“ေယာ ဓမၼံ ပႆတိ၊ ေသာ မံ ပႆတိ။
တရားကုိ ျမင္ေသာသူသည္၊ ဘုရားကုိ ျမင္၏။”
ဤစကားသည္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကုိယ္ေတာ္ျမတ္မွ ဝကၠလိမေထရ္အား မိန္႔ေတာ္မူေသာ စကားေတာ္ ျဖစ္၏။ ဝကၠလိမေထရ္သည္ ဘုရားရွင္အေပၚ ခ်စ္ၾကည္ညိဳသည့္ ပုဂၢိဳလ္ေရး သံေယာဇဥ္ျဖင့္ သာသနာ့ေဘာင္သုိ႔ ဝင္ေရာက္လာသူျဖစ္ၿပီး ရဟန္းျဖစ္ၿပီးေနာက္တြင္လည္း ရဟန္းတရားကုိ အားမထတ္ဘဲ ဘုရားရွင္အားသာ အနီးကပ္ၾကည္ရႈ ဖူးေျမာ္ေနသူျဖစ္၏။ အခ်ိန္တန္သည့္အခါ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က ဝကၠလိမေထရ္ကုိ မိမိအနားမွ ႏွင္ထုတ္လုိက္၏။ ဘုရားရွင္က မိမိအား လက္မခံသျဖင့္ ဝကၠလိမေထရ္ စိတ္ဓာတ္က်ကာ မိမိကုိယ္ကုိ သတ္ေသရန္ ေတာင္ေပၚသုိ႔ တက္သြားၿပီး ခုန္ခ်မည္ အျပဳတြင္ ျမတ္ဗုဒၶမွ တန္ခုိးေတာ္ျဖင့္ တရားေဟာကာ တရားရေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးခဲ့၏။ “ခ်စ္သား ဝကၠလိ အပုတ္ေကာင္ျဖစ္ေသာ ငါဘုရား၏ ခႏၶာကုိယ္အေပၚ တြယ္တာေနျခင္းျဖင့္ သင့္အားအက်ိဳးတစ္စုံတရာမရွိ၊ စင္စစ္အားျဖင့္ ငါဘုရားကုိ ျမင္လုိပါက ငါဘုရားေဟာသည့္ တရားေတာ္ကုိ ျမင္ေအာင္ၾကည့္ၿပီး ငါဘုရားတရားေတာ္အတုိင္း က်င့္သုံးမွသာ ငါဘုရားကုိ ျမင္ႏုိင္ေပ၏။“ စသည္ျဖင့္ မိန္႔ေတာ္မူခဲျခင္း ျဖစ္၏။
မွန္၏။ တရားကုိျမင္မွ ဘုရားကုိ ျမင္၏ဟူေသာ ျမတ္စြာဘုရား၏ စကားေတာ္သည္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားအဖုိ႔ အထူးသတိျပဳရမည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္၏။ ဘုရားရွင္ကုိ ကုိးကြယ္ရာအျဖစ္ ဆည္းကပ္ပါ၏ဟု သရဏဂုံကုိယ္ ခံယူးထားသည့္ ဗုဒၶဘာသာ တစ္ေယာက္သည္ စကားအေနျဖင့္သာ ဆည္းကပ္မႈမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ လက္ေတြ႔မွာလည္း ဘုရားရွင္ျမတ္ ေဟာေတာ္မူအပ္သည့္ အဆုံးအမတုိင္း လုိက္နာက်င့္သုံးႏုိင္မွသာ စစ္မွန္သည့္ ဗုဒၶဘာသာအျဖစ္ မွတ္ေက်ာက္တင္ႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ ဗုဒၶဘုရား ေဟာညြန္ထားသည့္အတုိင္း ေနထုိင္ႏုိင္မွသာ ဗုဒၶအလုိက် ေနထုိင္မႈမ်ိဳး ျဖစ္ႏုိင္ေပ၏။
ဗုဒၶဘုရား ေဟာေတာ္မူသည့္ အတုိင္းဟု ဆုိရာတြင္လည္း ဘုရားရွင္တုိင္း ညြန္ၾကားေတာ္မူသည့္ စကားေတာ္မွာ သုံးခြန္းသာ ရွိ၏။ (၁) အလုံးစုံေသာ အကုသုိလ္ကုိ မျပဳရန္ (သဗၺ ပါပႆ အကရဏံ)၊ (၂) ေကာင္းမႈမွန္သမွ် စြမ္းႏုိင္သမွ် ျဖည့္ဆည္းၾကရန္ (ကုသလႆ ဥပသမၸဒံ)ႏွင့္ (၃) မိမိစိတ္ကုိ ျဖဴစင္စြာထားရန္ (သစိတၱ ပရိေယာဒါပနံ)ဟူသည့္ အခ်က္သုံးခ်က္သည္ ဘုရားရွင္အားလုံး မိန္႔မွာသုံးသည့္ အဓိက အခ်က္မ်ားပင္ ျဖစ္၏။ အေျခအေန အခ်ိန္အခါအရ ေဟာေတာ္မူထားသည့္ ဓမၼကၡႏၶာ တရားေတာ္မ်ား ေျမာက္မ်ားစြာရွိေသာ္လည္း ထုိတရားေတာ္မ်ား ေဟာညြန္ၾကားရျခင္း၏ ဦးတည္ခ်က္မွာ မေကာင္းမႈ မလုပ္ရန္၊ ေကာင္းမႈလုပ္ရန္ႏွင့္ စိတ္ျဖဴေစရန္တုိ႔ပင္ ျဖစ္၏။
ပုိၿပီးေလးနက္စြာ ေကာက္ခ်က္ခ်ပါက
၁။ ေရွာင္ၾကဥ္ရမည့္ အခ်က္
၂။ က်င့္သုံးရမည့္ အခ်က္ႏွင့္
၃။ သုတ္သင္ရမည့္ အခ်က္ဟူေသာ အခ်က္သုံးခ်က္ကုိ ေတြ႔ရမည္ ျဖစ္၏။
ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိင္း ေရွးဦးစြာ ျပဳလုပ္သင့္သည့္ အခ်က္သည္ မေကာင္းမႈကုိ မလုပ္ျဖစ္ေရးပင္ ျဖစ္ၿပီး ဒုတိယအခ်က္မွာ ေကာင္းက်ိဳးရရွိေစရန္ ေကာင္းမႈကုိ စုေဆာင္းမႈျဖစ္ကာ တတိယအခ်က္မွာ လြတ္ေျမာက္ရာ လမ္းစဥ္သုိ႔ သြားႏုိင္ရန္အတြက္ ပညာတရား ရရွိမႈကုိ ျဖစ္ေစမည့္ စိတ္ႏွလုံးကုိ ျဖဴစင္စြာ တည္ေဆာက္ႏုိင္မႈပင္ ျဖစ္၏။ ဤအခ်က္ (၃)ခ်က္ကုိ လုိက္နာက်င့္သုံးႏုိင္ပါက ဗုဒၶအလုိက် ဘဝကုိ ေနထုိင္ႏုိင္ၾကသူမ်ားအျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳႏုိင္ၾကမည္ ျဖစ္၏။
ဤ၌ မေကာင္းမႈမွန္ မွန္သမွ် မလုပ္ၾကရန္ တုိက္တြန္းရာတြင္ အထူးသျဖင့္ ဒုစ႐ုိက္အမႈမ်ားအား မလုပ္မိေစရန္ ပုိၿပီးအေလးျပဳၾကရမည္ ျဖစ္၏။ ဒုစရုိက္အမႈ အကုသုိလ္ မေကာင္းမႈမ်ားသည္ ျပဳလုပ္ပါက အျပစ္ႏွင့္တကြျဖစ္ၿပီး မေကာင္းက်ိဳးကုိ ဧကန္မုခ် ခံစားရမည္ ျဖစ္သျဖင့္ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ေရးထက္ မေကာင္းက်ိဳးမရေရးကုိ ေရွးဦးစြာ အေလးေပးေစျခင္းျဖစ္၏။ ဒုစ႐ုိက္အမႈမ်ားဟူသည္မွာလည္း ကာယကံ၊ ဝစီကံ၊ မေနာကံမ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ျဖစ္သည့္ အလုပ္မ်ားပင္ျဖစ္ၿပီး
