လူျဖစ္ေစ ရဟန္းျဖစ္ေစ တစ္ခါတစ္ရံ မိမိတုိ႔၏ တစ္ေန႔တာ အခ်ိန္မ်ားကုိ စာဖတ္ျခင္း၊ စာေရးျခင္း၊ တရားနာျခင္း၊ တရားေဟာျခင္း၊ စာသင္ျခင္း၊ စာခ်ျခင္းမ်ားျဖင့္ ကုန္သြားတတ္သည့္ အခါမ်ား ရွိတတ္၏။ အထူးသျဖင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ ေန႔စဥ္ စာသင္စာခ်၊ တရားေဟာ၊ တရားျပ အလုပ္မ်ားျဖင့္ တစ္ေန႔တာ အခ်ိန္မ်ားကုိ ကုန္လြန္ေစတတ္သည္ကုိ သတိျပဳမိ၏။ စာေရးသူလည္း တစ္ခါတစ္ရံ ထုိသုိ႔ ကုန္ဆုံးခဲ့သည့္ အခ်ိန္မ်ားလည္း ရွိတတ္၏။ ေသခ်ာေတြးၾကည့္လ်င္ ထုိသုိ႔ ဗုဒၶစာေပမ်ားကုိ သင္ၾကားပုိ႔ခ် ေဟာေျပာျပသရင္းျဖင့္ ကုန္ဆုံးသြားသည့္ အခ်ိန္မ်ားသည္ စာေရးသူတုိ႔အတြက္ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈမ်ားျဖင့္ ကုန္ဆုံးသြားသည့္ အခ်ိန္မ်ားျဖစ္သျဖင့္ ေကာင္းေသာကုန္ျခင္း၊ တရားသျဖင့္ ကုန္ျခင္း၊ ေကာင္းေသာေနထုိင္ျခင္း၊ တရားသျဖင့္ ေနထုိင္ျခင္းဟု ေတြးႏုိင္ဆုိႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူဟု ေျပာလုိက ေျပာႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ဗုဒၶအလုိေတာ္ အားျဖင့္ကား ထုိသုိ႔မဟုတ္။ တရားေဟာ၊ တရားျပ၊ စာသင္စာခ် စသည္မ်ားသည္ တရားေဟာ၊ တရားျပ၊ စာသင္စာခ်ျခင္းမွ်သာ ျဖစ္၏။ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းဟုကား မဆုိႏုိင္လွေပ။ ဗုဒၶအလုိရွိသည့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းမွာ အက်င့္တရားကုိ ဦးစားေပးသည့္ ေနထုိင္ျခင္းမ်ိဳးကုိ ဆုိလုိေပ၏။
တစ္ခါက ရဟန္းေတာ္တစ္ပါးသည္ ျမတ္စြာဘုရားထံ ခ်ည္းကပ္၍ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ျမတ္စြာဘုရားရွင္အား ေမးေလွ်ာက္ဖူး၏။
ထုိရဟန္းက
“အရွင္ဘုရား… တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိသူ၊ တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိသူဟု ဆုိေလ့ရွိပါ၏၊ အဘယ္မွ်ေလာက္ျဖင့္ ရဟန္းသည္ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူ ျဖစ္ပါသနည္း ဘုရား” ဟု ေမးေလွ်ာက္၏။
ထုိအခါ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က
“ရဟန္း … ဤသာသနာေတာ္၌ ရဟန္းသည္ သုတ္၊ ေဂယ်၊ ေ၀ယ်ာကရဏ၊ ဂါထာ၊ ဥဒါန္း၊ ဣတိ၀ုတ္၊ ဇာတ္၊ အဗၻဳတ၊ ေ၀ဒလႅဟူေသာ တရားကုိသင္ယူ၏၊ ထုိရဟန္းသည္ ထုိတရားေတာ္ကုိ သင္ယူျခင္းျဖင့္ ေန႔ကုိကုန္လြန္ေစ၏၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ စြန္႔လႊတ္၏၊ မိမိအတြင္း သႏၲာန္၌ စိတ္၏ ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ မႀကိဳးစား။ ရဟန္း… ဤရဟန္းကုိ သင္ၾကားမႈ ပရိယတၱိမ်ားသူဟုသာ ဆုိအပ္၏၊ တရားႏွင့္ ေန႔ေလ့ရွိသူဟူ၍ကား မဆုိအပ္။
ရဟန္း… ေနာက္တစ္မ်ိဳးကား ရဟန္းသည္ ၾကားနာအပ္ သင္ယူအပ္ၿပီးတုိင္းေသာ တရားကုိ အက်ယ္အားျဖင့္ သူတပါးတုိ႔အား ေဟာ၏၊ ထုိရဟန္းသည္ ထုိတရားကုိ သူတပါးတုိ႔အား သိေစျခင္းျဖင့္ ေန႔ကုိကုန္လြန္ေစ၏၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ စြန္႔လႊတ္၏၊ မိမိ၏ အတြင္းသႏၲာန္၌ စိတ္၏ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ မႀကိဳးစား။ ရဟန္း… ဤရဟန္းကုိ သိေစျခင္း မ်ားသူဟုသာ ဆုိအပ္၏၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူဟူ၍ကား မဆုိအပ္။
