သိျခင္းႏွင့္ မသိျခင္းကုိ စာလုိေျပာလွ်င္ ၀ိဇၨာႏွင့္ အ၀ိဇၨာဟု ေျပာႏုိင္၏။ အ၀ိဇၨာကား မသိျခင္းျဖစ္ၿပီး ၀ိဇၨာကား သိျခင္းျဖစ္၏။ မသိမႈမ်ားလာလွ်င္ သိမႈကြယ္ေပ်ာက္တတ္ၿပီး သိလာလွ်င္ကား မသိမႈကုိ ပယ္ေဖ်ာက္ေပးတတ္၏။ ထုိသိမႈသည္ ဖတ္မွတ္ေလ့လာ နာၾကားသျဖင့္ သိရွိရသည့္ အမွတ္သညာ အသိႏွင့္ လက္ေတြ႕လုိက္နာက်င့္ႀကံ အားထုတ္သျဖင့္ သိရွိလာသည့္ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အသိဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိ၏။ ထုိအသိႏွစ္မ်ိဳးလုံး ရွိရန္လုိအပ္၏။ ယေန႔ေခတ္ လူအမ်ားစုသည္ ပညာသိျဖင့္ သိရန္ေ၀းစြ သညာသိျဖင့္ပင္ သိသူအလြန္ရွားေနသည္ကုိ ေတြ႕ရ၏။ အထူးသျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာ အမ်ားစုသည္ ထုိသုိ႔ျဖစ္ေနၾက၏။ ဗုဒၶဘာသာ အမည္ခံထားေသာ္လည္း မိမိတို႔ကုိးကြယ္သည့္ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္စပ္၍ တစ္လုံးတစ္ပါဒမွ် မသိျဖစ္ေနၾက၏။ ဗုဒၶ၏ စစ္မွန္သည့္ အဆုံးအမမ်ားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံေနရေသာ္လည္း မသိမႈမ်ားက ဖုံးလႊမ္းထားသျဖင့္ သိခြင့္သာပါလွ်က္ မသိၾကဘဲ ျဖစ္ေနၾက၏။ မသိ၍ သိေအာင္လုပ္သည္လား ဆုိေသာ္လည္း မလုပ္ၾကေပ။ စင္စစ္ မသိပါက သိေအာင္လုပ္သင့္၏။ ေရွးဦးစြာ သညာသိျဖင့္ သိေအာင္ႀကိဳးစားၿပီး ပညာသိျဖင့္ သိသည္အထိ အားထုတ္သင့္၏။ “မသိ၍ မလုပ္၊ မလုပ္သျဖင့္ မသိ“ သုိ႔ဆုိလွ်င္ မည့္သည့္အခ်ိန္တြင္ လုပ္၍ မည္သည့္အခ်ိန္တြင္ သိၾကမည္နည္း။ ဤသုိ႔သာ မလုပ္မသိ၊ မသိမလုပ္ သံသရာတြင္ က်င္လည္ေနမည္ဆုိပါက ပညာသိျဖင့္ သိရန္မဆုိထားဘိ သညာသိျဖင့္ သိရန္ပင္ အလြန္ေ၀းကြာ ေနေပေတာ့မည္သာ ျဖစ္၏။
စာေရးသူသည္ အသက္အရြယ္အရ ျဖတ္သန္းက်င္လည္ရသည့္ ပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားအရ လူအေတာ္မ်ားမ်ားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံဆက္ဆံ ေျပာဆုိေဟာေျပာဖူး၏။ လူငယ္၊ လူလတ္၊ လူႀကီး အရြယ္သုံးမ်ိဳးလုံးႏွင့္ ဆုံမိဖူး၏။ မသိမႈကား သုံးမ်ိဳးလုံး အတူတူပင္ ျဖစ္ၾက၏။ တစ္ခါတစ္ရံ လူႀကီးမ်ားကပင္ မသိမႈ ပုိၾကေသး၏။ အရင္ေမြး၍သာ အႀကီးျဖစ္ေနေသာ္လည္း အသိပညာ အေနျဖင့္ကား အငယ္ျဖစ္ေနၾက၏။ မသိမႈမ်ားလာသည့္ အခါ အမွားအမွန္ကုိလည္း မခဲြျခားတတ္ဘဲ ျဖစ္တတ္၏။ အမွားကုိ အမွန္ အမွန္ကုိ အမွားထင္ေနမိတတ္၏။ ထုိ႔ထက္ ပုိဆုိသည္ကား မသိမႈ အလြန္အားေကာင္းလာသည့္ အခါ ကုသုိလ္မွန္း မသိ အကုသုိလ္မွန္း မသိျဖစ္လာတတ္ျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ ကုသုိလ္ကုိ အကုသုိလ္ထင္၊ အကုသုိလ္ကုိ ကုသုိလ္ထင္ကာ ေရလုိက္လဲြလာတတ္ျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ အကယ္၍ တစ္စုံတစ္ဦးသည္ ကုသုိလ္ အကုသုိလ္ကုိ မသိျဖစ္ေနလွ်င္ လူ႔ဘ၀ကုိ ရေနေသာ္လည္း ထုိသူကုိ လူဟုပင္ ဆုိရန္ခက္ခဲလွ၏။ စင္စစ္ လူဟူသည္ “ကုသလာကုသလံ မနသိ ဇာနာတီတိ မႏုေႆာ= ကုသုိလ္အကုသုိလ္ကုိ သိတတ္ေသာေၾကာင့္ လူမည္၏“ ဟု ဆုိသျဖင့္ ကုသုိလ္အကုသုိလ္ကုိ ခဲြျခားသိရွိရန္ လုိအပ္လွ၏။ အေၾကာင္းအက်ိဳး၊ အေကာင္းအဆုံးကုိ နားလည္သေဘာက္ေပါက္ရန္ လုိအပ္လွ၏။ ထုိသုိ႔ မဟုတ္လွ်င္ လူ႕ဘ၀ကုိ ရေနေသာ္လည္း လူဟုဆုိရန္ မလြယ္လွေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ဘုရားရွင္က “မႏုႆႆ ဘာေ၀ါ ဒုလႅေဘာ= လူ၏အျဖစ္သည္ ရခဲလွ၏“ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ လူ႔ဘ၀ကုိ ရေနေသာ္လည္း လူမျဖစ္သည့္သူမ်ား၊ လူဟုေခၚရန္ မသင့္သူမ်ားသည္ မသိမႈမ်ားေၾကာင့္သာ ထုိအေျခအေနသုိ႔ ေရာက္ေနျခင္းျဖစ္၏။ မသိမႈသည္ သတၱ၀ါမ်ားကုိ မည္သည့္အခါမွ် ေကာင္းက်ိဳးေပးမည္ မဟုတ္ေပ။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း သိေအာင္လုပ္ရန္ တုိက္တြန္းေနရျခင္းျဖစ္၏။
ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္က “ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အမွန္အတုိင္း သိေအာင္လုပ္“ဟု ေဟာေတာ္မူထား၏။ ထုိစကားကုိ ပါဠိလုိ “ပဇာနာတိ“ဟုဆုိ၏။ “ပဇာနာတိ= အထူးထူးအျပားျပားသိ၏“ဟု အဓိပၸါယ္ရ၏။ အထူးထူးအျပားျပား သိျခင္းဟူသည္ မိမိ၏အတြင္း အျပင္ႏွင့္ ပတ္သက္သည္မ်ားကုိ သိျခင္းျဖစ္၏။ ရွင္းေအာင္ေျပာရလွ်င္ စိတ္ႏွင့္ ႐ုပ္တြင္ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အရာမွန္သမွ်ကုိ သိျခင္းျဖစ္၏။ ထုိ႔ထက္ပုိၿပီး ရွင္းေအာင္ေျပာရလွ်င္ ခႏၶာငါးပါးတြင္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အရာမ်ားကုိ သိျခင္းျဖစ္၏။ ခႏၶာငါးတြင္ ႐ုပ္ခႏၶာသည္ တစ္ပါးတည္းသာျဖစ္ၿပီး နာမ္ခႏၶာကား ေလးပါးရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ႐ုပ္ကုိသိေအာင္လုပ္ဖုိ႔ထက္ နာမ္ခႏၶာဟုေခၚသည့္ စိတ္ကုိ သိေအာင္လုပ္ဖုိ႔က ပုိခက္လွ၏။ ဘုရားရွင္သည္ ထုိအသိခက္လွသည့္ စိတ္ကုိ သိေစရန္ မိမိကုိယ္ကုိ သတိကပ္ထားရန္ လုိေၾကာင္း သတိတရားျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး “မိမိသႏၲာန္မွာ ရာဂစိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ရာဂစိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏၊ ရာဂကင္းသည့္စိတ္လွ်င္လည္း ရာဂကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏၊ ေဒါသစိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ေဒါသစိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏၊ ေဒါသကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ေဒါသကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္၏ဟု သိ၏၊ ေမာဟင္းစိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ေမာဟစိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏၊ ေမာဟကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ေမာဟကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏“ စသည္ျဖင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ မည္သည့္စိတ္ကုိမဆုိ ျဖစ္ခုိက္ျဖစ္စဲမွာ သိရန္လုိေၾကာင္း ရွင္းျပေတာ္မူ၏။ အဘယ့္ေၾကာင့္ ထုိသုိ႔ မည္သည့္စိတ္ျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ခုိက္ကုိ သိရန္လုိသည္ဟုဆုိရျခင္းမွာမူ ျဖစ္ခုိက္ကုိ သိမွသာလွ်င္ ထုိစိတ္သည္ ေရွ႕ဆက္မျဖစ္ႏုိင္ဘဲ ရပ္တန္႔သြားမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ အကယ္၍ ထုိစိတ္၏ ျဖစ္စဲျဖစ္ခုိက္ကုိ မသိလွ်င္ အစဲြတရား၀င္လာတတ္ၿပီး ထုိစိတ္၏ ေစခုိင္းရာေနာက္ပါသြားကာ ကိေလသာမ်ား၊ အကုသိုလ္တရားမ်ားသာ တုိးပြားလာတတ္ေပ၏။ မည္သည့္စိတ္မဆုိ ခ်က္ခ်င္းသိလွ်င္ ခ်က္ခ်င္းရပ္တန္႔ႏုိင္မည္ျဖစ္ၿပီး ခ်က္ခ်င္းမသိဘဲ ျဖစ္ေနပါလွ်င္ ထုိစိတ္၏ လႊမ္းမုိးသက္ေရာက္မႈကုိ ခံရလွ်က္ ေလာဘစိတ္၊ ေဒါသစိတ္၊ ေမာဟစိတ္မ်ား အျဖစ္ေျပာင္းလဲ သြားတတ္၏။ ထုိအခါ မေနာကံအျပစ္မွသည္ ႏႈတ္ျဖင့္က်ဴးလြန္မႈ ၀စီကံအျပစ္၊ ကုိယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္မႈ ကာယကံအျပစ္ အထိ က်ေရာက္လာတတ္ေပ၏။ ဤသည္မွာ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္ကုိ ျဖစ္ခုိက္တြင္ မသိမႈေၾကာင့္ျဖစ္၏။