ကာယကံမႈ အကုသုိလ္ အစုမ်ားအျဖစ္
၁။ သူတပါးအသက္ကုိ သတ္ျဖတ္ျခင္း
၂။ သူတပါးဥစၥာကုိ ခုိးယူျခင္း
၃။ သူတပါး သားမယားအေပၚ ေဖာက္ျပန္က်ဴးလြန္ျခင္း အမႈမ်ားကုိ ညြန္းဆုိေတာ္မူ၏။
ဝစီကံမႈ အကုသုိလ္အစုမ်ားအျဖစ္
၁။ လိမ္ညာေျပာဆုိျခင္း
၂။ ေခ်ာပစ္ကုန္းတုိက္ျခင္း
၃။ ၾကမ္းတမ္းေသာ စကားကုိ ေျပာဆုိျခင္း
၄။ အက်ိဳးမရွိ၊ အခ်ည္းႏွီး ၿပိန္ဖ်င္းေသာ စကားကုိ ေျပာဆုိျခင္း အမႈမ်ားကုိ ညြန္းဆုိေတာ္မူ၏။
မေနာကံမႈ အကုသုိလ္အစုမ်ား အျဖစ္ကား
၁။ သူတပါး၏ ပုိင္ဆုိင္မႈမ်ားအေပၚ မိမိပုိင္ ျဖစ္လုိေရး အလုိဆုိးျဖင့္ ႀကံစည္ျခင္း
၂။ သူတပါး ေသေၾကပ်က္စီးေစရန္ အလုိဆုိးျဖင့္ ျပစ္မွားျခင္း
၃။ အယူမွားကုိ လက္ခံက်င့္သုံးမိျခင္း အမႈမ်ားကုိ ညႊန္းဆုိေတာ္မူ၏။
ဤဆယ္ပါးသည္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ တစ္ေယာက္အေနျဖင့္ မျပဳလုပ္မိရန္ ေရွာင္ၾကဥ္သင့္သည့္ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ ဒုစ႐ုိက္တရားမ်ားပင္ ျဖစ္၏။
ထုိအကုသုိလ္ အမႈမ်ားကုိ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္းသည္ အကုသုိလ္ အက်ိဳးမရရန္ ေရွာင္ၾကဥ္မႈမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ကုသုိလ္အက်ိဳးတရား ရရွိရန္အတြက္ကား ေကာင္းမႈကုသုိလ္မ်ားကုိ ရသမွ် ဆည္းပူးၾကရမည္ ျဖစ္၏။ အလုပ္တစ္ခုသည္ အျပစ္မရွိျခင္း၊ ေကာင္းသည့္အက်ိဳးကို ေပးျခင္းသေဘာ ရွိေနလွ်င္ ထုိအလုပ္ကုိ ကုသုိလ္အလုပ္ဟု ဆုိထားသည္ျဖစ္ရာ မိမိလုပ္သည့္ အလုပ္မ်ားသည္ မိမိအတြက္၊ အမ်ားအတြက္ အျပစ္မရွိ၊ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္မည့္ အလုပ္မ်ားျဖစ္ရန္ လုိအပ္လွေပ၏။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား အေနျဖင့္ ကုသုိလ္အလုပ္ ဆယ္မ်ိဳးကုိ လုပ္ႏုိင္ေၾကာင္း သိရွိထားႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ ထုိဆယ္မ်ိဳးကုိ စည္းပြားခ်မ္းသာ၏ တည္ရာျပဳထုိက္သည့္ ကုသုိလ္ဆယ္မ်ိဳး၊ စာေပအေခၚအားျဖင့္ ပုညၾကိယာ ဝတၳဳဆယ္မ်ိဳးဟု ေခၚ၏။ ယင္းဆယ္မ်ိဳးမွာ
