ဟုတ္ပါတယ္။ ေသခ်ာေတြးၾကည့္ရင္ ဘုန္းဘုန္းတုိ႔တေတြဟာ ေန႔တုိင္းေန႔တုိင္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ေျပာင္းလဲေနတဲ့ စိတ္ေၾကာင့္ ခံးစားခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ တစ္မ်ိဳးၿပီးတစ္မ်ိဳး အလုိဆုိးေတြပဲ ျဖစ္ေနတတ္ၾကပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ တစ္ေယာက္တည္း ေနရင္းေတာင္ အလုိလုိ အလုိမက် ျဖစ္ေနတာေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲဆုိေတာ့ အေျဖက တိတိက်က် မရွိျပန္ပါဘူး။ အလုိမက် ျဖစ္တတ္တာေတာ့ အေသးအဖဲြေလးက အစပါပဲ။ တစ္ခါတစ္ေလ ျမင္ရတဲ့ အဆင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ရသလုိ တစ္ခါတစ္ေလ ၾကားရတဲ့ အသံေၾကာင့္ ျဖစ္ရျပန္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ခါက်ေတာ့လည္း အနံ႔ေၾကာင့္၊ တစ္ခါတစ္ေလက်ေတာ့ အရသာေၾကာင့္၊ ၿပီးေတာ့ အေတြ႕အထိစတာေတြေၾကာင့္ တစ္မ်ိဳးမဟုတ္ တစ္မ်ိဳးနဲ႔ကုိ အလုိမက် ျဖစ္ေနရတာပါ။ ကုိယ့္ရဲ႕ အဆင္း၊ အသံ၊ အနံ႔ စတာေတြေၾကာင့္ အလုိမက် ျဖစ္ရသလုိ သူမ်ားရဲ႕ အဆင္း၊ အသံ စတာေတြေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ရျပန္ပါတယ္။ အရင္းစစ္ေတာ့ ဘုရားစကားေတာ္ အတုိင္းဆုိရင္ ခႏၶာအစုေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စဲြလန္းတတ္တဲ့ ဥပါဒါနကၡႏၶာေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမတ္ဗုဒၶက အနတၱလကၡဏသုတ္မွာ ပဥၥ၀ဂၢီငါးဦးကုိ အလုိမက် ျဖစ္တတ္တာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေဟာေတာ္မူထားပါတယ္။ အလုိမက်ျဖစ္ေနျခင္းဟာ အရာရာ အနတၱျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ သေဘာကုိ ေမ့ေနၿပီး အတၱလုိ႔ ထင္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဆုိတာကုိ ဒီသုတ္ေတာ္မွာ ျပေတာ္မူထားပါတယ္။ အရာရာဟာ အလုိရွိတဲ့အတုိင္းသာ ျဖစ္ေနမယ္ဆုိရင္ အနတၱဆုိတာ မရွိဘဲ အတၱပဲ ရွိေနတတ္ေပမယ့္ အမွန္တကယ္ အတၱဆုိတာ မရွိေၾကာင္းကုိ ဒီသုတ္ေတာ္က ထင္ရွားေစပါတယ္။ ဘုရားရွင္က “ရဟန္းတုိ႔ ႐ုပ္သည္ အတၱမဟုတ္၊ ရဟန္းတုိ႔ ဤ႐ုပ္သည္ အတၱျဖစ္ခဲ့လွ်င္ ႐ုပ္သည္ နာက်င္ျခင္းငွါ မျဖစ္ရာ၊ ငါ၏ ႐ုပ္သည္ ဤသုိ႔ျဖစ္ေစ၊ ငါ၏႐ုပ္သည္ ဤသုိ႔ မျဖစ္ေစလင့္ဟူ၍လည္း ႐ုပ္၌စီရင္၍ ရရာ၏။ ရဟန္းတုိ႔ ႐ုပ္သည္ အတၱမဟုတ္ေသာေၾကာင့္ နာက်င္ျခင္းျဖစ္၏၊ ငါ၏႐ုပ္သည္ ဤသုိ႔ျဖစ္ေစ၊ ငါ၏႐ုပ္သည္ ဤသုိ႔မျဖစ္ေစလင့္ဟူ၍လည္း ႐ုပ္၌စီရင္၍ မရအပ္..” စသည္ျဖင့္ ႐ုပ္သည္အတၱမဟုတ္ အနတၱျဖစ္ေၾကာင္း ေဟာေတာ္မူပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ “ခံစားျခင္းေ၀ဒနာ၊ မွတ္သိျခင္း သညာ၊ ျပဳျပင္စီရင္ျခင္း သခၤါရ၊ သိစိတ္ျဖစ္ျခင္း ၀ိညာဏ္တုိ႔သည္လည္း အလားတူပင္ အတၱမဟုတ္၊ အနတၱျဖစ္ေၾကာင္း၊ အနတၱျဖစ္သျဖင့္လည္း မၿမဲျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ ဆင္းရဲျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ မၿမဲဆင္းရဲၿပီး ေဖာက္ျပန္ျခင္း သေဘာရွိသျဖင့္ ထုိ႐ုပ္ေ၀ဒနာ စသည္တုိ႔၌ ငါ၊ ငါ့ဥစၥာ၊ င့ါအတၱဟု ႐ႈျမင္ရန္ မသင့္ေၾကာင္း ထုိအရာမ်ားအား ငါမဟုတ္၊ ငါ့ဥစၥာမဟုတ္၊ ငါ့အတၱမဟုတ္ဟု ဟုတ္တုိင္းမွန္စြာ ပညာျဖင့္ သိျမင္ႏုိင္မွသာ ႐ုပ္၌လည္း ၿငီးေငြ႕လာ၊ ေ၀ဒနာစသည္တုိ႔၌လည္း ၿငီးေငြ႕လာကာ ကိေလသာကင္း၍ မဂ္ကိစၥၿပီးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း…” စသျဖင့္ ေဟာေတာ္မူပါတယ္။
ျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ ဒီေဟာၾကားခ်က္မ်ားကုိ ၾကည့္ရင္ အလုိမက်တာေတြအတြက္ ေျဖဆည္ရာ ရေစမွာ အမွန္ပါပဲ။ တစ္ခါတစ္ေလ ျဖစ္တတ္တဲ့ ကုိယ့္ရဲ႕အလုိမက်မႈေတြကုိ “အရာရာဟာ ကုိယ္ျဖစ္ခ်င္တုိင္း ျဖစ္လုိ႔ရတဲ့ အတၱမဟုတ္ သူျဖစ္ခ်င္တုိင္း ျဖစ္ေနတဲ့ အနတၱသေဘာပဲ”ဆုိတဲ့ အသိနဲ႔ ေျဖၾကည့္မယ္ဆုိရင္ အထုိက္အေလ်ာက္ ေျဖဆည္ရာရမွာပါ။ မွန္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ လက္ေတြ႕ဘ၀မွာလည္း ဒီလုိ ဘာမဟုတ္တဲ့ အလုိမက်မႈေတြနဲ႔ စိတ္ဒုကၡျဖစ္ခဲ့ၾကတာ မနည္းလွပါဘူး။ ဘုန္းဘုန္းအပါအ၀င္ ပုထုဇဥ္မွန္သမွ် အလုိမက်မႈေတြေၾကာင့္ ပင္ပန္းမႈေတြ၊ စိတ္ဖိစီးမႈေတြ၊ အဆင္မေျမမႈေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္ခဲ့ၾက၊ ေတြ႕ခဲ့ၾက၊ ခံစားခဲ့ၾကပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတစ္ပါးကုိ အမွီျပဳၿပီး ျဖစ္ၾကရတဲ့ အလုိမက်မႈေတြေၾကာင့္ ခံစားရတဲ့ ဒုကၡေတြကလည္း မေရတြက္ႏုိင္ေအာင္ကုိ မ်ားခဲ့ၾကပါေသးတယ္။ တကယ္ေတာ့ ေျဖဆည္တတ္မယ္ဆုိရင္ ငါ၊ ငါ့ဟာဆုိတာ အမွန္မရွိေပမယ့္ အမွန္လုိ႔ထင္ေနတတ္တဲ့ ကုိယ့္စိတ္နဲ႔ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိေတာင္ ကုိယ့္စိတ္တုိင္းက် မျဖစ္တဲ့ဟာကုိ ကုိယ္နဲ႔ဘာမွ မပတ္သက္တဲ့ သူမ်ားေတြကုိ ကုိယ့္အလုိက် ျဖစ္ေစဖုိ႔ဆုိတာ ဘယ္လုိလုပ္ ျဖစ္ႏုိင္မွာလဲေပါ့။ တစ္ေန႔ကပဲ ဘုန္းဘုန္းကုိယ္တုိင္ ျဖစ္လုိက္ပါေသးတယ္။ ဒကာေလးတစ္ေယာက္ ေ၀ယ်ာ၀စၥလာလုပ္ရင္း အလဲြေလးလုပ္မိလုိ႔ စိတ္ထဲမွာ အလုိမက် ျဖစ္ခဲ့မိေသးတယ္။ ေနာက္ေတာ့ အခ်ိန္မီပဲ “ငါ့နဲ႔ ဘာမွေသြးမေတာ္ သားမစပ္ဘဲ ဘုရားသားေတာ္ တစ္ပါးအေနနဲ႔ ၾကည္ညိဳလုိ႔ လာၿပီးကုသုိလ္ယူတာကုိ ငါက ဘာျဖစ္လုိ႔ အလုိမက် ျဖစ္ေနရတာလဲ၊ သူ႔ေနရာမွာ ငါသာဆုိရင္ ဒီလုိပဲ ျဖစ္မိမွာပဲ၊ ငါ့ကုိယ္ငါေတာင္ စိတ္တုိင္းမက် ျဖစ္ေနတာ သူတစ္ပါးကုိ ငါ့စိတ္တုိင္းက် ျဖစ္ဖုိ႔ဆုိတာ ဘယ္လုိျဖစ္ႏုိင္မွာလဲ…” စသျဖင့္ စိတ္ကုိေျဖႏုိင္၊ အတြင္းမွာျဖစ္ေနတဲ့ အလုိမက်မႈကုိ အျပင္မထြက္ေအာင္ ထိန္းလုိက္ႏုိင္ပါတယ္။ ဘုန္းဘုန္းလုိပဲ အားလုံးလည္း ျဖစ္ဖူးၾကမွာပါ။ အလုိမက်မႈေတြကုိလည္း ေျဖဖူးၾကမွာပါ။ ေျဖလည္း ေျဖၾကည့္ေစခ်င္ပါတယ္။
ေသခ်ာေတြးၾကည့္ေတာ့ အလုိမက်တာေတြဟာ အမွန္မျမင္မိပဲ အတၱဆန္တဲ့ ငါစဲြေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အနတၱဆုိတာကုိ ေမ့ေနၿပီး အတၱလုိ႔ ထင္ေနၾကတာေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္ အမိန္႔ရွိသလုိ္ ငါ့႐ုပ္င့ါခႏၶာ ငါ့စိတ္ဆုိရင္ ငါျဖစ္ခ်င္သလုိ ျဖစ္ေစရမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ ငါ့ျဖစ္ေစခ်င္သလုိ မျဖစ္ဘဲ သူျဖစ္ခ်င္သလုိ ျဖစ္ေနတယ္ဆုိတာ သတိမျပဳမိၾကေတာ့ ဆရာသမားေတြကေရာ၊ မိဘေတြကပါ ၿပီးေတာ့ ရာထူးႀကီးတဲ့သူေတြ၊ ပညာတတ္တဲ့သူေတြ၊ အသက္အရြယ္ ဂုဏ္ပကာသန ႀကီးတဲ့သူေတြပါမက်န္ အားလုံးက ကုိယ့္စိတ္တုိင္းက် မေတြ႕တဲ့အခါ၊ ကုိယ့္အလုိမက်တဲ့အခါ စိတ္ဆုိးစိတ္တုိၿပီး တစ္ဘက္သားကုိ ဒုကၡျဖစ္ေစတတ္ၾကပါတယ္။ တစ္ျခားသူေတြကုိ ဒုကၡျဖစ္ေစ႐ုံတင္မဟုတ္ဘဲ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိလည္း ဒုကၡျဖစ္ေစပါေတာ့တယ္။ တစ္ဘက္သူ ဘယ္လုိျဖစ္တယ္ဆုိတာ အသာထား ကုိယ္ကုိယ္ကုိေတာ့ ဒီလုိအလုိမက်၊ စိတ္တုိင္းမက် ျဖစ္လုိက္ရတဲ့အတြက္ စိတ္ဒုကၡျဖစ္ေစခဲ့တာေတာ့ အမွန္ပါပဲ။ အရင္းစစ္ေတာ့ အနတၱဆုိတာေမ့ၿပီး အတၱလုိ႔ ထင္မိကာ အလုိမက် ျဖစ္ခဲ့မိတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ သူတစ္ပါးကုိ အေၾကာင္းျပဳၿပီး အလုိမက် ျဖစ္တဲ့အခါ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ အရင္ျပန္ဆန္းစစ္ၿပီး ကုိယ့္ကုိယ္ကုိေရာ ကုိယ့္စိတ္တုိင္းက် ကုိယ့္အလုိက် ျဖစ္ရဲ႕လားဆုိတာ သတိျပဳမိၾကဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိလည္း အလုိမက် ျဖစ္မိတယ္ဆုိတာပါပဲ။
