တစ္ခါက ဒကာတစ္ေယာက္ႏွင့္ ဟုိအေၾကာင္းဒီအေၾကာင္း ေျပာဆုိၾကရင္း အေကာင္းမ်ားလုပ္ေနရာက အဆုိးမ်ား ႀကဳံေတြ႕ကာ ဒုကၡေရာက္သြားသည့္ သူတစ္ေယာက္ အေၾကာင္းကုိလည္း ေျပာဆုိျဖစ္ခဲ့ၾက၏။ ထုိသုိ႔ေျပာဆုိရင္း သူက သူ႔အေဖ ေျပာခဲ့သည့္ စကားေလးကုိ ကုိးကားၿပီး အတည္ျပဳ ေျပာဆုိသြား၏။ “တပည့္ေတာ္ အေဖေျပာတဲ့ စကားေလးကုိ တပည့္ေတာ္ အမွတ္ရေနမိေသးတယ္၊ အေဖက လူေတြအေနနဲ႔ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘာျဖစ္မယ္၊ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္ေရာက္မယ္ ဆုိတာေတြဟာ ေမြးလာကတည္းက ကံတရားက သတ္မွတ္ေပးလုိက္ၿပီးသား၊ အဲဒီလုိ သတ္မွတ္ေပးထားၿပီး ျဖစ္တဲ့အတြက္ ျဖစ္ဖုိ႔အခ်ိန္ေရာက္လာရင္ ဘယ္သူမွမတားႏုိင္ဘဲ ျဖစ္ကုိျဖစ္သြားၾကတာလုိ႔ တပည့္ေတာ္ကုိ ေျပာဖူးတယ္ဘုရား” ဟု အေဖ့စကား သာဓကထားၿပီး သူက ေျပာသြားခဲ့၏။ စာေရးသူက ထုိဒကာေလးစကားကုိ ျပန္လည္ေဆြးေႏြးရင္း “အရာရာကုိ ကံကျပ႒ာန္းၿပီးသား၊ သတ္မွတ္ၿပီးသား ဆုိေပမယ့္ တစ္ခါတစ္ရံ အဲဒီကံကုိ သတၱဝါေတြက ျပန္ၿပီးသတ္မွတ္ ျပ႒ာန္းႏုိင္တာေတြ ရွိတယ္” စသည္ျဖင့္ နိဒါန္းခ်ီကာ ကံတရား၏ ဆန္းၾကယ္မႈအေၾကာင္းကုိ ဆက္စပ္ေျပာျဖစ္ခဲ့၏။
မွန္၏။ ကံတရား၏ သေဘာသည္ အလြန္ဆန္းၾကယ္လွ၏။ သဗၺညဳတ ဘုရားရွင္မ်ားမွတပါး အျခားသူမ်ား အေနျဖင့္ ကံတရား၏ အတိမ္အနက္ကုိ သာမန္ဉာဏ္အျမင္ျဖင့္ ႀကံစည္ရန္မွာလည္း မျဖစ္ႏုိင္သည့္ သေဘာရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶက မႀကံစည္အပ္ မႀကံစည္ႏုိင္သည့္ အရာမ်ားတြင္ ကံတရား၏ နက္နဲမႈလည္း တစ္ခုအပါအဝင္ ျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ႏုိင္၏။ သုိ႔ေသာ္ ကံကံ၏ အက်ိဳးအျပစ္ကုိ ယုံၾကည္မႈႏွင့္ ကံတရားအေပၚ အခ်ိန္ကုန္ခံကာ ႀကံစည္ေနမႈကား ပတ္သက္မႈ မရွိလွေပ။ ဉာဏ္မမီႏုိင္သျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ခံၿပီး မေတြးမႀကံသင့္ေၾကာင္းသာ ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ သာမန္ပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ကား ကုသုိလ္ကံ၊ အကုသုိလ္ကံတုိ႔၏ သေဘာသည္ ေကာင္းလွ်င္ေကာင္းက်ိဳး ျဖစ္ေစၿပီး၊ ဆုိးလွ်င္ဆုိးက်ိဳး ျဖစ္ေစသည့္ သေဘာမ်ိဳး ျဖစ္သည္ကုိသာ သိရွိေစလ်က္ မေကာင္းမႈကုိေရွာင္ၿပီး ေကာင္းမႈကုိ ေဆာင္ထားႏုိင္လွ်င္ပင္ ကံတရားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ယုံၾကည္မႈ ကမၼႆကတာ သမၼာဒိ႒ိ ျဖစ္ေနသျဖင့္ ထုိမွ်သိရွိလက္ခံထား႐ုံျဖင့္ လုံေလာက္ေနသည့္ သေဘာရွိ၏။
သုိ႔ေသာ္ ကမၼႆကတာ သမၼာဒိ႒ိဟူသည္ အရာရာကုိ ကံဟု ပုံခ်သည့္ သေဘာမ်ိဳးကား မဟုတ္လွေပ။ ကံသာလွ်င္ မိမိ၏ ကုိယ္ပုိင္ဥစၥာျဖစ္သည္ဟု ယုံၾကည္လက္ခံကာ မိမိ၏အလုပ္မ်ားကုိ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ေနထုိင္ျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။ မည္သည့္အလုပ္မွ် မလုပ္ဘဲ ကံေကာင္းလွ်င္ ျဖစ္မည္၊ ကံေပးသမွ် ေနမည္ဟူသည့္ သေဘာမ်ိဳးကား မိမိ၏ ဉာဏ္ႏွင့္ ဝိရိယကုိ အသုံးမခ်ဘဲ ကံတရားအေပၚ ပုံခ်ျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။ မိမိ၏အလုပ္ကုိ မိမိမလုပ္ဘဲ ကံ၏အလုပ္ကုိ အေရးလုပ္ကာ ပစၥဳပၸန္အစြမ္းမ်ားကုိ ေဘးထုတ္ေနျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။ အစြမ္းအစဟူသည္ အစျပဳမွ အစြမ္းရျခင္းသေဘာကုိ လစ္လ်ဴ႐ႈကာ အစမလုပ္ဘဲ အခ်ိန္တန္လ်င္ ျဖစ္မည္ဟုသာ ကံတရားအေပၚ အေတြးေခ်ာ္ေနျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။
အမွန္အားျဖင့္ အရာရာကုိ ကံစီမံသည္ဟုဆုိေသာ္လည္း ထုိကံတရားက မိမိကုိ စီမံျခင္းမဟုတ္ဘဲ မိမိကသာ ကံတရားကုိ စီမံႏုိင္ျခင္း ျဖစ္၏။ ယခုဘဝအက်ိဳး သက္ေရာက္မႈမ်ားသည္ အတိတ္ဘဝမ်ားက မိမိျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ကံတရား၏ အက်ိဳးဆက္မ်ားဟု ဆုိေသာ္လည္း ထုိအက်ိဳးဆက္မ်ားသည္ အတိတ္ဘဝမ်ားက မိမိကုိယ္တုိင္ စီမံခဲ့သည့္ တန္ျပန္မႈ၏ တစ္စိပ္တစ္ေဒသမွ်သာ ျဖစ္၏။ အတိတ္ဘဝက ကံအက်ိဳးဆက္မ်ားသည္ ယခုဘဝတြင္ မိမိအား အရာရာကုိ စီမံေပးႏုိင္ျခင္း မရွိလွေပ။ အတိတ္အကုသုိလ္ ဝဋ္ေကၽြးႀကီးသျဖင့္ ယခုဘဝတြင္ ေပးဆပ္ရသည့္ တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈမ်ိဳး ရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ထုိအတိတ္ကံ အစီအမံမ်ားကုိ လက္ရွိဘဝတြင္ မိမိ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားျဖင့္ ျပန္လည္အကာအကြယ္ ျပဳႏုိင္သည္သာ ျဖစ္၏။ အတိတ္အတိတ္က မိမိလုပ္ခဲ့သည့္ ကံတရား၏ အစီအမံမ်ား ရွိေကာင္းရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ထုိကံအစီအမံမ်ားကုိ လက္ရွိဘဝတြင္ မိမိကုိယ္တုိင္က အလုပ္လုပ္ျခင္းျဖင့္ ျပန္လည္စီမံႏုိင္သည္မ်ားလည္း ရွိႏုိင္ေပ၏။ အရာရာကုိ ကံကစီမံျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ထုိကံတရားကုိ မိမိက စီမံျခင္းမ်ိဳးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲပစ္ႏုိင္ၾကသည္သာ ျဖစ္၏။
ဗုဒၶဘာသာ၏ ကံတရားပုိင္းဆုိင္ရာ လမ္းညႊန္မႈမ်ားသည္ လက္ရွိကာလတစ္ခု၊ လက္ရွိကံတရား တစ္ခုတည္းကုိသာ ညႊန္ျပျခင္း မဟုတ္လွေပ။ အတိတ္ကာလႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ကာလ၊ အတိတ္ကံႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ကံမ်ားအထိ ဆက္စပ္မႈကုိ ညႊန္းဆုိေပ၏။ ထုိကာလႏွင့္ ကံတရားကုိလည္း လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ မိမိကုိယ္တုိင္ လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားက ေထာက္ပံ့ကာကြယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ထားႏုိင္ေပ၏။ လက္ရွိဘဝတြင္ အတိတ္ကံအေၾကာင္း အေထာက္အပံ့၏ သက္ေရာက္မႈမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း မိမိကုိယ္တုိင္ လက္ေတြ႕လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အလုပ္မ်ားက လက္ရွိမိမိဘဝကုိ အဓိက ပံ့ပုိးေပးေနသည့္ အခ်က္ကုိကား အထူးသတိျပဳၾကရမည္ ျဖစ္၏။ စာစကားျဖင့္ ေျပာရလွ်င္ ဉာဏ္၊ ဝီရိတရားမ်ား အဓိကထား လုပ္ေဆာင္သြားလွ်င္ ကံတရား၏ အက်ိဳးတရားမ်ားလည္း တုိးပြားသြားေနမည့္ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္၏။ ဤသည္မွာ ကံတရား သက္သက္၏ စီမံမႈေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ ဉာဏ္၊ ဝီရိယမ်ားက အရင္းျပဳထား၍သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပညာရွင္မ်ားက “ဉာဏ္၊ ဝိရိယ ရွိပါမွ၊ ကံကကူညီမည္”ဟု မိန္႔ဆုိေတာ္မူၾကျခင္း ျဖစ္၏။