ရဟန္း… ေနာက္တစ္မ်ိဳးကား ရဟန္းသည္ ၾကားနာအပ္ သင္ယူအပ္ၿပီးတုိင္းေသာ တရားကုိ အက်ယ္အားျဖင့္ ရြတ္အံသရဇၥ်ာယ္ျခင္းအားျဖင့္ ေန႔ကုိကုန္လြန္ေစ၏၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ စြန္႔လႊတ္၏၊ မိမိ၏ အတြင္းသႏၲာန္၌ စိတ္၏ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ မႀကိဳးစား။ ရဟန္း.. ဤရဟန္းကုိ ရြတ္အံသရဇၥ်ာယ္ျခင္း မ်ားသူဟုသာ ဆုိအပ္၏၊ တရားႏွင့္ ေန႔ေလ့ရွိသူဟူ၍ကား မဆုိအပ္။
ရဟန္း… ေနာက္တစ္မ်ိဳးကား ရဟန္းသည္ ၾကားနာအပ္ သင္ယူအပ္ၿပီးတုိင္းေသာ တရားကုိ စိတ္ျဖင့္ႀကံ၏၊ သုံးသပ္၏၊ စိတ္ျဖင့္ အဖန္ဖန္႐ႈ၏၊ ထုိရဟန္းသည္ ထုိတရားကုိ ႀကံစည္ျခင္း ၀ိတက္တုိ႔ျဖင့္ ေန႔ကုိ ကုန္လြန္ေစ၏၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ စြန္႔လႊတ္၏၊ မိမိ၏ အတြင္းသႏၲာန္၌ စိတ္၏ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ မႀကိဳးစား။ ရဟန္း… ဤရဟန္းကုိ ႀကံစည္ျခင္း၀ိတက္ မ်ားသူဟုသာ ဆုိအပ္၏၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူဟူ၍ကား မဆုိအပ္။
ရဟန္း … ဤသာသနာေတာ္၌ ရဟန္းသည္ သုတ္၊ ေဂယ်၊ ေ၀ယ်ာကရဏ၊ ဂါထာ၊ ဥဒါန္း၊ ဣတိ၀ုတ္၊ ဇာတ္၊ အဗၻဳတ၊ ေ၀ဒလႅဟူေသာ တရားကုိသင္ယူ၏၊ ထုိရဟန္းသည္ ထုိတရားေတာ္ကုိ သင္ယူျခင္းျဖင့္ ေန႔ကုိမကုန္လြန္ေစ၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ မစြန္႔လႊတ္၊ မိမိအတြင္း သႏၲာန္၌ စိတ္၏ ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ ႀကိဳးစား၏။ ရဟန္း… ဤသုိ႔လွ်င္ ရဟန္းသည္ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူျဖစ္၏။
ရဟန္း… ဤသုိ႔လွ်င္ ငါသည္ သင္ၾကားျခင္းမ်ားသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ၊ သူတပါးတုိ႔အား သိေစျခင္းမ်ားသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ၊ ရြတ္အံသရဇၥ်ာယ္ျခင္း မ်ားသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ၊ ႀကံစည္ျခင္းမ်ားသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ။ ရဟန္း အစီးအပြားကုိ ရွာေလ့ရွိ၍ သနားေစာင့္ေရွာက္တတ္သည့္ ဆရာျဖစ္ေသာ ငါသည္ တပည့္တုိ႔အား သနားေစာင့္ေရွာက္မႈကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ သင္တုိ႔အတြက္ ျပဳဖြယ္ကုိ ငါျပဳၿပီးၿပီ။ ဤသည္တုိ႔ကား သစ္ပင္ရင္းတုိ႔တည္း၊ ဤသည္တုိ႔ကား ဆိတ္ၿငိမ္ရာ အရပ္တုိ႔ပင္တည္း၊ ရဟန္း ကပ္၍႐ႈၾကကုန္ေလာ့၊ မေမ့မေလ်ာ့ၾကကုန္လင့္၊ ေနာက္မွ အားမထုတ္လုိက္ရဟု ေနာင္တပူပန္ျခင္း မျဖစ္ၾကေစကုန္လင့္၊ ဤသည္ကား သင္တုိ႔အား ငါတုိ႔၏ အဆုံးအမပင္တည္း…”ဟု မိန္႔ေတာ္မူ၏။ ဤကား ဓမၼ၀ိဟာရီ သုတ္တြင္ ျမတ္ဗုဒၶေဟာၾကား ေတာ္မူသည့္ တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိသူ၏ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းအေၾကာင္းပင္ ျဖစ္ပါ၏။