တကယ္ေတာ့ အလုိမက် ျဖစ္တယ္ဆုိတာ အလုိရွိေနၾကလုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အလုိရွိေနတဲ့အတြက္ ကုိယ္လုိတဲ့အတုိင္း မျဖစ္ေတာ့ အလုိလုိ အားမရျဖစ္ကာ မလုိခ်င္တာရၿပီး အလုိမက် ျဖစ္ကုန္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လုိေနသမွ် အလုိမက် ျဖစ္ေနမွာ အမွန္ပါပဲ။ လုိခ်င္ျဖစ္ခ်င္တာေတြ မ်ားေလေလ အလုိမက်တာေတြ မ်ားေလေလပဲ ျဖစ္ေနမွာပါ။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ့ ျဖစ္ခ်င္တုိင္း ျဖစ္လုိ႔မရတဲ့ ေလာကမွာ ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျဖစ္ခ်င္တာ ျဖစ္ေနမယ္ဆုိရင္ မၿမဲျခင္းသေဘာ မရွိေတာ့ဘဲ ၿမဲျခင္းသေဘာပဲ ရွိေနမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ ေလာကႀကီးဟာ ၿမဲတာတစ္ခုမွ မရွိဘဲ မၿမဲတာေတြပဲ ရွိေနေလေတာ့ အတၱမဟုတ္၊ အနတၱဆုိတာ အထင္အရွား ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါကုိ မသိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ခ်င္မႈလုိခ်င္မႈေတြနဲ႔ ျဖစ္ခ်င္လုိခ်င္ေနၾကလုိ႔လည္း သတၱ၀ါေတြဟာ လုိတာမရဘဲ အလုိမက် ျဖစ္ကုန္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ “အလုိက်ခ်င္ရင္ မလုိၾကနဲ႔”လုိ႔ ဆုိျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
မွန္ပါတယ္။ မလုိခ်င္ရင္ အလုိမက်ျဖစ္တယ္ ဆုိတာ မရွိေတာ့ပါဘူး။ မလုိခ်င္တဲ့အတြက္ ျဖစ္ခ်င္တဲ့ဆႏၵ၊ ျဖစ္ေစခ်င္တဲ့ အလုိေတြ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ဒါဆုိရင္ အလုိမရွိတဲ့အတြက္ လုိခ်င္လုိ႔ ေတာင့္တၿပီး ေတာင့္တတုိင္း မရတဲ့အခါ ျဖစ္တတ္တဲ့ အလုိမက်မႈဆုိတာလည္း မရွိႏုိင္ေတာ့ပါဘူး။ အကယ္၍ ပုထုဇဥ္ေတြ ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ လုိခ်င္မႈကုိေတာ့ ထင္သလုိ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းလုိ႔ မရေသးဘူးဆုိရင္လည္း အလုိမက်မႈေတြနည္းေအာင္၊ အလုိမက်မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ စိတ္ေသာက ခံစားမႈေတြ သက္သာေအာင္ ေျဖႏုိင္ဖုိ႔၊ ေျဖတတ္ဖုိ႔ေတာ့ လုိပါတယ္။ ဒီလုိ ေျဖတတ္ဖုိ႔အတြက္ ဘုရားရွင္ အမိန္႔ရွိသလုိ အရာရာဟာ ငါမဟုတ္၊ အတၱမဟုတ္ဘဲ ကုိယ္ျဖစ္ခ်င္သလုိ ျဖစ္လုိ႔မရတဲ့ အနတၱပဲဆုိတာ နားလည္သေဘာေပါက္လုိ႔ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္ေတာင္ ျဖစ္ခ်င္တုိင္းျဖစ္လုိ႔မရ၊ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္ေတာင္ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ အလုိမက် ျဖစ္ေနတာ သူမ်ားကုိအမွီျပဳၿပီး ကုိယ့္စိတ္တုိင္းက် ကုိယ့္အလုိက် ျဖစ္ဖုိ႔ဆုိတာ မလြယ္ဘူးဆုိတဲ့ အသိတရားနဲ႔ ေျဖဆည္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားဖုိ႔ လုိပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီေနရာမွာ သိေစခ်င္တာက အလုိမက်မႈေတြ ျဖစ္တဲ့အခါ ကုိယ္နဲ႔ ခ်ိန္ထုိးၿပီး ေျဖႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားၾကဖုိ႔ပါ။ အနတၱလကၡဏသုတ္မွာ ျမတ္ဗုဒၶေဟာေတာ္မူတဲ့ အရာရာဟာ အတၱမဟုတ္၊ အနတၱဆုိတဲ့ အခ်က္ကုိ ဆင္ျခင္ၿပီး မၿမဲတဲ့ သေဘာ၊ အစုိးမရတဲ့ သေဘာကုိ မျပတ္ေအာက္ေမ့ကာ အလုိမက်မႈေတြကုိ ေျဖၾကည့္ၾကဖုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္တကယ္မရွိ ပညတ္ေ၀ါဟာရမ်ားနဲ႔ ေျဖဆည္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္လည္း အလုိမက် ျဖစ္တဲ့အခါ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္ေတာင္ ကုိယ့္စိတ္နဲ႔ကုိယ့္ကုိ အလုိမက် ျဖစ္ေနတာ သူတစ္ပါးကုိ ကုိယ္နဲ႔ထပ္တူျဖစ္ဖုိ႔၊ ကုိယ့္အလုိက် ျဖစ္ဖုိ႔ဆုိတာ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆုိတဲ့ အခ်က္နဲ႔ ေျဖၾကည့္ၾကဖုိ႔ လုိပါတယ္။ အဲဒီလုိ ေျဖႏုိင္မယ္ဆုိရင္ အလုိမက်မႈေတြ ျဖစ္တုိင္းျဖစ္တုိင္း အရင္ဆုံးခံစားရတဲ့ ကုိယ့္ရဲ႕စိတ္ခံစားမႈေတြ၊ စိတ္ဖိစီးမႈေတြ၊ စိတ္ဒုကၡေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ အႀကံျပဳခ်င္တာက ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ကုိယ္နဲ႔ခ်ိန္ထုိး၊ ကုိယ္နဲ႔ကုိယ္ခ်င္းစာၿပီး မၾကာမၾကာျဖစ္တတ္တဲ့ အလုိမက်တတ္တာေတြကုိ ေျဖၾကည့္ၾကပါလုိ႔ အႀကံျပဳခ်င္ပါတယ္။ အားလုံး အလုိမက်မႈေတြ နည္းႏုိင္ၾကပါေစ…