စင္စစ္ ကံ၊ ဉာဏ္၊ ဝိရိယဟူေသာ စကားသုံးလုံးသည္ သတၱဝါတစ္ဦး၏ဘဝ ႀကီးပြားတုိးတက္ေရးအတြက္ အထူးလက္ကုိင္ထားသင့္သည့္ ေအာင္ျမင္ေရးတရားမ်ား ျဖစ္၏။ ထုိသုံးပါးတြင္ ကံတရားသည္ကား အဓိကမ႑ိဳင္ မဟုတ္ဘဲ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈႏွင့္ စဥ္းစားႏႈိင္ခ်ိန္ႏုိင္မႈကသာ အဓိျဖစ္၏။ ထုိတရားႏွစ္ပါး လက္ကုိင္ထားကာ ႀကိဳးစားအားထုတ္သျဖင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ အပုိင္းတြင္သာ ကံတရား၏ အေထာက္အပံ့မ်ား ရွိလာႏုိင္ျခင္း ျဖစ္၏။ ထုိအေထာက္အပံ့သည္ ပစၥဳပၸန္တြင္ လုပ္ေဆာင္ထားသည့္ အလုပ္မ်ား၏ အေထာက္အပံ့မ်ား ရွိႏုိင္သကဲ့သုိ႔ အတိတ္ကံတရားမ်ား၏ အေထာက္အပံ့မ်ားလည္း ရွိေနႏုိင္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ခ်ိဳ႕ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္ကာ ႀကိဳးစားအားထုတ္ေသာ္လည္း အတိတ္ကံ အေထာက္အပံ့ မေကာင္းသည့္အခါ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ေကာင္းမ်ား ေရာက္မလာဘဲ ျဖစ္ေနၾကသည့္ သေဘာရွိ၏။
သုိ႔ေသာ္ အတိတ္ကံ အေၾကာင္းမေကာင္းသျဖင့္ အေကာင္းမ်ားထင္သေလာက္ ေရာက္မလာေသာ္လည္း ဝိရိယအက်ိဳးအေနျဖင့္ကား အထုိက္အေလ်ာက္ ခံစားႏုိင္ၾကသည္သာ ျဖစ္၏။ လက္ေတြအားျဖင့္ အတိတ္ကံ မေကာင္းသျဖင့္ ေတာင္းစားေနရသည့္ ဆုေတာင္းစားပင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ႀကိဳးစားပမ္းစား ေတာင္းစားႏုိင္လွ်င္ တစ္ဝမ္းတစ္ခါးအတြက္ ေျဖရွင္းႏုိင္ၾကသည့္ သေဘာမ်ိဳးကုိ ႀကဳံဖူးၾကမည္ ျဖစ္၏။ ဤေနရာတြင္ ဆုေတာင္းစားအတြက္ ႀကိဳးစားပမ္းစား ေတာင္းစားသျဖင့္ တစ္ဝမ္းတစ္ခါးစာ ရရွိျခင္းသည္ အတိတ္ကံ အက်ိဳးေပးေကာင္းျခင္းေၾကာင့္ဟု ဆုိသည္ထက္ ပစၥဳပၸန္ အလုပ္၏ စီမံျခင္းေၾကာင့္ဟုဆုိက ပုိသင့္ႏုိင္ေပ၏။ ထုိသေဘာသည္ ကံက မိမိကုိ စီမံျခင္းမဟုတ္ဘဲ မိမိက ကံကုိစီမံျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။
သုိ႔ဆုိလ်င္ သတၱဝါမ်ား အေနျဖင့္ လက္ရွိမိမိတုိ႔၏ ဘဝကို မျမင္ႏုိင္သည့္ ကံအစီအမံမ်ားအေပၚ ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနၾကျခင္း၊ ကံတရားကုိ ပုံခ်ေနၾကျခင္းထက္ လုပ္ေဆာင္သင့္သည့္ အလုပ္မ်ားကုိ လက္ေတြ႕ လုပ္ေဆာင္ျပျခင္းျဖင့္ မိမိ၏ကံကုိ မိမိက စီမံၾကျခင္းကသာ အေကာင္းဆုံး နိယာမသေဘာပင္ ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ စီမံၾကသည့္ အခါတြင္သာ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အစီအမံ၊ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အလုပ္မ်ိဳးျဖစ္ေအာင္ စီမံတတ္ရန္ လုိအပ္ျခင္းျဖစ္၏။ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အစီအမံ၊ အလုပ္အကုိင္ဟူသည္ အကုသုိလ္ႏွင့္ မယွဥ္သည့္ အစီအမံမ်ိဳး၊ မိစၧာဇီဝျဖစ္သည့္ အလုပ္မ်ားကုိ ေရွာင္ၾကဥ္ၿပီး အျပစ္မရွိသည့္၊ ကုိယ္က်င့္တရားဆုိင္ရာကုိ မထိခုိက္သည့္ အစီအမံ၊ အလုပ္အကုိင္မ်ိဳးပင္ ျဖစ္၏။ အလြယ္ေျပာရလွ်င္ ဒုစ႐ုိက္ေရွာင္ကာ သုစ႐ုိက္ေဆာင္သည့္ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္၏။ ဒုစ႐ုိက္ေရွာင္ကာ သုစ႐ုိက္ေဆာင္ထားသည့္ သူမ်ားသည္ သီလသမာဓိပညာပုိင္းမ်ားတြင္လည္း အျပစ္ကင္း ေနသည္သာ ျဖစ္သျဖင့္ အလုပ္ေကာင္းေနမည္ျဖစ္ၿပီး အလုပ္ေကာင္းေနလွ်င္ အက်ိဳးေပးလည္း ေကာင္းေနမည္သာ ျဖစ္၏။ ဤသည္မွာ လက္ရွိမိမိ၏ကံတရားကုိ မိမိက စီမံေနျခင္းသာ ျဖစ္၏။
အကယ္၍ အလုပ္ေကာင္းမ်ား လုပ္ေနသည့္ၾကားက အတိတ္မေကာင္းကံမ်ား၏ အစီအမံမ်ားေၾကာင့္ မေကာင္းက်ိဳးမ်ား ေရာက္လာခဲ့သည္ရွိေသာ္လည္း ထုိမေကာင္းကံ၏ သက္ေရာက္မႈမ်ားကုိ လက္ရွိ မိမိလုပ္ေဆာင္ထားသည့္ ေကာင္းကံမ်ားက အတုိင္းအတာ တစ္ခုအထိ ေထာက္ကန္သြားမည္သာ ျဖစ္၏။ အေရးႀကီးသည္မွာ လက္ရွိဘဝတြင္ မိမိတုိ႔၏ အလုပ္ေကာင္းမ်ားျဖင့္ မိမိတုိ႔၏ကံကုိ မိမိတုိ႔ကုိယ္တုိင္ ေရြးခ်ယ္စီမံႏုိင္ျခင္းဟူသည့္ အခ်က္ပင္ ျဖစ္၏။ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ ဝိရိယျဖင့္ အျပစ္ကင္းသည့္ အလုပ္မ်ားတြင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ႏုိင္လွ်င္ မိမိတုိ႔၏ ကံကုိ မိမိတုိ႔ကုိယ္တုိင္ စီမံႏုိင္ျခင္းပင္ ျဖစ္၏။
ဆုိလုိသည္မွာ ကံတရားႏွင့္ပတ္သက္၍ သတၱဝါ တစ္ဦးတစ္ေယာက္၏ လက္ရွိဘဝ ႀကီးပြားတုိးတက္ေရး အပုိင္း၊ သံသရာေကာင္းစားေရး အပုိင္းမ်ားတြင္ ကံတရား၏ အေထာက္အပံ့မ်ားသည္ အလြန္အေရးႀကီးသည္ဟု ဆုိေသာ္လည္း အရာရာတုိင္းကုိကား ကံတရားက စီမံဖန္တီးသည္ မဟုတ္ေၾကာင္း၊ အကယ္၍ ကံကဖန္တီးသည္ဟု ဆုိခဲ့သည္ရွိေသာ္ ထုိကံကုိ မိမိတို႔ကသာ စီမံဖန္တီးျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ကံတရားသည္ မိမိ၏ စီမံဖန္တီးမႈသာ ျဖစ္သျဖင့္ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ မိမိရွိထားသည့္ ကံတရားကုိလည္း မိမိကုိယ္တုိင္သာ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အလုပ္ေကာင္းမ်ားျဖင့္ ဖန္တီးၾကရမွာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထုိသုိ႔ ဉာဏ္ဝီရိယမ်ားကုိ အသုံးခ်ကာ ဖန္တီးထားသည့္ အလုပ္ေကာင္းမ်ား ရွိထားပါက အတိတ္က မေကာင္းခဲ့သည့္ ကံအစီအမံမ်ား၏ မေကာင္းသည့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ား ေရာက္လာေစျငားလည္း ယခုလက္ရွိ မိမိ၏ အစီအမံမ်ားက ေထာက္ပ့ံကာကြယ္ ေပးေနမည္သာ ျဖစ္ေၾကာင္းစသည္ျဖင့္ ဆုိလုိျခင္း ျဖစ္၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ မည္သည့္ကိစၥမဆုိ ကံကုိသာ ပုံခ်ကာ ကံစီမံရာ အတုိင္းသာဟု ဆုိေလ့ရွိသူမ်ား၊ ကံတရားအေပၚ တလဲြနားလည္ေနသူမ်ား အေနျဖင့္ အရာရာကုိ ကံကစီမံျခင္းထက္ ထုိကံကုိ မိမိတုိ႔ကသာ စီမံျခင္းျဖစ္ၿပီး