မွန္၏။ မည္သူမဆုိ တစ္ခါတစ္ရံ မိမိတုိ႔၏ စိတ္ကုိ သတိထားၾကည့္မိသည့္ အခါေလးမ်ား ရွိတတ္၏။ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ ေကာင္းစိတ္၊ မေကာင္းစိတ္ကုိ သတိထားမိသည့္ အခါမ်ားလည္း ရွိတတ္၏။ ထုိသုိ႔ သတိထားမိလုိက္သည့္အခါ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ ထုိစိတ္သည္ ရပ္တန္႔သြားၿပီး ေရွ႕ဆက္မျဖစ္ေတာ့ဘဲ ေနာက္စိတ္တစ္ခု ျဖစ္ေပၚလာသည္ကုိ သတိျပဳမိၾကမည္ျဖစ္၏။ ဤသည္မွာ စိတ္၏သေဘာပင္ ျဖစ္၏။ စိတ္သည္တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ မည္သည့္အခါမွ် ႏွစ္စိတ္ျဖစ္႐ုိးမရွိေပ။ အလြန္လ်င္ျမန္ေသာေၾကာင့္သာ ႏွစ္စိတ္သုံးစိတ္ျဖစ္သည့္ဟု ထင္မွတ္တတ္ၾက၏။ ေရွ႕စိတ္ကုိ သိလုိက္သည့္ႏွင့္ ထုိေရွ႕စိတ္ေပ်ာက္ၿပီး ေနာက္သိသည့္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာ၏။ ထုိနည္းအတုိင္း သိလုိက္သိလုိက္တုိင္း စိတ္အသစ္အသစ္ ျဖစ္ေပၚေနျခင္းျဖစ္၏။ ထုိျဖစ္တုိင္းျဖစ္တုိင္း စိတ္ကုိသိေအာင္ ႀကိဳးစားရန္သာ လုိအပ္လွ၏။ ဥပမာအားျဖင့္ တစ္စုံတစ္ခုကုိျဖစ္ေစ တစ္စုံတစ္ေယာက္ကုိျဖစ္ေစ အေၾကာင္းျပဳၿပီး မိမိ၏စိတ္တြင္ အလုိမက်ျဖစ္သည့္စိတ္၊ မနာလုိျဖစ္သည့္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္အခါ ထုိစိတ္ျဖစ္သည္ကုိ ခ်က္ခ်င္းသိႏုိင္ေအာင္ သတိျပဳသင့္၏။ ထုိစိတ္ျဖစ္ခုိက္တြင္ “ငါ့မွာ ဒီစိတ္ျဖစ္ေနပါလား“ဟု သိလုိက္သည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ထုိစိတ္သည္ေရွ႕ဆက္ မျဖစ္ေတာ့ဘဲ ရပ္တန္႔သြားေတာ့၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မည္သည့္စိတ္ျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ အကယ္၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္၏ျဖစ္စဲျဖစ္ခုိက္ကုိ မသိပါက အစဲြတရား၀င္လာတတ္၏။ ေဒါသျဖစ္သည့္အခုိက္ ထုိေဒါသစိတ္ကုိ မသိပါက အစဲြတရား၀င္လာၿပီး ေဒါသအေလ်ာက္ ေျပာဆုိမိတတ္၊ ကုိယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္မိတတ္၏။ ဤသည္မွာ ျဖစ္ခုိက္ကုိ မသိဘဲ စြဲသြားမိေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။ ထုိ႔အတူပင္ တစ္စုံတစ္ေယာက္ သုိ႔မဟုတ္ တစ္စုံတစ္ခုအေပၚ သေဘာက် ေက်နပ္ႏွစ္သက္မိသည့္ စိတ္ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အခါတြင္လည္း ထုိစိတ္၏ ျဖစ္ခုိက္ကုိ သိေအာင္သတိျပဳရမည္ ျဖစ္၏။ မသိဘဲ လႊတ္ထားမိပါက အစဲြတရားျဖစ္ေပၚလာၿပီး တဏွာရာဂစိတ္၊ လုိခ်င္တပ္မက္မႈ ေလာဘစိတ္စသည္ ျဖစ္ေပၚတတ္၏။ အကယ္၍ လုိခ်င္သည့္အတုိင္း ျဖစ္မလာျပန္လွ်င္ ေဒါသစိတ္က ထပ္ဆင့္၀င္လာတတ္ျပန္၏။ ဤသေဘာသည္လည္း ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္၏ျဖစ္ခုိက္ကုိ မသိေသာေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မည္သည့္စိတ္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ သိေအာင္လုပ္ရမည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ပါ၏။
