“သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား” ဤစကားေလးမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၏ သစၥာေလးပါးကုိ အထိမိဆုံး ေဖာ္ညြန္းေပးသည့္ စကားေလးမ်ားျဖစ္၏။ “သိ”ဟူသည္ ဒုကၡသစၥာကုိ ရည္ညြန္းၿပီး “ပယ္”ဟူသည္ သမုဒယသစၥာကုိ ရည္ညြန္းကာ “ဆုိက္”ဟူသည္ နိေရာဓသစၥာကုိ ရည္ညြန္းလ်က္ “ပြား”ဟူသည္ကား မဂၢသစၥာကုိ ရည္ညြန္းထား၏။ ဒုကၡသစၥာသည္ သိထားရမည့္ အမွန္သစၥာျဖစ္ၿပီး သမုဒယသစၥာသည္ကား ပယ္ရမည့္ အမွန္သစၥာျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ နိေရာဓသစၥာသည္ မ်က္ေမွာက္ျပဳ ဆုိက္ေရာက္ရမည့္ အမွန္သစၥာျဖစ္ကာ မဂၢသစၥာသည္ကား ပြားမ်ားရမည့္ အမွန္သစၥာျဖစ္ေၾကာင္း ရည္ညႊန္းလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။
ျမတ္ဗုဒၶက တရားဦး ဓမၼစၾကာ ေဒသနာေတာ္တြင္ သစၥာေလးပါးကုိ အတိအလင္း ရွင္းေတာ္မူထား၏။ တရားဦး ေဒသတနာေတာ္တြင္ ရွင္ေတာ္ျမတ္က “ရဟန္းတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရားတည္း။ ပဋိသေႏၶ တည္ေနရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ အုိရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ နာရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ ေသရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ မခ်စ္ေသာ သူတုိ႔ႏွင့္ အတူေနရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ ခ်စ္ေသာသူတုိ႔ႏွင့္ ေကြကြင္းရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ လုိခ်င္ရာကုိ မရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ အက်ဥ္းအားျဖင့္ စြဲလန္းရာ အာ႐ုံျဖစ္ေသာ ခႏၶာငါးပါးတုိ႔သည္လည္း ဆင္းရဲ၏” ဟူ၍ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရား ဒုကၡသစၥာကုိ လည္းေကာင္း၊
“ရဟန္းတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲျခင္း၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရားတည္း။ အၾကင္တဏွာသည္ ဘ၀သစ္၌ ျဖစ္ေစတတ္၏၊ ႏွစ္သက္ျခင္း၊ တပ္မက္ျခင္းႏွင့္တကြ ျဖစ္၏၊ ထုိထုိအာ႐ုံ၌ လြန္စြာ ႏွစ္သက္တတ္၏။ ထုိတပ္မက္မႈ တဏွာဟူသည္ အဘယ္နည္း.. ကာမဂုဏ္တုိ႔၌ တပ္မက္မႈ ကာမတဏွာ၊ သႆတဒိ႒ိႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တပ္မက္မႈ ဘ၀တဏွာ၊ ဥေစၧဒဒိ႒ိႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တပ္မက္မႈ ၀ိဘ၀တဏွာတုိ႔တည္း” ဟူ၍ ဆင္းရဲျဖစ္ျခင္း၏ အေၾကာင္း အမွန္တရား သမုဒယသစၥာကုိ လည္းေကာင္း၊
“ရဟန္းတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲ၏ ခ်ဳပ္ရာျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရားတည္း။ ယင္းဆင္းရဲခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ ဟူသည္ ထုိတပ္မက္မႈ တဏွာ၏သာလွ်င္ အၾကြင္းမဲ့ စဲြမက္မႈ ကင္းေပ်ာက္ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ၊ စြန္႔လႊတ္ရာ၊ တစ္ဖန္စြန္႔ပယ္ရာ၊ လြတ္ေျမာက္ရာ၊ မကပ္ၿငိရာ (နိဗၺာန္)ပင္ ျဖစ္၏” ဟူ၍ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာ အမွန္တရား နိေရာဓသစၥာကုိ လည္းေကာင္း၊
“ရဟန္းတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲ၏ခ်ဳပ္ရာ (နိဗၺာန္)သုိ႔ ေရာက္ေၾကာင္း အက်င့္ျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရားတည္း။ ဤအရိယာမဂ္သည္ အဂၤါရွစ္ပါးရွိ၏။ အဂၤါရွစ္ပါးဟူေသာ္ကား မွန္ကန္ေသာ အျမင္၊ မွန္ကန္ေသာ္ ႀကံစည္မႈ၊ မွန္ကန္ေသာ စကား၊ မွန္ကန္ေသာ အလုပ္၊ မွန္ကန္ေသာ အသက္ေမြးမႈ၊ မွန္ကန္ေသာ အားထုတ္မႈ၊ မွန္ကန္ေသာ ေအာက္ေမ့မႈ၊ မွန္ကန္ေသာ တည္ၾကည္မႈ” ဟူ၍ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာသုိ႔ ေရာက္ေၾကာင္းအက်င့္ အမွန္တရား မဂၢသစၥာကုိ လည္းေကာင္း ရွင္းလင္းေဟာၾကားေတာ္မူၿပီး
ထုိသစၥာတရား ေလးပါးတုိ႔တြင္ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရား ဒုကၡသစၥာသည္ ထုိးထြင္းပုိင္းျခား၍ သိရမည့္တရား (တံေခါ ပနိဒံ ဒုကၡံ အရိယသစၥံ ပရိေညယ်ံ)၊ ဆင္းရဲျခင္း၏ အေၾကာင္းအမွန္တရား သမုဒယသစၥာသည္ ပယ္ရမည့္တရား (တံ ေခါ ပနိဒံ ဒုကၡသမုဒယံ အရိယသစၥံ ပဟာတဗၺံ)၊ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာ အမွန္တရား နိေရာဓသစၥာသည္ မ်က္ေမွာက္ျပဳ ဆုိက္ေရာက္ရမည့္တရား (တံ ေခါ ပနိဒံ ဒုကၡနိေရာဓံ အရိယသစၥံ သစၧိကာတဗၺံ)၊ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာသုိ႔ ေရာက္ေၾကာင္းအက်င့္ အမွန္တရား မဂၢသစၥာသည္ ပြားမ်ားရမည့္တရား (တံ ေခါ ပနိဒံ ဒုကၡနိေရာဓ ဂါမိနီပဋိပဒါ အရိယသစၥံ ဘာေ၀တဗၺံ) ဟူ၍လည္း သစၥာေလးပါတုိ႔၏ သိထားရမည့္တရား၊ ပယ္ရမည့္တရား၊ မ်က္ေမွာက္ျပဳရမည့္ တရား၊ ပြားမ်ားရမည့္ တရားမ်ားကုိ အက်ိဳးသင့္ အေၾကာင္းသင့္ ထပ္ဆင့္ရွင္းျပေတာ္မူ၏။
ဗုဒၶအလုိေတာ္အရ ဒုကၡသစၥာသည္ ပုိင္းျခားၿပီးသိရမည့္ အသိတရား၊ သမုဒယသစၥာသည္ ပယ္ရမည့္ အပယ္တရား၊ နိေရာဓသစၥာသည္ ဆုိက္ေရာက္ရမည့္ အဆုိက္တရားႏွင့္ မဂၢသစၥာသည္ ပြားမ်ားရမည့္ အပြားတရားမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း နားလည္ထားႏုိင္ေပ၏။ ဒုကၡကုိ ဒုကၡဟုသိကာ ဒုကၡျဖစ္ျခင္း အေၾကာင္းတရားကုိ ပယ္၍ ဒုကၡအားလုံးခ်ဳပ္ရာကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳ ဆုိက္ေရာက္ေစလ်က္ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ လမ္းစဥ္အက်င့္တရားကုိ ပြားမ်ားရမည့္ သေဘာပင္ ျဖစ္ပါ၏။ အလြယ္ေျပာရလွ်င္ သစၥာေလးပါး ျမတ္တရားတုိ႔သည္ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား က်င့္ႀကံထားရမည့္ တရားမ်ားပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ဤကား ဗုဒၶအလုိေတာ္က် သစၥာတရားမ်ားအေပၚ က်င့္ႀကံအားထုတ္ ရမည့္ သေဘာမ်ား ျဖစ္ပါ၏။