မိမိတုိ႔၏ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အလုပ္မ်ားကသာ ဖန္တီးျခင္းျဖစ္ကာ ထုိအလုပ္မ်ား၏ ေနာက္မွသာ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ ကံတရားက ေရာက္လာျခင္း ျဖစ္သည္ဟူသည့္ အခ်က္ကုိ သတိျပဳဆင္ျခင္လ်က္ ကံတရား၏ သက္ေရာက္မႈကုိ ပုံခ်ျခင္းေနမည့္အစား လက္ရွိအခ်ိန္တြင္သာ မိမိတုိ႔၏ အလုပ္မ်ားကုိ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရင္း မိမိတုိ႔၏ ကံအက်ိဳးေပးမ်ားကုိ မိမိတုိ႔ကုိယ္တုိင္သာ စီမံၾကပါရန္ အေလးအနက္ တုိက္တြန္းလုိက္ရပါသည္။
မွန္၏။ ကံတရား၏ သေဘာသည္ အလြန္ဆန္းၾကယ္လွ၏။ သဗၺညဳတ ဘုရားရွင္မ်ားမွတပါး အျခားသူမ်ား အေနျဖင့္ ကံတရား၏ အတိမ္အနက္ကုိ သာမန္ဉာဏ္အျမင္ျဖင့္ ႀကံစည္ရန္မွာလည္း မျဖစ္ႏုိင္သည့္ သေဘာရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶက မႀကံစည္အပ္ မႀကံစည္ႏုိင္သည့္ အရာမ်ားတြင္ ကံတရား၏ နက္နဲမႈလည္း တစ္ခုအပါအဝင္ ျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ႏုိင္၏။ သုိ႔ေသာ္ ကံကံ၏ အက်ိဳးအျပစ္ကုိ ယုံၾကည္မႈႏွင့္ ကံတရားအေပၚ အခ်ိန္ကုန္ခံကာ ႀကံစည္ေနမႈကား ပတ္သက္မႈ မရွိလွေပ။ ဉာဏ္မမီႏုိင္သျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ခံၿပီး မေတြးမႀကံသင့္ေၾကာင္းသာ ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ သာမန္ပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ကား ကုသုိလ္ကံ၊ အကုသုိလ္ကံတုိ႔၏ သေဘာသည္ ေကာင္းလွ်င္ေကာင္းက်ိဳး ျဖစ္ေစၿပီး၊ ဆုိးလွ်င္ဆုိးက်ိဳး ျဖစ္ေစသည့္ သေဘာမ်ိဳး ျဖစ္သည္ကုိသာ သိရွိေစလ်က္ မေကာင္းမႈကုိေရွာင္ၿပီး ေကာင္းမႈကုိ ေဆာင္ထားႏုိင္လွ်င္ပင္ ကံတရားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ယုံၾကည္မႈ ကမၼႆကတာ သမၼာဒိ႒ိ ျဖစ္ေနသျဖင့္ ထုိမွ်သိရွိလက္ခံထား႐ုံျဖင့္ လုံေလာက္ေနသည့္ သေဘာရွိ၏။
သုိ႔ေသာ္ ကမၼႆကတာ သမၼာဒိ႒ိဟူသည္ အရာရာကုိ ကံဟု ပုံခ်သည့္ သေဘာမ်ိဳးကား မဟုတ္လွေပ။ ကံသာလွ်င္ မိမိ၏ ကုိယ္ပုိင္ဥစၥာျဖစ္သည္ဟု ယုံၾကည္လက္ခံကာ မိမိ၏အလုပ္မ်ားကုိ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ေနထုိင္ျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။ မည္သည့္အလုပ္မွ် မလုပ္ဘဲ ကံေကာင္းလွ်င္ ျဖစ္မည္၊ ကံေပးသမွ် ေနမည္ဟူသည့္ သေဘာမ်ိဳးကား မိမိ၏ ဉာဏ္ႏွင့္ ဝိရိယကုိ အသုံးမခ်ဘဲ ကံတရားအေပၚ ပုံခ်ျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။ မိမိ၏အလုပ္ကုိ မိမိမလုပ္ဘဲ ကံ၏အလုပ္ကုိ အေရးလုပ္ကာ ပစၥဳပၸန္အစြမ္းမ်ားကုိ ေဘးထုတ္ေနျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။ အစြမ္းအစဟူသည္ အစျပဳမွ အစြမ္းရျခင္းသေဘာကုိ လစ္လ်ဴ႐ႈကာ အစမလုပ္ဘဲ အခ်ိန္တန္လ်င္ ျဖစ္မည္ဟုသာ ကံတရားအေပၚ အေတြးေခ်ာ္ေနျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။
အမွန္အားျဖင့္ အရာရာကုိ ကံစီမံသည္ဟုဆုိေသာ္လည္း ထုိကံတရားက မိမိကုိ စီမံျခင္းမဟုတ္ဘဲ မိမိကသာ ကံတရားကုိ စီမံႏုိင္ျခင္း ျဖစ္၏။ ယခုဘဝအက်ိဳး သက္ေရာက္မႈမ်ားသည္ အတိတ္ဘဝမ်ားက မိမိျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ကံတရား၏ အက်ိဳးဆက္မ်ားဟု ဆုိေသာ္လည္း ထုိအက်ိဳးဆက္မ်ားသည္ အတိတ္ဘဝမ်ားက မိမိကုိယ္တုိင္ စီမံခဲ့သည့္ တန္ျပန္မႈ၏ တစ္စိပ္တစ္ေဒသမွ်သာ ျဖစ္၏။ အတိတ္ဘဝက ကံအက်ိဳးဆက္မ်ားသည္ ယခုဘဝတြင္ မိမိအား အရာရာကုိ စီမံေပးႏုိင္ျခင္း မရွိလွေပ။ အတိတ္အကုသုိလ္ ဝဋ္ေကၽြးႀကီးသျဖင့္ ယခုဘဝတြင္ ေပးဆပ္ရသည့္ တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈမ်ိဳး ရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ထုိအတိတ္ကံ အစီအမံမ်ားကုိ လက္ရွိဘဝတြင္ မိမိ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားျဖင့္ ျပန္လည္အကာအကြယ္ ျပဳႏုိင္သည္သာ ျဖစ္၏။ အတိတ္အတိတ္က မိမိလုပ္ခဲ့သည့္ ကံတရား၏ အစီအမံမ်ား ရွိေကာင္းရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ထုိကံအစီအမံမ်ားကုိ လက္ရွိဘဝတြင္ မိမိကုိယ္တုိင္က အလုပ္လုပ္ျခင္းျဖင့္ ျပန္လည္စီမံႏုိင္သည္မ်ားလည္း ရွိႏုိင္ေပ၏။ အရာရာကုိ ကံကစီမံျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ထုိကံတရားကုိ မိမိက စီမံျခင္းမ်ိဳးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲပစ္ႏုိင္ၾကသည္သာ ျဖစ္၏။
ဗုဒၶဘာသာ၏ ကံတရားပုိင္းဆုိင္ရာ လမ္းညႊန္မႈမ်ားသည္ လက္ရွိကာလတစ္ခု၊ လက္ရွိကံတရား တစ္ခုတည္းကုိသာ ညႊန္ျပျခင္း မဟုတ္လွေပ။ အတိတ္ကာလႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ကာလ၊ အတိတ္ကံႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ကံမ်ားအထိ ဆက္စပ္မႈကုိ ညႊန္းဆုိေပ၏။ ထုိကာလႏွင့္ ကံတရားကုိလည္း လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ မိမိကုိယ္တုိင္ လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားက ေထာက္ပံ့ကာကြယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ထားႏုိင္ေပ၏။ လက္ရွိဘဝတြင္ အတိတ္ကံအေၾကာင္း အေထာက္အပံ့၏ သက္ေရာက္မႈမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း မိမိကုိယ္တုိင္ လက္ေတြ႕လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အလုပ္မ်ားက လက္ရွိမိမိဘဝကုိ အဓိက ပံ့ပုိးေပးေနသည့္ အခ်က္ကုိကား အထူးသတိျပဳၾကရမည္ ျဖစ္၏။ စာစကားျဖင့္ ေျပာရလွ်င္ ဉာဏ္၊ ဝီရိတရားမ်ား အဓိကထား လုပ္ေဆာင္သြားလွ်င္ ကံတရား၏ အက်ိဳးတရားမ်ားလည္း တုိးပြားသြားေနမည့္ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္၏။ ဤသည္မွာ ကံတရား သက္သက္၏ စီမံမႈေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ ဉာဏ္၊ ဝီရိယမ်ားက အရင္းျပဳထား၍သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပညာရွင္မ်ားက “ဉာဏ္၊ ဝိရိယ ရွိပါမွ၊ ကံကကူညီမည္”ဟု မိန္႔ဆုိေတာ္မူၾကျခင္း ျဖစ္၏။