၁။ ေပးကမ္းစြန္႔ႀကဲလွဴဒါန္းျခင္း (ဒါန)
၂။ ငါးပါး၊ ရွစ္ပါးစသည့္ အက်င့္သီလမ်ားကုိ ေစာင့္ထိန္းျခင္း (သီလ)
၃။ သမထ၊ ဝိပႆနာ ဘာဝနာ တရားမ်ား ပြားမ်ားအားထုတ္ျခင္း (ဘာဝနာ)
၄။ အသက္သိကၡာ ဂုဏ္ဝါႀကီးသူမ်ားအား အ႐ုိအေသေပးျခင္း (အပစာယန)
၅။ ကုသုိလ္ကိစၥမ်ားတြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြတ္ေပးျခင္း (ေဝယ်ာဝစၥ)
၆။ မိမိ၏ ကုသုိလ္အဖုိ႔ကုိ အမွ်အတမ္းေပးေဝျခင္း (ပတၱိဒါန)
၇။ သူတပါး၏ ကုသုိလ္အဖုိ႔ကုိ ဝမ္းေျမာက္ႏုေမာ္ သာဓုေခၚျခင္း (ပတၱာႏုေမာဒန)
၈။ တရားစကား နာယူမွတ္သားျခင္း (ဓမၼႆဝန)
၉။ တရားဓမၼ ျပန္လည္မွ်ေဝျပသ ေဟာေျပာျခင္း (ဓမၼေဒသနာ)
၁၀။ အယူဝါဒ ေျဖာင့္မတ္မွန္ကန္ျခင္း (ဒိ႒ိဇုကမၼ) တုိ႔ပင္ ျဖစ္၏။
ဤကုသုိလ္မ်ားမွ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကုိ အရယူႏုိင္ျခင္းသည္ ေကာင္းမႈကုသုိလ္ကုိ ေဆာင္ျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ ကုသုိလ္ဟူသည္ က်င့္သုံးၿပီးမွသာ ရယူရမည့္ အရာျဖစ္သျဖင့္ ဗုဒၶအလုိက် ေနထုိင္သူတစ္ေယာက္သည္ ေကာင္းမႈကုသုိလ္မ်ားကုိ ရသမွ် က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ၾကရမည္သာ ျဖစ္၏။
အေရးႀကီးဆုံး အခ်က္ျဖစ္သည့္ မိမိစိတ္ကုိ စင္ၾကယ္ေအာင္ ထားျခင္း၊ သုတ္သင္ျခင္းကုိလည္း ဗုဒၶဝါဒီမ်ား အေနျဖင့္ ဗုဒၶေဟာညြန္သည့္အတုိင္း လုိက္နာက်င့္သုံးျခင္းျဖင့္ ဗုဒၶအလုိက် ေနထုိင္ျပရန္ လုိအပ္လွ၏။ စိတ္ျဖဴစင္ရန္အတြက္ကား မိမိစိတ္တြင္ သတိကပ္ေနရန္ပင္ ျဖစ္၏။ သတိရွိေနသည့္ စိတ္သည္ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေနသည့္ စိတ္ပင္ျဖစ္သျဖင့္ သတိတရား လက္ကုိင္ထားရန္ အထူးလုိအပ္လွေပ၏။ သတိရွိရန္အတြက္ကား သမထအက်င့္၊ ဝိပႆနာအက်င့္ တစ္ခုခုကုိ က်င့္သုံးၾကရန္ လုိအပ္ေပ၏။ သီလကုိ အေျခခံသည့္ စိတ္သည္ သမာဓိျဖစ္ရန္ လြယ္ကူေနၿပီး သမာဓိရွိလွ်င္ ပညာျဖစ္ရန္လည္း လြယ္ကူလွကာ ပညာျဖင့္ ေနလွ်င္ စိတ္အစဥ္သည္ အသိယွဥ္ေနမည္ ျဖစ္၏။ အသိရွိေနလွ်င္ စိတ္အစဥ္သည္ ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းေနမည္သာ ျဖစ္၏။