သုိ႔ေသာ္ ပုထုဇင္မ်ားသည္ကား ထုိသေဘာတရားမ်ားႏွင့္ လဲြေခ်ာ္ကာ သိထားရမည့္ တရားမ်ားကုိ ပယ္ေနၾကၿပီး ပယ္ရမည့္ တရားမ်ားကုိကား တြယ္ေနၾက၏။ ဆုိက္ေရာက္ရမည့္ တရားမ်ားတြင္ မဆုိက္ေရာက္ႏုိင္ဘဲ ပြားမ်ားရမည့္ တရားမ်ားတြင္ အမွားမ်ားေနၾက၏။ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ ဒုကၡကုိ ဒုကၡဟု မသိဘဲ တြယ္တာေနတတ္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း “ငါ ငါ့ဥစၥာ၊ ငါ့သား၊ ငါ့သမီး၊ ငါ့ဇနီး၊ ငါ့ေရႊ၊ ငါ့ေငြ” စသည္ျဖင့္ ဒုကၡတရားမ်ားအေပၚ အတြယ္တာၾကီး တြယ္တာေနၾကကာ ထာ၀ရတည္တ့ံကာ မပ်က္စီးေတာ့မည့္ အရာမ်ားသဖြယ္ တပ္မက္ေနၾက၏။ စင္စစ္ ထုိအရာမ်ားသည္ အမွန္တည္သည့္ အရာမ်ား မဟုတ္ဘဲ ႐ုပ္နာခႏၶာ အစုႀကီးမွ်သာ ျဖစ္ေနေပ၏။ အေသအခ်ာ ေတြးၾကည့္လ်င္ ထုိ႐ုပ္အစု နာမ္အစုသည္လည္း ဒုကၡႀကီးပင္ ျဖစ္၏။ ဤ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာ ရွိေနသျဖင့္လည္း အုိျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေသျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေနၾကရ၏။ ထုိေၾကာင့္ ဒုကၡအစုျဖစ္သည့္ ဤ႐ုပ္နာမ္အစုကုိ ဒုကၡဟု အမွန္သိေအာင္ ႀကိဳးစားၿပီး ယင္းဒုကၡျဖစ္ျခင္း၏ အေၾကာင္းကုိ ပယ္သတ္ၾကရမည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ပါ၏။
အခ်ိဳ႕က ဒုကၡ၏ သေဘာအမွန္ကုိ မသိသျဖင့္ ေလာကတြင္ ဒုကၡအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ၾကသည့္အခါ ငါစဲြမ်ားျဖင့္ “ငါရွိေန၊ ငါအသက္ရွင္ေနသမွ် ဒီလုိဒုကၡေတြနဲ႔ ေတြ႕ေနဦးမွာပဲ၊ ငါမရွိရင္ေတာ့ ဒါေတြၿပီးသြားမွာပဲ”ဟု တစ္လဲြနားလည္ကာ မိမိကုိယ္ကုိ အဆုံးစီရင္သြားသူမ်ား ရွိ၏။ မိမိကုိယ္ကုိ သတ္ေသလုိက္ရင္ ဒုကၡၿငိမ္းၿပီဟု အထင္မွားၿပီး တစ္နည္းနည္းျဖင့္ ေသေၾကာင္းႀကံကာ ဘ၀ကုိ အဆုံးသတ္သြားတတ္ၾက၏။ စင္စစ္ ထုိနည္းသည္ မွန္ကန္သည့္ နည္းလမ္းမဟုတ္ေပ။ ထုိသုိ႔ မိမိကုိယ္ကုိ သတ္ေသျခင္းျဖင့္ ဒုကၡအမွန္ ၿငိမ္းႏုိင္မည္မဟုတ္ေပ။ ယခုဘ၀ ခႏၶာကုိယ္ႀကီး ပ်က္သုဥ္းသြားေသာ္လည္း ေနာက္ထပ္တစ္ဖန္ ဘ၀သစ္က ရွိေနျပန္သျဖင့္ တစ္ဖန္ျပန္၍ ပဋိသေႏၶေနျခင္း၊ အုိျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေသျခင္းတရားမ်ားကုိ ရရွိေနၾကဦးမည္သာ ျဖစ္၏။ အမွန္တကယ္ ဒုကၡၿငိမ္းလုိပါက ထုိဒုကၡမ်ား ျဖစ္ေပၚရျခင္း၏ အေၾကာင္းတရားျဖစ္သည့္ တရားခံကုိ ပယ္သတ္ရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။