ဤေဒသနာေတာ္အရ ျမတ္ဗုဒၶမိန္႔ေတာ္မူသည့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းဟူသည္ တရားေဒသနာေတာ္မ်ားကုိ အခ်ိန္ျပည့္ နာယူမွတ္သား သင္အံပုိ႔ခ် ေဟာေျပာျပသ ေနသည္မ်ားကုိ ဆုိျခင္းမဟုတ္ဘဲ မိမိတုိ႔၏ အတြင္းသႏၲာန္၀ယ္ စိတ္၏ကိေလသာမွ ၿငိမ္းခ်မ္းေအာင္ ႀကိဳးစားေနထုိင္မႈကုိသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိျခင္းဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း နားလည္သေဘာေပါက္ႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ သုတ္၊ ၀ိနည္း၊ အဘိဓမၼာ တရားမ်ားကုိ အေျမာက္အမ်ား သင္ယူေလ့လာ ပုိ႔ခ်ေနျခင္းထက္ မိမိ၏ အတြင္းစိတ္တြင္ ကိေလသာတရားတုိ႔၏ ပူေလာင္လုိက္စားမႈမွ ၿငိမ္းေအးေအာင္ ႀကိဳးစားေနျခင္းကုိသာ တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိျခင္းဟု မိန္႔ေတာ္မူလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ အမ်ားႏွင့္ ေရာေရာေႏွာေႏွာ ကိေလသာ ထူေျပာစြာ ေနထုိင္ျခင္းထက္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္း ေနထုိင္ကာ ကိေလသာ နည္းပါးေအာင္ က်င့္ႀကံေနထုိင္ျခင္းကုိသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိျခင္းဟု သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ စာတတ္ေပတတ္ က်မ္းဂန္တတ္ကာ စာေပမ်ားႏွင့္ အခ်ိန္ကုန္ ေပ်ာ္ေမြ႕ေနသည္ထက္ ကိေလသာကုန္ရာ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈကုိ ရွာေဖြႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားေနျခင္းကသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္က်င့္သုံးျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ေပ၏။
မွန္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ စာေရးသူတုိ႔သည္လည္း မိမိကုိယ္ကုိ သတိျပဳမိသည့္ အခါမ်ား ရွိတတ္၏။ ေန႔စဥ္စာေပမ်ားျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ေနသျဖင့္ တစ္ေန႔တာ ကုန္ဆုံးမႈသည္ ကုသုိလ္အလုပ္မ်ားျဖင့္ ကုန္ဆုံးမႈမ်ားျဖစ္၍ တန္ဘုိးရွိသည့္ ကုန္သြားျခင္းဟု ဆုိႏုိင္ေသာ္လည္း ပုထုဇင္တုိ႔ သဘာ၀အရ မိမိတုိ႔၏ အတြင္းသႏၲာန္တြင္ ရွိေနသည့္ ေလာဘေဒါသ ေမာဟစသည့္ ကိေလသာမ်ားေၾကာင့္ စာသင္ေနရင္း၊ က်မ္းဂန္မ်ားကုိ ရြတ္ဖတ္သရဇၥ်ာယ္ေနရင္းပင္ စိတ္အစဥ္တြင္ အကုသုိလ္စိတ္မ်ားက ႀကိဳၾကားႀကိဳၾကား ေပၚလာတတ္သည့္ အခါမ်ား ရွိေနတတ္၏။ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကုိ မည္မွ်ပင္ ထုံလႊမ္းပြားမ်ားေနေသာ္လည္း အတြင္းစိတ္သႏၲာန္၀ယ္ ကိေလသာ တရားမ်ားက မေလ်ာ့ပါးဘဲ ရွိေနသျဖင့္ အျခားသူမ်ားနည္းတူ ေလာဘတရား၊ ေဒါသတရား၊ ေမာဟတရားမ်ားျဖင့္ ပူေလာင္ေနတတ္သည့္ အခါမ်ားလည္း ရွိတတ္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ စာတတ္ေပတတ္ က်မ္းဂန္တတ္သည့္ ပညာရွိႀကီးမ်ား၏ ေလာဘႀကီးတတ္သည့္ အျဖစ္၊ ေဒါသအားႀကီးသည့္ အျဖစ္၊ မနာလုိမႈ၊ ၀န္တုိမႈ အားႀကီးသည့္ အျဖစ္ စသည္မ်ားေၾကာင့္ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားျဖင့္ မည္မွ်ပင္ အခ်ိန္ကုန္ေနေသာ္လည္း အတြင္းစိတ္၀ယ္ ကိေလသာတရားမ်ား မေလ်ာ့ပါးလွ်င္ကား စာေပက်မ္းဂန္မ်ားျဖင့္ ထုံလႊမ္းထား႐ုံမွ်ျဖင့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း မဟုတ္ေၾကာင္း အေတြးမ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚမိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶက စာေပက်မ္းဂန္မ်ား ထုံလႊမ္းၿပီး တစ္ေန႔တာ ကုန္လြန္သြားျခင္းသည္ တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိျခင္း မဟုတ္ဘဲ မိမိ၏ အတြင္းစိတ္၀ယ္ ကိေလသာမွ ၿငိမ္းေအးေအာင္ အားထုတ္ေနထုိင္ျခင္းသည္သာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ေပ၏။