မဟာစည္ ဆရာေတာ္ႀကီး မိန္႔ေတာ္မူသည့္ တရား႐ႈမွတ္နည္း လကၤာေလးရွိ၏။ “ျဖစ္ခုိက္မ႐ႈ ႐ုပ္နာမ္စု စဲြမႈ၀င္ေရာက္သည္၊ ျဖစ္တုိင္းမွတ္႐ႈ ႐ုပ္နာမ္စု စဲြမႈကင္းေပ်ာက္သည္“ ဟူ၍ျဖစ္၏။ ဆုိလုိသည္မွာ မိမိ၏ စိတ္တြင္ျဖစ္ေစ၊ ႐ုပ္တြင္ျဖစ္ေစ ျဖစ္သမွ်၊ ေပၚသမွ်ကုိ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္တြင္ သိရန္လုိအပ္ၿပီး မသိလုိက္ပါက အစဲြတရား၀င္တတ္ေၾကာင္း၊ ျဖစ္သမွ်အခုိက္ကုိ သိလုိက္ႏုိင္ပါက အစဲြကင္းေပ်ာက္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိလုိ၏။ အစဲြတရားသည္ကား အလြန္ေၾကာက္စရာေကာင္းလွ၏။ စဲြလန္းမိလွ်င္ အမွန္ကုိ မျမင္ျဖစ္လာ၏။ မၿမဲျခင္းသေဘာကုိ ၿမဲသည္ဟု ထင္လာတတ္ၿပီး မရွိကုိ အရွိဟု ထင္လာတတ္၏။ မပုိင္သည္ကုိ ပုိင္သည္ဟု ထင္လာတတ္ၿပီး ငါမဟုတ္သည္ကုိ ငါဟုထင္လာတတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ငါ၊ ငါ့ဥစၥာ၊ ငါ့ရာထူး၊ ငါ့ဂုဏ္၀ါစသည္ျဖင့္ ငါစဲြမ်ားျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ကာ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာနစသည္ ၿပိဳင္လာၾကျခင္းျဖစ္၏။ ေသခ်ာသည္မွာ အေကာင္းျဖစ္ေစ အဆုိးျဖစ္ေစ စဲြလန္းမိလွ်င္ မေကာင္းျဖစ္တတ္ၿပီး ဒုကၡေရာက္တတ္သည္ ဟူသည့္အခ်က္ပင္ ျဖစ္၏။ စင္စစ္။ ထုိအစဲြတရားျဖစ္ေပၚျခင္း၏ အေၾကာင္းကား မသိမႈေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ထုိမသိမႈသည္လည္း ျဖစ္ေခၚေပၚခုိက္ကုိ မသိလုိက္မႈပင္ ျဖစ္၏။ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္ကုိ သိလုိက္ပါက ထုိအစဲြတရား ျဖစ္ေပၚရန္ အေၾကာင္းမရွိေတာ့ေပ။ အစဲြတရားကင္းလွ်င္ ဒုကၡကင္းမည္သာ ျဖစ္၏။ ဒုကၡကင္းျခင္းသည္ ခ်မ္းသာျခင္းပင္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒုကၡမရွိ ခ်မ္းသာသိဖုိ႔ အစဲြမရွိၾကရန္ လုိေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ အစဲြမရွိရန္အတြက္ကား သိမွပင္ျဖစ္၏။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေျပာလုိသည္မွာ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ သိေအာင္လုပ္ရန္ ေျပာလုိရင္းျဖစ္၏။ ကာမဂုဏ္ အာ႐ံုမ်ား တုိးတက္ျဖစ္ထြန္း မ်ားျပားလာသည့္ ယေန႔ေခတ္တြင္ ထုိကာမဂုဏ္အာ႐ုံမ်ား၏ ဖုံးလႊမ္းမႈေၾကာင့္ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ မာနစသည့္ ကိေလသာမ်ားျဖင့္သာ အခ်ိန္ကုန္ေနၾကၿပီး သိသင့္သိထုိက္သည္မ်ားကုိ မသိႏုိင္ျဖစ္ေနၾကရ၏။ မသိၾကသျဖင့္ ဒုကၡမ်ားလည္း ျဖစ္ေနၾကရ၏။ ဒုကၡျဖစ္ရျခင္းသည္ စဲြလမ္းမိၾကသျဖင့္ ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္၏။ ထုိစဲြလန္းမႈ၏ အေၾကာင္းကား မသိမႈ အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ထုိမသိမႈကုိ အၾကြင္းမဲ့ ပယ္သတ္ႏုိင္ရန္အတြက္ကား အစစအရာရာ သိေအာင္ႀကိဳးစားမွသာ ျဖစ္ေပမည္။ သိရန္အတြက္ကား ေရွးဦးစြာ သညာသိျဖစ္ျဖင့္ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္ျဖစ္ၿပီး ထုိမွ ပညာသိျဖင့္ သိေအာင္ ၾကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။ ပညာသိျဖင့္ သိရန္အတြက္ကား ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ လမ္းညႊန္မႈအတုိင္း စိတ္မွာျဖစ္ေစ၊ ႐ုပ္မွာျဖစ္ေစ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အရာမ်ားကုိ သတိကပ္လ်က္ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္၊ ျဖစ္စဲေပၚစဲမွာပင္ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။ ထုိသုိ႔ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္တြင္ အလုိက္သင့္ လုိက္သိေနမည္ဆုိလွ်င္ ႐ုပ္နာမ္ကုိအမွီျပဳ၍ အစဲြတရားလည္း ျဖစ္ေပၚလာမည္ မဟုတ္ေတာ့ေပ။ အစဲြမရွိလွ်င္ ဒုကၡလည္း မရွိႏုိင္ေပ။ ဒုကၡမရွိလွ်င္ အခုိက္အတန္႔အားျဖင့္ ၿငိမ္းေနမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။ အၾကြင္းမဲ့ ၿငိမ္းရန္အတြက္ကား အၾကြင္းမရွိ ပယ္သတ္ႏုိင္ရန္ လုိအပ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မသိမႈမ်ားေၾကာင့္ စဲြလမ္းမႈေတြျဖစ္ေနရၿပီး စဲြလမ္းမႈမ်ားေၾကာင့္ ဒုကၡျဖစ္ေနၾကရသည့္ ေလာကႀကီးတြင္ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း စဲြလန္းမႈကုိ ပယ္ေဖ်ာက္ႏုိင္ရန္ မည္သည့္အရာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္၊ ျဖစ္စဲေပၚစဲတြင္ သိေအာင္သာလုပ္ၾကပါဟု တုိက္တြန္းလုိက္ရပါသတည္း။
စာေရးသူသည္ အသက္အရြယ္အရ ျဖတ္သန္းက်င္လည္ရသည့္ ပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားအရ လူအေတာ္မ်ားမ်ားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံဆက္ဆံ ေျပာဆုိေဟာေျပာဖူး၏။ လူငယ္၊ လူလတ္၊ လူႀကီး အရြယ္သုံးမ်ိဳးလုံးႏွင့္ ဆုံမိဖူး၏။ မသိမႈကား သုံးမ်ိဳးလုံး အတူတူပင္ ျဖစ္ၾက၏။ တစ္ခါတစ္ရံ လူႀကီးမ်ားကပင္ မသိမႈ ပုိၾကေသး၏။ အရင္ေမြး၍သာ အႀကီးျဖစ္ေနေသာ္လည္း အသိပညာ အေနျဖင့္ကား အငယ္ျဖစ္ေနၾက၏။ မသိမႈမ်ားလာသည့္ အခါ အမွားအမွန္ကုိလည္း မခဲြျခားတတ္ဘဲ ျဖစ္တတ္၏။ အမွားကုိ အမွန္ အမွန္ကုိ အမွားထင္ေနမိတတ္၏။ ထုိ႔ထက္ ပုိဆုိသည္ကား မသိမႈ အလြန္အားေကာင္းလာသည့္ အခါ ကုသုိလ္မွန္း မသိ အကုသုိလ္မွန္း မသိျဖစ္လာတတ္ျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ ကုသုိလ္ကုိ အကုသုိလ္ထင္၊ အကုသုိလ္ကုိ ကုသုိလ္ထင္ကာ ေရလုိက္လဲြလာတတ္ျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ အကယ္၍ တစ္စုံတစ္ဦးသည္ ကုသုိလ္ အကုသုိလ္ကုိ မသိျဖစ္ေနလွ်င္ လူ႔ဘ၀ကုိ ရေနေသာ္လည္း ထုိသူကုိ လူဟုပင္ ဆုိရန္ခက္ခဲလွ၏။ စင္စစ္ လူဟူသည္ “ကုသလာကုသလံ မနသိ ဇာနာတီတိ မႏုေႆာ= ကုသုိလ္အကုသုိလ္ကုိ သိတတ္ေသာေၾကာင့္ လူမည္၏“ ဟု ဆုိသျဖင့္ ကုသုိလ္အကုသုိလ္ကုိ ခဲြျခားသိရွိရန္ လုိအပ္လွ၏။ အေၾကာင္းအက်ိဳး၊ အေကာင္းအဆုံးကုိ နားလည္သေဘာက္ေပါက္ရန္ လုိအပ္လွ၏။ ထုိသုိ႔ မဟုတ္လွ်င္ လူ႕ဘ၀ကုိ ရေနေသာ္လည္း လူဟုဆုိရန္ မလြယ္လွေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ဘုရားရွင္က “မႏုႆႆ ဘာေ၀ါ ဒုလႅေဘာ= လူ၏အျဖစ္သည္ ရခဲလွ၏“ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ လူ႔ဘ၀ကုိ ရေနေသာ္လည္း လူမျဖစ္သည့္သူမ်ား၊ လူဟုေခၚရန္ မသင့္သူမ်ားသည္ မသိမႈမ်ားေၾကာင့္သာ ထုိအေျခအေနသုိ႔ ေရာက္ေနျခင္းျဖစ္၏။ မသိမႈသည္ သတၱ၀ါမ်ားကုိ မည္သည့္အခါမွ် ေကာင္းက်ိဳးေပးမည္ မဟုတ္ေပ။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း သိေအာင္လုပ္ရန္ တုိက္တြန္းေနရျခင္းျဖစ္၏။
ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္က “ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အမွန္အတုိင္း သိေအာင္လုပ္“ဟု ေဟာေတာ္မူထား၏။ ထုိစကားကုိ ပါဠိလုိ “ပဇာနာတိ“ဟုဆုိ၏။ “ပဇာနာတိ= အထူးထူးအျပားျပားသိ၏“ဟု အဓိပၸါယ္ရ၏။ အထူးထူးအျပားျပား သိျခင္းဟူသည္ မိမိ၏အတြင္း အျပင္ႏွင့္ ပတ္သက္သည္မ်ားကုိ သိျခင္းျဖစ္၏။ ရွင္းေအာင္ေျပာရလွ်င္ စိတ္ႏွင့္ ႐ုပ္တြင္ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အရာမွန္သမွ်ကုိ သိျခင္းျဖစ္၏။ ထုိ႔ထက္ပုိၿပီး ရွင္းေအာင္ေျပာရလွ်င္ ခႏၶာငါးပါးတြင္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အရာမ်ားကုိ သိျခင္းျဖစ္၏။ ခႏၶာငါးတြင္ ႐ုပ္ခႏၶာသည္ တစ္ပါးတည္းသာျဖစ္ၿပီး နာမ္ခႏၶာကား ေလးပါးရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ႐ုပ္ကုိသိေအာင္လုပ္ဖုိ႔ထက္ နာမ္ခႏၶာဟုေခၚသည့္ စိတ္ကုိ သိေအာင္လုပ္ဖုိ႔က ပုိခက္လွ၏။ ဘုရားရွင္သည္ ထုိအသိခက္လွသည့္ စိတ္ကုိ သိေစရန္ မိမိကုိယ္ကုိ သတိကပ္ထားရန္ လုိေၾကာင္း သတိတရားျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး “မိမိသႏၲာန္မွာ ရာဂစိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ရာဂစိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏၊ ရာဂကင္းသည့္စိတ္လွ်င္လည္း ရာဂကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏၊ ေဒါသစိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ေဒါသစိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏၊ ေဒါသကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ေဒါသကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္၏ဟု သိ၏၊ ေမာဟင္းစိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ေမာဟစိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏၊ ေမာဟကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္လွ်င္လည္း ေမာဟကင္းသည့္ စိတ္ျဖစ္သည္ဟု သိ၏“ စသည္ျဖင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ မည္သည့္စိတ္ကုိမဆုိ ျဖစ္ခုိက္ျဖစ္စဲမွာ သိရန္လုိေၾကာင္း ရွင္းျပေတာ္မူ၏။ အဘယ့္ေၾကာင့္ ထုိသုိ႔ မည္သည့္စိတ္ျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ခုိက္ကုိ သိရန္လုိသည္ဟုဆုိရျခင္းမွာမူ ျဖစ္ခုိက္ကုိ သိမွသာလွ်င္ ထုိစိတ္သည္ ေရွ႕ဆက္မျဖစ္ႏုိင္ဘဲ ရပ္တန္႔သြားမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ အကယ္၍ ထုိစိတ္၏ ျဖစ္စဲျဖစ္ခုိက္ကုိ မသိလွ်င္ အစဲြတရား၀င္လာတတ္ၿပီး ထုိစိတ္၏ ေစခုိင္းရာေနာက္ပါသြားကာ ကိေလသာမ်ား၊ အကုသိုလ္တရားမ်ားသာ တုိးပြားလာတတ္ေပ၏။ မည္သည့္စိတ္မဆုိ ခ်က္ခ်င္းသိလွ်င္ ခ်က္ခ်င္းရပ္တန္႔ႏုိင္မည္ျဖစ္ၿပီး ခ်က္ခ်င္းမသိဘဲ ျဖစ္ေနပါလွ်င္ ထုိစိတ္၏ လႊမ္းမုိးသက္ေရာက္မႈကုိ ခံရလွ်က္ ေလာဘစိတ္၊ ေဒါသစိတ္၊ ေမာဟစိတ္မ်ား အျဖစ္ေျပာင္းလဲ သြားတတ္၏။ ထုိအခါ မေနာကံအျပစ္မွသည္ ႏႈတ္ျဖင့္က်ဴးလြန္မႈ ၀စီကံအျပစ္၊ ကုိယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္မႈ ကာယကံအျပစ္ အထိ က်ေရာက္လာတတ္ေပ၏။ ဤသည္မွာ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္ကုိ ျဖစ္ခုိက္တြင္ မသိမႈေၾကာင့္ျဖစ္၏။
မွန္၏။ မည္သူမဆုိ တစ္ခါတစ္ရံ မိမိတုိ႔၏ စိတ္ကုိ သတိထားၾကည့္မိသည့္ အခါေလးမ်ား ရွိတတ္၏။ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ ေကာင္းစိတ္၊ မေကာင္းစိတ္ကုိ သတိထားမိသည့္ အခါမ်ားလည္း ရွိတတ္၏။ ထုိသုိ႔ သတိထားမိလုိက္သည့္အခါ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ ထုိစိတ္သည္ ရပ္တန္႔သြားၿပီး ေရွ႕ဆက္မျဖစ္ေတာ့ဘဲ ေနာက္စိတ္တစ္ခု ျဖစ္ေပၚလာသည္ကုိ သတိျပဳမိၾကမည္ျဖစ္၏။ ဤသည္မွာ စိတ္၏သေဘာပင္ ျဖစ္၏။ စိတ္သည္တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ မည္သည့္အခါမွ် ႏွစ္စိတ္ျဖစ္႐ုိးမရွိေပ။ အလြန္လ်င္ျမန္ေသာေၾကာင့္သာ ႏွစ္စိတ္သုံးစိတ္ျဖစ္သည့္ဟု ထင္မွတ္တတ္ၾက၏။ ေရွ႕စိတ္ကုိ သိလုိက္သည့္ႏွင့္ ထုိေရွ႕စိတ္ေပ်ာက္ၿပီး ေနာက္သိသည့္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာ၏။ ထုိနည္းအတုိင္း သိလုိက္သိလုိက္တုိင္း စိတ္အသစ္အသစ္ ျဖစ္ေပၚေနျခင္းျဖစ္၏။ ထုိျဖစ္တုိင္းျဖစ္တုိင္း စိတ္ကုိသိေအာင္ ႀကိဳးစားရန္သာ လုိအပ္လွ၏။ ဥပမာအားျဖင့္ တစ္စုံတစ္ခုကုိျဖစ္ေစ တစ္စုံတစ္ေယာက္ကုိျဖစ္ေစ အေၾကာင္းျပဳၿပီး မိမိ၏စိတ္တြင္ အလုိမက်ျဖစ္သည့္စိတ္၊ မနာလုိျဖစ္သည့္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္အခါ ထုိစိတ္ျဖစ္သည္ကုိ ခ်က္ခ်င္းသိႏုိင္ေအာင္ သတိျပဳသင့္၏။ ထုိစိတ္ျဖစ္ခုိက္တြင္ “ငါ့မွာ ဒီစိတ္ျဖစ္ေနပါလား“ဟု သိလုိက္သည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ထုိစိတ္သည္ေရွ႕ဆက္ မျဖစ္ေတာ့ဘဲ ရပ္တန္႔သြားေတာ့၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မည္သည့္စိတ္ျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ အကယ္၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္၏ျဖစ္စဲျဖစ္ခုိက္ကုိ မသိပါက အစဲြတရား၀င္လာတတ္၏။ ေဒါသျဖစ္သည့္အခုိက္ ထုိေဒါသစိတ္ကုိ မသိပါက အစဲြတရား၀င္လာၿပီး ေဒါသအေလ်ာက္ ေျပာဆုိမိတတ္၊ ကုိယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္မိတတ္၏။ ဤသည္မွာ ျဖစ္ခုိက္ကုိ မသိဘဲ စြဲသြားမိေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။ ထုိ႔အတူပင္ တစ္စုံတစ္ေယာက္ သုိ႔မဟုတ္ တစ္စုံတစ္ခုအေပၚ သေဘာက် ေက်နပ္ႏွစ္သက္မိသည့္ စိတ္ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အခါတြင္လည္း ထုိစိတ္၏ ျဖစ္ခုိက္ကုိ သိေအာင္သတိျပဳရမည္ ျဖစ္၏။ မသိဘဲ လႊတ္ထားမိပါက အစဲြတရားျဖစ္ေပၚလာၿပီး တဏွာရာဂစိတ္၊ လုိခ်င္တပ္မက္မႈ ေလာဘစိတ္စသည္ ျဖစ္ေပၚတတ္၏။ အကယ္၍ လုိခ်င္သည့္အတုိင္း ျဖစ္မလာျပန္လွ်င္ ေဒါသစိတ္က ထပ္ဆင့္၀င္လာတတ္ျပန္၏။ ဤသေဘာသည္လည္း ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္၏ျဖစ္ခုိက္ကုိ မသိေသာေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မည္သည့္စိတ္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ သိေအာင္လုပ္ရမည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ပါ၏။
မဟာစည္ ဆရာေတာ္ႀကီး မိန္႔ေတာ္မူသည့္ တရား႐ႈမွတ္နည္း လကၤာေလးရွိ၏။ “ျဖစ္ခုိက္မ႐ႈ ႐ုပ္နာမ္စု စဲြမႈ၀င္ေရာက္သည္၊ ျဖစ္တုိင္းမွတ္႐ႈ ႐ုပ္နာမ္စု စဲြမႈကင္းေပ်ာက္သည္“ ဟူ၍ျဖစ္၏။ ဆုိလုိသည္မွာ မိမိ၏ စိတ္တြင္ျဖစ္ေစ၊ ႐ုပ္တြင္ျဖစ္ေစ ျဖစ္သမွ်၊ ေပၚသမွ်ကုိ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္တြင္ သိရန္လုိအပ္ၿပီး မသိလုိက္ပါက အစဲြတရား၀င္တတ္ေၾကာင္း၊ ျဖစ္သမွ်အခုိက္ကုိ သိလုိက္ႏုိင္ပါက အစဲြကင္းေပ်ာက္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိလုိ၏။ အစဲြတရားသည္ကား အလြန္ေၾကာက္စရာေကာင္းလွ၏။ စဲြလန္းမိလွ်င္ အမွန္ကုိ မျမင္ျဖစ္လာ၏။ မၿမဲျခင္းသေဘာကုိ ၿမဲသည္ဟု ထင္လာတတ္ၿပီး မရွိကုိ အရွိဟု ထင္လာတတ္၏။ မပုိင္သည္ကုိ ပုိင္သည္ဟု ထင္လာတတ္ၿပီး ငါမဟုတ္သည္ကုိ ငါဟုထင္လာတတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ငါ၊ ငါ့ဥစၥာ၊ ငါ့ရာထူး၊ ငါ့ဂုဏ္၀ါစသည္ျဖင့္ ငါစဲြမ်ားျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ကာ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာနစသည္ ၿပိဳင္လာၾကျခင္းျဖစ္၏။ ေသခ်ာသည္မွာ အေကာင္းျဖစ္ေစ အဆုိးျဖစ္ေစ စဲြလန္းမိလွ်င္ မေကာင္းျဖစ္တတ္ၿပီး ဒုကၡေရာက္တတ္သည္ ဟူသည့္အခ်က္ပင္ ျဖစ္၏။ စင္စစ္။ ထုိအစဲြတရားျဖစ္ေပၚျခင္း၏ အေၾကာင္းကား မသိမႈေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ထုိမသိမႈသည္လည္း ျဖစ္ေခၚေပၚခုိက္ကုိ မသိလုိက္မႈပင္ ျဖစ္၏။ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္ကုိ သိလုိက္ပါက ထုိအစဲြတရား ျဖစ္ေပၚရန္ အေၾကာင္းမရွိေတာ့ေပ။ အစဲြတရားကင္းလွ်င္ ဒုကၡကင္းမည္သာ ျဖစ္၏။ ဒုကၡကင္းျခင္းသည္ ခ်မ္းသာျခင္းပင္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒုကၡမရွိ ခ်မ္းသာသိဖုိ႔ အစဲြမရွိၾကရန္ လုိေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ အစဲြမရွိရန္အတြက္ကား သိမွပင္ျဖစ္၏။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေျပာလုိသည္မွာ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ သိေအာင္လုပ္ရန္ ေျပာလုိရင္းျဖစ္၏။ ကာမဂုဏ္ အာ႐ံုမ်ား တုိးတက္ျဖစ္ထြန္း မ်ားျပားလာသည့္ ယေန႔ေခတ္တြင္ ထုိကာမဂုဏ္အာ႐ုံမ်ား၏ ဖုံးလႊမ္းမႈေၾကာင့္ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ မာနစသည့္ ကိေလသာမ်ားျဖင့္သာ အခ်ိန္ကုန္ေနၾကၿပီး သိသင့္သိထုိက္သည္မ်ားကုိ မသိႏုိင္ျဖစ္ေနၾကရ၏။ မသိၾကသျဖင့္ ဒုကၡမ်ားလည္း ျဖစ္ေနၾကရ၏။ ဒုကၡျဖစ္ရျခင္းသည္ စဲြလမ္းမိၾကသျဖင့္ ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္၏။ ထုိစဲြလန္းမႈ၏ အေၾကာင္းကား မသိမႈ အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ထုိမသိမႈကုိ အၾကြင္းမဲ့ ပယ္သတ္ႏုိင္ရန္အတြက္ကား အစစအရာရာ သိေအာင္ႀကိဳးစားမွသာ ျဖစ္ေပမည္။ သိရန္အတြက္ကား ေရွးဦးစြာ သညာသိျဖစ္ျဖင့္ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္ျဖစ္ၿပီး ထုိမွ ပညာသိျဖင့္ သိေအာင္ ၾကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။ ပညာသိျဖင့္ သိရန္အတြက္ကား ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ လမ္းညႊန္မႈအတုိင္း စိတ္မွာျဖစ္ေစ၊ ႐ုပ္မွာျဖစ္ေစ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အရာမ်ားကုိ သတိကပ္လ်က္ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္၊ ျဖစ္စဲေပၚစဲမွာပင္ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။ ထုိသုိ႔ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္တြင္ အလုိက္သင့္ လုိက္သိေနမည္ဆုိလွ်င္ ႐ုပ္နာမ္ကုိအမွီျပဳ၍ အစဲြတရားလည္း ျဖစ္ေပၚလာမည္ မဟုတ္ေတာ့ေပ။ အစဲြမရွိလွ်င္ ဒုကၡလည္း မရွိႏုိင္ေပ။ ဒုကၡမရွိလွ်င္ အခုိက္အတန္႔အားျဖင့္ ၿငိမ္းေနမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။ အၾကြင္းမဲ့ ၿငိမ္းရန္အတြက္ကား အၾကြင္းမရွိ ပယ္သတ္ႏုိင္ရန္ လုိအပ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မသိမႈမ်ားေၾကာင့္ စဲြလမ္းမႈေတြျဖစ္ေနရၿပီး စဲြလမ္းမႈမ်ားေၾကာင့္ ဒုကၡျဖစ္ေနၾကရသည့္ ေလာကႀကီးတြင္ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း စဲြလန္းမႈကုိ ပယ္ေဖ်ာက္ႏုိင္ရန္ မည္သည့္အရာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ခုိက္ေပၚခုိက္၊ ျဖစ္စဲေပၚစဲတြင္ သိေအာင္သာလုပ္ၾကပါဟု တုိက္တြန္းလုိက္ရပါသတည္း။
0 မွတ္ခ်က္မ်ား (...ေရးရန္):
Post a Comment