စင္စစ္ ကံ၊ ဉာဏ္၊ ဝိရိယဟူေသာ စကားသုံးလုံးသည္ သတၱဝါတစ္ဦး၏ဘဝ ႀကီးပြားတုိးတက္ေရးအတြက္ အထူးလက္ကုိင္ထားသင့္သည့္ ေအာင္ျမင္ေရးတရားမ်ား ျဖစ္၏။ ထုိသုံးပါးတြင္ ကံတရားသည္ကား အဓိကမ႑ိဳင္ မဟုတ္ဘဲ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈႏွင့္ စဥ္းစားႏႈိင္ခ်ိန္ႏုိင္မႈကသာ အဓိျဖစ္၏။ ထုိတရားႏွစ္ပါး လက္ကုိင္ထားကာ ႀကိဳးစားအားထုတ္သျဖင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ အပုိင္းတြင္သာ ကံတရား၏ အေထာက္အပံ့မ်ား ရွိလာႏုိင္ျခင္း ျဖစ္၏။ ထုိအေထာက္အပံ့သည္ ပစၥဳပၸန္တြင္ လုပ္ေဆာင္ထားသည့္ အလုပ္မ်ား၏ အေထာက္အပံ့မ်ား ရွိႏုိင္သကဲ့သုိ႔ အတိတ္ကံတရားမ်ား၏ အေထာက္အပံ့မ်ားလည္း ရွိေနႏုိင္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ခ်ိဳ႕ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္ကာ ႀကိဳးစားအားထုတ္ေသာ္လည္း အတိတ္ကံ အေထာက္အပံ့ မေကာင္းသည့္အခါ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ေကာင္းမ်ား ေရာက္မလာဘဲ ျဖစ္ေနၾကသည့္ သေဘာရွိ၏။
သုိ႔ေသာ္ အတိတ္ကံ အေၾကာင္းမေကာင္းသျဖင့္ အေကာင္းမ်ားထင္သေလာက္ ေရာက္မလာေသာ္လည္း ဝိရိယအက်ိဳးအေနျဖင့္ကား အထုိက္အေလ်ာက္ ခံစားႏုိင္ၾကသည္သာ ျဖစ္၏။ လက္ေတြအားျဖင့္ အတိတ္ကံ မေကာင္းသျဖင့္ ေတာင္းစားေနရသည့္ ဆုေတာင္းစားပင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ႀကိဳးစားပမ္းစား ေတာင္းစားႏုိင္လွ်င္ တစ္ဝမ္းတစ္ခါးအတြက္ ေျဖရွင္းႏုိင္ၾကသည့္ သေဘာမ်ိဳးကုိ ႀကဳံဖူးၾကမည္ ျဖစ္၏။ ဤေနရာတြင္ ဆုေတာင္းစားအတြက္ ႀကိဳးစားပမ္းစား ေတာင္းစားသျဖင့္ တစ္ဝမ္းတစ္ခါးစာ ရရွိျခင္းသည္ အတိတ္ကံ အက်ိဳးေပးေကာင္းျခင္းေၾကာင့္ဟု ဆုိသည္ထက္ ပစၥဳပၸန္ အလုပ္၏ စီမံျခင္းေၾကာင့္ဟုဆုိက ပုိသင့္ႏုိင္ေပ၏။ ထုိသေဘာသည္ ကံက မိမိကုိ စီမံျခင္းမဟုတ္ဘဲ မိမိက ကံကုိစီမံျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏။
သုိ႔ဆုိလ်င္ သတၱဝါမ်ား အေနျဖင့္ လက္ရွိမိမိတုိ႔၏ ဘဝကို မျမင္ႏုိင္သည့္ ကံအစီအမံမ်ားအေပၚ ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနၾကျခင္း၊ ကံတရားကုိ ပုံခ်ေနၾကျခင္းထက္ လုပ္ေဆာင္သင့္သည့္ အလုပ္မ်ားကုိ လက္ေတြ႕ လုပ္ေဆာင္ျပျခင္းျဖင့္ မိမိ၏ကံကုိ မိမိက စီမံၾကျခင္းကသာ အေကာင္းဆုံး နိယာမသေဘာပင္ ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ စီမံၾကသည့္ အခါတြင္သာ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အစီအမံ၊ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အလုပ္မ်ိဳးျဖစ္ေအာင္ စီမံတတ္ရန္ လုိအပ္ျခင္းျဖစ္၏။ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အစီအမံ၊ အလုပ္အကုိင္ဟူသည္ အကုသုိလ္ႏွင့္ မယွဥ္သည့္ အစီအမံမ်ိဳး၊ မိစၧာဇီဝျဖစ္သည့္ အလုပ္မ်ားကုိ ေရွာင္ၾကဥ္ၿပီး အျပစ္မရွိသည့္၊ ကုိယ္က်င့္တရားဆုိင္ရာကုိ မထိခုိက္သည့္ အစီအမံ၊ အလုပ္အကုိင္မ်ိဳးပင္ ျဖစ္၏။ အလြယ္ေျပာရလွ်င္ ဒုစ႐ုိက္ေရွာင္ကာ သုစ႐ုိက္ေဆာင္သည့္ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္၏။ ဒုစ႐ုိက္ေရွာင္ကာ သုစ႐ုိက္ေဆာင္ထားသည့္ သူမ်ားသည္ သီလသမာဓိပညာပုိင္းမ်ားတြင္လည္း အျပစ္ကင္း ေနသည္သာ ျဖစ္သျဖင့္ အလုပ္ေကာင္းေနမည္ျဖစ္ၿပီး အလုပ္ေကာင္းေနလွ်င္ အက်ိဳးေပးလည္း ေကာင္းေနမည္သာ ျဖစ္၏။ ဤသည္မွာ လက္ရွိမိမိ၏ကံတရားကုိ မိမိက စီမံေနျခင္းသာ ျဖစ္၏။