ျမတ္ဗုဒၶအလုိရွိသည္မွာ သင္အံေလ့က်က္မႈမ်ားထက္ က်င့္ႀကံအားထုတ္မႈမ်ားကုိ အလုိရွိေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။ သင္အံေလ့လာသျဖင့္ သိရွိလာသည့္ အသိမ်ားသည္ သညာသိသာျဖစ္သျဖင့္ အခ်ိန္မေရြး ေပ်ာက္ပ်က္သြားႏုိင္ၿပီး လက္ေတြ႕က်င့္ႀကံအားထုတ္သျဖင့္ သိရွိလာသည့္ အသိသည္ကား စစ္မွန္သည့္ ပညာဉာဏ္ျဖင့္ သိသည့္ ပညာသိ ျဖစ္သျဖင့္ ေပ်ာက္ပ်က္မႈမရွိသည့္ အမွန္သစၥာအသိ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သညာသိထက္ ပညာသိႏွင့္ သိေစႏုိင္ရန္ က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ၾကဖုိ႔ တုိက္တြန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။ ဤသေဘာကုိ ဗုဒၶစာေပ တစ္ေနရာတြင္ ျမတ္ဗုဒၶ မိန္႔ေတာ္မူသည့္ ဓမၼစကားက သက္ေသျပေန၏။ ျမတ္ဗုဒၶက “ႏြားရွင္တုိ႔အား ႏြားတုိ႔ကုိ ေရတြက္အပ္ႏွင္း လုိက္ရေသာ ႏြားေက်ာင္းသားသည္ ႏြားႏုိ႔အရသာကုိ မခံစားလုိက္ရသကဲ့သုိ႔ နိဗၺာန္ေရာက္သည္အထိ အက်ိဳးစီးပြားႏွင့္စပ္ေသာ ပိဋကတ္သုံးပုံဟူေသာ ဘုရားစကားေတာ္ကုိ မ်ားစြာေဟာေျပာ ေနေသာ္လည္း မက်င့္မႀကံ ေမ့ေလ်ာ့ေပါ့တန္ေနသူသည္ ျပဳထုိက္သည္ကုိ ျပဳသည္မမည္၊ မဂ္ဖုိလ္၏ အရသာကုိ မခံစားရ…” (ဓမၼပဒ၊ ေဒြသဟာယက ဘိကၡဳ၀တၳဳ)ဟု မိန္႔ေတာ္မူထား၏။ ဤစကားျဖင့္ ျမတ္ဗုဒၶအလုိရွိသည့္ သင္အံေလ့က်က္မႈမ်ားထက္ က်င့္ႀကံအားထုတ္မႈကသာ အဓိကက်ၿပီး စိတ္အစဥ္တြင္ ကိေလသာၿငိမ္းေအာင္ အားထုတ္ေနျခင္းသည္ တရားသျဖင့္ ေနျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ရည္ညႊန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။
ဆုိလုိသည္မွာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိျခင္းဟူသည္မွာ သုတ္၀ိနည္း အဘိဓမၼာစသည့္ က်မ္းဂန္မ်ားကုိ ေန႔စဥ္ဖတ္႐ႈေလ့လာ၊ သင္အံပုိ႔ခ်၊ ေဟာေျပာျပသျခင္းမ်ားျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ဆုံးၿပီး ေနထုိင္ျခင္းကုိ ဆုိလုိသည္မဟုတ္ဘဲ မိမိတုိ႔၏ အတြင္းစိတ္သႏၲာန္၀ယ္ ကိေလသာတရားမ်ား တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့နည္းၿငိမ္းေအးေအာင္ က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ျခင္းျဖင့္ တစ္ေန႔တာ ကုန္ဆုံးသြားျခင္းကုိသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ အမ်ားႏွင့္ေရာေႏွာကာ စာသင္စာခ်၊ တရားေဟာ တရားျပ စသည့္အလုပ္မ်ားကုိ လုပ္ေဆာင္ရင္း အခ်ိန္ကုိ ကုန္ဆုံးသြားၾကသည္ထက္ တစ္ပါးတည္း၊ တစ္ေယာက္တည္းေနကာ မိမိ၏ စိတ္အစဥ္ကုိ ကိေလသာတရားမ်ား၏ ပူေလာင္မႈမွ ၿငိမ္းေအးႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ ေနထုိင္ရင္း အခ်ိန္ကုိ ကုန္ဆုံးသြားၾကသည္ကသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း၊ တရားႏွင့္အညီ ကုန္ဆုံးသြားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းျဖင့္ မိမိတုိ႔၏ အခ်ိန္မ်ားကုိ ကုန္လြန္ေစလုိသူမ်ားသည္ သုတ္၀ိနည္း အဘိဓမၼာစသည့္ တရားမ်ားကုိ သင္အံေလ့လာ ပြားမ်ားကာ ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း အခ်ိန္မ်ားကုိ ကုန္ဆုံးေနၾကသည္ထက္ မိမိတုိ႔၏ အတြင္းစိတ္၀ယ္ ကိေလသာတရားမ်ား ေလ်ာ့ပါးလာေအာင္ ႀကိဳးစားရင္း ကိေလသာမွ ၿငိမ္းေအာင္အားထုတ္ ေနထုိင္ျခင္းျဖင့္ ေန႔စဥ္အခ်ိန္မ်ားကုိ ကုန္လြန္သြားေစျခင္းကသာ စစ္မွန္သည့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ သင္အံေလ့လာ ေဟာေျပာပုိ႔ခ် ေနမႈမ်ားထက္ လက္ေတြ႕က်င့္ႀကံ ႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ေနမႈမ်ားကုိသာ အဓိက ျပဳလုပ္ရင္းျဖင့္သာ မိမိတုိ႔၏ ေန႔စဥ္ေနထုိင္ျခင္းကုိ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ပါေၾကာင္း တုိက္တြန္းစကား ပါးလုိက္ရပါသည္။
တစ္ခါက ရဟန္းေတာ္တစ္ပါးသည္ ျမတ္စြာဘုရားထံ ခ်ည္းကပ္၍ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ျမတ္စြာဘုရားရွင္အား ေမးေလွ်ာက္ဖူး၏။
ထုိရဟန္းက
“အရွင္ဘုရား… တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိသူ၊ တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိသူဟု ဆုိေလ့ရွိပါ၏၊ အဘယ္မွ်ေလာက္ျဖင့္ ရဟန္းသည္ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူ ျဖစ္ပါသနည္း ဘုရား” ဟု ေမးေလွ်ာက္၏။
ထုိအခါ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က
“ရဟန္း … ဤသာသနာေတာ္၌ ရဟန္းသည္ သုတ္၊ ေဂယ်၊ ေ၀ယ်ာကရဏ၊ ဂါထာ၊ ဥဒါန္း၊ ဣတိ၀ုတ္၊ ဇာတ္၊ အဗၻဳတ၊ ေ၀ဒလႅဟူေသာ တရားကုိသင္ယူ၏၊ ထုိရဟန္းသည္ ထုိတရားေတာ္ကုိ သင္ယူျခင္းျဖင့္ ေန႔ကုိကုန္လြန္ေစ၏၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ စြန္႔လႊတ္၏၊ မိမိအတြင္း သႏၲာန္၌ စိတ္၏ ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ မႀကိဳးစား။ ရဟန္း… ဤရဟန္းကုိ သင္ၾကားမႈ ပရိယတၱိမ်ားသူဟုသာ ဆုိအပ္၏၊ တရားႏွင့္ ေန႔ေလ့ရွိသူဟူ၍ကား မဆုိအပ္။
ရဟန္း… ေနာက္တစ္မ်ိဳးကား ရဟန္းသည္ ၾကားနာအပ္ သင္ယူအပ္ၿပီးတုိင္းေသာ တရားကုိ အက်ယ္အားျဖင့္ သူတပါးတုိ႔အား ေဟာ၏၊ ထုိရဟန္းသည္ ထုိတရားကုိ သူတပါးတုိ႔အား သိေစျခင္းျဖင့္ ေန႔ကုိကုန္လြန္ေစ၏၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ စြန္႔လႊတ္၏၊ မိမိ၏ အတြင္းသႏၲာန္၌ စိတ္၏ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ မႀကိဳးစား။ ရဟန္း… ဤရဟန္းကုိ သိေစျခင္း မ်ားသူဟုသာ ဆုိအပ္၏၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူဟူ၍ကား မဆုိအပ္။
ရဟန္း… ေနာက္တစ္မ်ိဳးကား ရဟန္းသည္ ၾကားနာအပ္ သင္ယူအပ္ၿပီးတုိင္းေသာ တရားကုိ အက်ယ္အားျဖင့္ ရြတ္အံသရဇၥ်ာယ္ျခင္းအားျဖင့္ ေန႔ကုိကုန္လြန္ေစ၏၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ စြန္႔လႊတ္၏၊ မိမိ၏ အတြင္းသႏၲာန္၌ စိတ္၏ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ မႀကိဳးစား။ ရဟန္း.. ဤရဟန္းကုိ ရြတ္အံသရဇၥ်ာယ္ျခင္း မ်ားသူဟုသာ ဆုိအပ္၏၊ တရားႏွင့္ ေန႔ေလ့ရွိသူဟူ၍ကား မဆုိအပ္။