စင္စစ္အားျဖင့္ သတိရွိေနသူသည္ အကုသုိလ္ကုိ ေရွာင္ေနႏုိင္ၿပီး ကုသုိလ္ကုိလည္း ေဆာင္ေနႏုိင္သည့္အျပင္ မိမိစိတ္ကုိလည္း ျဖဴစင္ေအာင္ ေစာင့္ထိန္းႏုိင္သူျဖစ္သျဖင့္ သတိတရားမွာ သတၱဝါအားလုံးအတြက္ အပိုမရွိ၊ အခ်ိန္ျပည့္လုိေန႔သည့္ တရားပင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိမိစိတ္ကုိ ျဖဴစင္ေစလုိသူမ်ားသည္ အပၸမာဒတရား လက္ကုိင္ထားရန္ လုိေၾကာင္းဆုိျခင္း ျဖစ္၏။
အခ်ဳပ္ဆုိရေသာ္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ အျဖစ္ကုိ ခံယူထားသည့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား အေနျဖင့္ ဗုဒၶအလုိက် ေနထုိင္က်င့္သုံးၾကရာတြင္ ဘုရားရွင္မ်ား ေဟာေတာ္မူသည့္အတုိင္း ေရွးဦးစြာ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္မ်ားကုိ မလုပ္မိရန္ ေရွာင္ၾကဥ္ၿပီး ထုိမွေနာက္၌ ကုသုိလ္တရားမ်ားကုိ ရႏုိင္သမွ် ႀကိဳးစားဆည္းပူးကာ အေရးႀကီးဆုံး အခ်က္ျဖစ္သည့္ မိမိစိတ္ကုိ ျဖဴစင္ေအာင္ ထားႏုိင္ေရး အေလးေပးကာ လုိက္နာက်င့္သုံးရမည္သာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း၊ ထုိသုိ႔ က်င့္သံုးရာတြင္ ဒုစရုိက္ကုိေရွာင္ၿပီး ဒါန၊ သီလ၊ ဘာဝနာ စသည့္ ကုသုိလ္တရားမ်ားကုိ စြမ္းႏုိင္သမွ် ရယူကာ သတိတရား မပ်က္ပြားႏုိင္ေစရန္ သမထအက်င့္၊ ဝိပႆနာ အက်င့္မ်ားကုိ အမွတ္သတိ မျပတ္ရွိကာ က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ၾကရမည္သာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း အသိေပးလုိရင္း ျဖစ္၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာအျဖစ္ ခံယူထားသည့္ ဗုဒၶဝါဒီမ်ားသည္ အမည္ခံ ဗုဒၶဘာသာမွ အႏွစ္သာရရွိသည့္ ဗုဒၶဘာသာမ်ား ျဖစ္ေစရန္ ဗုဒၶညြန္ျပသည့္အတုိင္း လုိက္နာက်င့္သုံးျခင္းျဖင့္ မိမိကုိယ္ကုိ ရခဲသည့္ လူ႔ဘဝကုိ ရရွိထားသည့္ တန္ဘုိးရွိသည့္သူအျဖစ္ အဆင့္ျမင့္ၾကရမည္သာ ျဖစ္ပါေပ၏။
အပၸမာေဒန သမၸာေဒထ
ေမတၱာျဖင့္
မနာပဒါယီ အရွင္ဝိစိတၱ (ဒုိက္ဦး)