အကယ္၍ အလုပ္ေကာင္းမ်ား လုပ္ေနသည့္ၾကားက အတိတ္မေကာင္းကံမ်ား၏ အစီအမံမ်ားေၾကာင့္ မေကာင္းက်ိဳးမ်ား ေရာက္လာခဲ့သည္ရွိေသာ္လည္း ထုိမေကာင္းကံ၏ သက္ေရာက္မႈမ်ားကုိ လက္ရွိ မိမိလုပ္ေဆာင္ထားသည့္ ေကာင္းကံမ်ားက အတုိင္းအတာ တစ္ခုအထိ ေထာက္ကန္သြားမည္သာ ျဖစ္၏။ အေရးႀကီးသည္မွာ လက္ရွိဘဝတြင္ မိမိတုိ႔၏ အလုပ္ေကာင္းမ်ားျဖင့္ မိမိတုိ႔၏ကံကုိ မိမိတုိ႔ကုိယ္တုိင္ ေရြးခ်ယ္စီမံႏုိင္ျခင္းဟူသည့္ အခ်က္ပင္ ျဖစ္၏။ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ ဝိရိယျဖင့္ အျပစ္ကင္းသည့္ အလုပ္မ်ားတြင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ႏုိင္လွ်င္ မိမိတုိ႔၏ ကံကုိ မိမိတုိ႔ကုိယ္တုိင္ စီမံႏုိင္ျခင္းပင္ ျဖစ္၏။
ဆုိလုိသည္မွာ ကံတရားႏွင့္ပတ္သက္၍ သတၱဝါ တစ္ဦးတစ္ေယာက္၏ လက္ရွိဘဝ ႀကီးပြားတုိးတက္ေရး အပုိင္း၊ သံသရာေကာင္းစားေရး အပုိင္းမ်ားတြင္ ကံတရား၏ အေထာက္အပံ့မ်ားသည္ အလြန္အေရးႀကီးသည္ဟု ဆုိေသာ္လည္း အရာရာတုိင္းကုိကား ကံတရားက စီမံဖန္တီးသည္ မဟုတ္ေၾကာင္း၊ အကယ္၍ ကံကဖန္တီးသည္ဟု ဆုိခဲ့သည္ရွိေသာ္ ထုိကံကုိ မိမိတို႔ကသာ စီမံဖန္တီးျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ကံတရားသည္ မိမိ၏ စီမံဖန္တီးမႈသာ ျဖစ္သျဖင့္ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ မိမိရွိထားသည့္ ကံတရားကုိလည္း မိမိကုိယ္တုိင္သာ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အလုပ္ေကာင္းမ်ားျဖင့္ ဖန္တီးၾကရမွာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထုိသုိ႔ ဉာဏ္ဝီရိယမ်ားကုိ အသုံးခ်ကာ ဖန္တီးထားသည့္ အလုပ္ေကာင္းမ်ား ရွိထားပါက အတိတ္က မေကာင္းခဲ့သည့္ ကံအစီအမံမ်ား၏ မေကာင္းသည့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ား ေရာက္လာေစျငားလည္း ယခုလက္ရွိ မိမိ၏ အစီအမံမ်ားက ေထာက္ပ့ံကာကြယ္ ေပးေနမည္သာ ျဖစ္ေၾကာင္းစသည္ျဖင့္ ဆုိလုိျခင္း ျဖစ္၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ မည္သည့္ကိစၥမဆုိ ကံကုိသာ ပုံခ်ကာ ကံစီမံရာ အတုိင္းသာဟု ဆုိေလ့ရွိသူမ်ား၊ ကံတရားအေပၚ တလဲြနားလည္ေနသူမ်ား အေနျဖင့္ အရာရာကုိ ကံကစီမံျခင္းထက္ ထုိကံကုိ မိမိတုိ႔ကသာ စီမံျခင္းျဖစ္ၿပီး မိမိတုိ႔၏ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္သည့္ အလုပ္မ်ားကသာ ဖန္တီးျခင္းျဖစ္ကာ ထုိအလုပ္မ်ား၏ ေနာက္မွသာ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ ကံတရားက ေရာက္လာျခင္း ျဖစ္သည္ဟူသည့္ အခ်က္ကုိ သတိျပဳဆင္ျခင္လ်က္ ကံတရား၏ သက္ေရာက္မႈကုိ ပုံခ်ျခင္းေနမည့္အစား လက္ရွိအခ်ိန္တြင္သာ မိမိတုိ႔၏ အလုပ္မ်ားကုိ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရင္း မိမိတုိ႔၏ ကံအက်ိဳးေပးမ်ားကုိ မိမိတုိ႔ကုိယ္တုိင္သာ စီမံၾကပါရန္ အေလးအနက္ တုိက္တြန္းလုိက္ရပါသည္။