ရဟန္း… ေနာက္တစ္မ်ိဳးကား ရဟန္းသည္ ၾကားနာအပ္ သင္ယူအပ္ၿပီးတုိင္းေသာ တရားကုိ စိတ္ျဖင့္ႀကံ၏၊ သုံးသပ္၏၊ စိတ္ျဖင့္ အဖန္ဖန္႐ႈ၏၊ ထုိရဟန္းသည္ ထုိတရားကုိ ႀကံစည္ျခင္း ၀ိတက္တုိ႔ျဖင့္ ေန႔ကုိ ကုန္လြန္ေစ၏၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ စြန္႔လႊတ္၏၊ မိမိ၏ အတြင္းသႏၲာန္၌ စိတ္၏ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ မႀကိဳးစား။ ရဟန္း… ဤရဟန္းကုိ ႀကံစည္ျခင္း၀ိတက္ မ်ားသူဟုသာ ဆုိအပ္၏၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူဟူ၍ကား မဆုိအပ္။
ရဟန္း … ဤသာသနာေတာ္၌ ရဟန္းသည္ သုတ္၊ ေဂယ်၊ ေ၀ယ်ာကရဏ၊ ဂါထာ၊ ဥဒါန္း၊ ဣတိ၀ုတ္၊ ဇာတ္၊ အဗၻဳတ၊ ေ၀ဒလႅဟူေသာ တရားကုိသင္ယူ၏၊ ထုိရဟန္းသည္ ထုိတရားေတာ္ကုိ သင္ယူျခင္းျဖင့္ ေန႔ကုိမကုန္လြန္ေစ၊ တစ္ေယာက္တည္း ကိန္းေအာင္းမႈကုိ မစြန္႔လႊတ္၊ မိမိအတြင္း သႏၲာန္၌ စိတ္၏ ကိေလသာမွ ၿငိမ္းမႈကုိ ႀကိဳးစား၏။ ရဟန္း… ဤသုိ႔လွ်င္ ရဟန္းသည္ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူျဖစ္၏။
ရဟန္း… ဤသုိ႔လွ်င္ ငါသည္ သင္ၾကားျခင္းမ်ားသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ၊ သူတပါးတုိ႔အား သိေစျခင္းမ်ားသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ၊ ရြတ္အံသရဇၥ်ာယ္ျခင္း မ်ားသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ၊ ႀကံစည္ျခင္းမ်ားသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိသူကုိ ေဟာၿပီးၿပီ။ ရဟန္း အစီးအပြားကုိ ရွာေလ့ရွိ၍ သနားေစာင့္ေရွာက္တတ္သည့္ ဆရာျဖစ္ေသာ ငါသည္ တပည့္တုိ႔အား သနားေစာင့္ေရွာက္မႈကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ သင္တုိ႔အတြက္ ျပဳဖြယ္ကုိ ငါျပဳၿပီးၿပီ။ ဤသည္တုိ႔ကား သစ္ပင္ရင္းတုိ႔တည္း၊ ဤသည္တုိ႔ကား ဆိတ္ၿငိမ္ရာ အရပ္တုိ႔ပင္တည္း၊ ရဟန္း ကပ္၍႐ႈၾကကုန္ေလာ့၊ မေမ့မေလ်ာ့ၾကကုန္လင့္၊ ေနာက္မွ အားမထုတ္လုိက္ရဟု ေနာင္တပူပန္ျခင္း မျဖစ္ၾကေစကုန္လင့္၊ ဤသည္ကား သင္တုိ႔အား ငါတုိ႔၏ အဆုံးအမပင္တည္း…”ဟု မိန္႔ေတာ္မူ၏။ ဤကား ဓမၼ၀ိဟာရီ သုတ္တြင္ ျမတ္ဗုဒၶေဟာၾကား ေတာ္မူသည့္ တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိသူ၏ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းအေၾကာင္းပင္ ျဖစ္ပါ၏။
ဤေဒသနာေတာ္အရ ျမတ္ဗုဒၶမိန္႔ေတာ္မူသည့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းဟူသည္ တရားေဒသနာေတာ္မ်ားကုိ အခ်ိန္ျပည့္ နာယူမွတ္သား သင္အံပုိ႔ခ် ေဟာေျပာျပသ ေနသည္မ်ားကုိ ဆုိျခင္းမဟုတ္ဘဲ မိမိတုိ႔၏ အတြင္းသႏၲာန္၀ယ္ စိတ္၏ကိေလသာမွ ၿငိမ္းခ်မ္းေအာင္ ႀကိဳးစားေနထုိင္မႈကုိသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိျခင္းဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း နားလည္သေဘာေပါက္ႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ သုတ္၊ ၀ိနည္း၊ အဘိဓမၼာ တရားမ်ားကုိ အေျမာက္အမ်ား သင္ယူေလ့လာ ပုိ႔ခ်ေနျခင္းထက္ မိမိ၏ အတြင္းစိတ္တြင္ ကိေလသာတရားတုိ႔၏ ပူေလာင္လုိက္စားမႈမွ ၿငိမ္းေအးေအာင္ ႀကိဳးစားေနျခင္းကုိသာ တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိျခင္းဟု မိန္႔ေတာ္မူလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ အမ်ားႏွင့္ ေရာေရာေႏွာေႏွာ ကိေလသာ ထူေျပာစြာ ေနထုိင္ျခင္းထက္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္း ေနထုိင္ကာ ကိေလသာ နည္းပါးေအာင္ က်င့္ႀကံေနထုိင္ျခင္းကုိသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိျခင္းဟု သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ စာတတ္ေပတတ္ က်မ္းဂန္တတ္ကာ စာေပမ်ားႏွင့္ အခ်ိန္ကုန္ ေပ်ာ္ေမြ႕ေနသည္ထက္ ကိေလသာကုန္ရာ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈကုိ ရွာေဖြႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားေနျခင္းကသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္က်င့္သုံးျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ေပ၏။
မွန္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ စာေရးသူတုိ႔သည္လည္း မိမိကုိယ္ကုိ သတိျပဳမိသည့္ အခါမ်ား ရွိတတ္၏။ ေန႔စဥ္စာေပမ်ားျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ေနသျဖင့္ တစ္ေန႔တာ ကုန္ဆုံးမႈသည္ ကုသုိလ္အလုပ္မ်ားျဖင့္ ကုန္ဆုံးမႈမ်ားျဖစ္၍ တန္ဘုိးရွိသည့္ ကုန္သြားျခင္းဟု ဆုိႏုိင္ေသာ္လည္း ပုထုဇင္တုိ႔ သဘာ၀အရ မိမိတုိ႔၏ အတြင္းသႏၲာန္တြင္ ရွိေနသည့္ ေလာဘေဒါသ ေမာဟစသည့္ ကိေလသာမ်ားေၾကာင့္ စာသင္ေနရင္း၊ က်မ္းဂန္မ်ားကုိ ရြတ္ဖတ္သရဇၥ်ာယ္ေနရင္းပင္ စိတ္အစဥ္တြင္ အကုသုိလ္စိတ္မ်ားက ႀကိဳၾကားႀကိဳၾကား ေပၚလာတတ္သည့္ အခါမ်ား ရွိေနတတ္၏။ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကုိ မည္မွ်ပင္ ထုံလႊမ္းပြားမ်ားေနေသာ္လည္း အတြင္းစိတ္သႏၲာန္၀ယ္ ကိေလသာ တရားမ်ားက မေလ်ာ့ပါးဘဲ ရွိေနသျဖင့္ အျခားသူမ်ားနည္းတူ ေလာဘတရား၊ ေဒါသတရား၊ ေမာဟတရားမ်ားျဖင့္ ပူေလာင္ေနတတ္သည့္ အခါမ်ားလည္း ရွိတတ္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ စာတတ္ေပတတ္ က်မ္းဂန္တတ္သည့္ ပညာရွိႀကီးမ်ား၏ ေလာဘႀကီးတတ္သည့္ အျဖစ္၊ ေဒါသအားႀကီးသည့္ အျဖစ္၊ မနာလုိမႈ၊ ၀န္တုိမႈ အားႀကီးသည့္ အျဖစ္ စသည္မ်ားေၾကာင့္ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားျဖင့္ မည္မွ်ပင္ အခ်ိန္ကုန္ေနေသာ္လည္း အတြင္းစိတ္၀ယ္ ကိေလသာတရားမ်ား မေလ်ာ့ပါးလွ်င္ကား စာေပက်မ္းဂန္မ်ားျဖင့္ ထုံလႊမ္းထား႐ုံမွ်ျဖင့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း မဟုတ္ေၾကာင္း အေတြးမ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚမိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶက စာေပက်မ္းဂန္မ်ား ထုံလႊမ္းၿပီး တစ္ေန႔တာ ကုန္လြန္သြားျခင္းသည္ တရားႏွင့္ေနေလ့ရွိျခင္း မဟုတ္ဘဲ မိမိ၏ အတြင္းစိတ္၀ယ္ ကိေလသာမွ ၿငိမ္းေအးေအာင္ အားထုတ္ေနထုိင္ျခင္းသည္သာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ေပ၏။
ျမတ္ဗုဒၶအလုိရွိသည္မွာ သင္အံေလ့က်က္မႈမ်ားထက္ က်င့္ႀကံအားထုတ္မႈမ်ားကုိ အလုိရွိေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။ သင္အံေလ့လာသျဖင့္ သိရွိလာသည့္ အသိမ်ားသည္ သညာသိသာျဖစ္သျဖင့္ အခ်ိန္မေရြး ေပ်ာက္ပ်က္သြားႏုိင္ၿပီး လက္ေတြ႕က်င့္ႀကံအားထုတ္သျဖင့္ သိရွိလာသည့္ အသိသည္ကား စစ္မွန္သည့္ ပညာဉာဏ္ျဖင့္ သိသည့္ ပညာသိ ျဖစ္သျဖင့္ ေပ်ာက္ပ်က္မႈမရွိသည့္ အမွန္သစၥာအသိ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သညာသိထက္ ပညာသိႏွင့္ သိေစႏုိင္ရန္ က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ၾကဖုိ႔ တုိက္တြန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။ ဤသေဘာကုိ ဗုဒၶစာေပ တစ္ေနရာတြင္ ျမတ္ဗုဒၶ မိန္႔ေတာ္မူသည့္ ဓမၼစကားက သက္ေသျပေန၏။ ျမတ္ဗုဒၶက “ႏြားရွင္တုိ႔အား ႏြားတုိ႔ကုိ ေရတြက္အပ္ႏွင္း လုိက္ရေသာ ႏြားေက်ာင္းသားသည္ ႏြားႏုိ႔အရသာကုိ မခံစားလုိက္ရသကဲ့သုိ႔ နိဗၺာန္ေရာက္သည္အထိ အက်ိဳးစီးပြားႏွင့္စပ္ေသာ ပိဋကတ္သုံးပုံဟူေသာ ဘုရားစကားေတာ္ကုိ မ်ားစြာေဟာေျပာ ေနေသာ္လည္း မက်င့္မႀကံ ေမ့ေလ်ာ့ေပါ့တန္ေနသူသည္ ျပဳထုိက္သည္ကုိ ျပဳသည္မမည္၊ မဂ္ဖုိလ္၏ အရသာကုိ မခံစားရ…” (ဓမၼပဒ၊ ေဒြသဟာယက ဘိကၡဳ၀တၳဳ)ဟု မိန္႔ေတာ္မူထား၏။ ဤစကားျဖင့္ ျမတ္ဗုဒၶအလုိရွိသည့္ သင္အံေလ့က်က္မႈမ်ားထက္ က်င့္ႀကံအားထုတ္မႈကသာ အဓိကက်ၿပီး စိတ္အစဥ္တြင္ ကိေလသာၿငိမ္းေအာင္ အားထုတ္ေနျခင္းသည္ တရားသျဖင့္ ေနျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ရည္ညႊန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။
ဆုိလုိသည္မွာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း၊ တရားႏွင့္ ေနေလ့ရွိျခင္းဟူသည္မွာ သုတ္၀ိနည္း အဘိဓမၼာစသည့္ က်မ္းဂန္မ်ားကုိ ေန႔စဥ္ဖတ္႐ႈေလ့လာ၊ သင္အံပုိ႔ခ်၊ ေဟာေျပာျပသျခင္းမ်ားျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ဆုံးၿပီး ေနထုိင္ျခင္းကုိ ဆုိလုိသည္မဟုတ္ဘဲ မိမိတုိ႔၏ အတြင္းစိတ္သႏၲာန္၀ယ္ ကိေလသာတရားမ်ား တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့နည္းၿငိမ္းေအးေအာင္ က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ျခင္းျဖင့္ တစ္ေန႔တာ ကုန္ဆုံးသြားျခင္းကုိသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ အမ်ားႏွင့္ေရာေႏွာကာ စာသင္စာခ်၊ တရားေဟာ တရားျပ စသည့္အလုပ္မ်ားကုိ လုပ္ေဆာင္ရင္း အခ်ိန္ကုိ ကုန္ဆုံးသြားၾကသည္ထက္ တစ္ပါးတည္း၊ တစ္ေယာက္တည္းေနကာ မိမိ၏ စိတ္အစဥ္ကုိ ကိေလသာတရားမ်ား၏ ပူေလာင္မႈမွ ၿငိမ္းေအးႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ ေနထုိင္ရင္း အခ်ိန္ကုိ ကုန္ဆုံးသြားၾကသည္ကသာ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း၊ တရားႏွင့္အညီ ကုန္ဆုံးသြားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းျဖင့္ မိမိတုိ႔၏ အခ်ိန္မ်ားကုိ ကုန္လြန္ေစလုိသူမ်ားသည္ သုတ္၀ိနည္း အဘိဓမၼာစသည့္ တရားမ်ားကုိ သင္အံေလ့လာ ပြားမ်ားကာ ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း အခ်ိန္မ်ားကုိ ကုန္ဆုံးေနၾကသည္ထက္ မိမိတုိ႔၏ အတြင္းစိတ္၀ယ္ ကိေလသာတရားမ်ား ေလ်ာ့ပါးလာေအာင္ ႀကိဳးစားရင္း ကိေလသာမွ ၿငိမ္းေအာင္အားထုတ္ ေနထုိင္ျခင္းျဖင့္ ေန႔စဥ္အခ်ိန္မ်ားကုိ ကုန္လြန္သြားေစျခင္းကသာ စစ္မွန္သည့္ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ သင္အံေလ့လာ ေဟာေျပာပုိ႔ခ် ေနမႈမ်ားထက္ လက္ေတြ႕က်င့္ႀကံ ႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ေနမႈမ်ားကုိသာ အဓိက ျပဳလုပ္ရင္းျဖင့္သာ မိမိတုိ႔၏ ေန႔စဥ္ေနထုိင္ျခင္းကုိ တရားႏွင့္အညီ ေနထုိင္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ပါေၾကာင္း တုိက္တြန္းစကား ပါးလုိက္ရပါသည္။