ထုိအေၾကာင္းတရား တရားခံသည္ တြယ္တာမႈ သမုဒယပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ မိန္႔ေတာ္မူသကဲ့သုိ႔ ဒုကၡျဖစ္ျခင္း၏ အေၾကာင္းတရားျဖစ္သည့္ တြယ္တာမႈ သမုဒယေခၚ တဏွာကုိ ပယ္သတ္ႏုိင္မွသာ ဒုကၡအမွန္ၿငိမ္းႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ ကာမဂုဏ္အာ႐ုံမ်ားတြင္ တပ္မက္တတ္သည့္ တဏွာ၊ ငါငါ့ဥစၥာဟု စဲြလမ္းတတ္သည့္ တဏွာႏွင့္ ကုသုိလ္အကုသုိလ္ဟူသည္ မရွိ၊ အရာရာသည္ တစ္ဘ၀ၿပီးလွ်င္ အကုန္ၿပီးၿပီဟု ထင္မွတ္တတ္သည့္ တဏွာမ်ားကုိ အၾကြင္းမရွိ ပယ္သတ္ႏုိင္မွသာ ဒုကၡအမွန္ ၿငိမ္းႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ တဏွာကင္းလွ်င္ ဒုကၡကင္းမည္ျဖစ္သျဖင့္ တဏွာကုိ သတ္ႏုိင္မွသာ ဒုကၡအမွန္ ၿငိမ္းႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒုကၡအားလုံး၏ ျဖစ္ေပၚျခင္း အေၾကာင္းအမွန္ျဖစ္သည့္ တဏွာကုိ ပယ္သတ္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားၾကရန္ တုိက္တြန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။
ထုိသုိ႔ တဏွာကုိ ပယ္သတ္ႏုိင္လွ်င္ကား ဒုကၡလည္း ခ်ဳပ္ၿငိမ္းကာ ေနာင္ထပ္တစ္ဖန္ ဘ၀သစ္ ျဖစ္ေပၚျခင္းမရွိသည့္ နိဗၺာန္သုိ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳ ဆုိက္ေရာက္ႏုိင္ၾကမည္ ျဖစ္၏။ ယခုဘ၀ အသက္ရွင္စဲမွာပင္ ကိေလသာ တဏွာကုိ အၾကြင္းမဲ့ ပယ္သတ္ႏုိင္လ်င္ အသက္ရွင္စဲမွာပင္ ဒုကၡၿငိမ္းရာ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္မည္ ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ တဏွာကုန္ခမ္းၿပီး ယခုဘ၀ ဇာတ္သိမ္းသြားလွ်င္လည္း ေနာက္ထပ္တစ္ဖန္ ပဋိသေႏၶေနျခင္း၊ အုိျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေသျခင္းမ်ားကင္းရာ နိဗၺာန္သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္သြားၾကမည္ ျဖစ္၏။ နိဗၺာန္သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္သြားလ်င္ကား သံသရာ၀ဋ္မွ ထြက္ေျမာက္က ဘ၀ဇာတ္သိမ္း ခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားသည္သာ ျဖစ္ေပေတာ့၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာကုိ ပယ္သတ္၍ တဏွာခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားရန္လည္း လမ္းညြန္ေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ပါ၏။
သုိ႔ေသာ္ ထုိတဏွာခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳရန္မွာ မလြယ္လွေပ။ နည္းမွန္လမ္းမွန္ျဖင့္ က်င့္ႀကံပြားမ်ား အားထုတ္ႏုိင္မွသာ ဆုိက္ေရာက္ႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ က်င့္ႀကံအားထုတ္ေသာ္လည္း နည္းစနစ္ မမွန္ပါက အခ်ိန္ကုန္ လူပန္းၿပီး လုိရာပန္းတုိင္ကုိ မေရာက္ႏုိင္ဘဲ ျဖစ္တတ္၏။ ထုိသုိ႔ေသာ အလဲြအမွားမ်ား မျဖစ္ေပၚေစရန္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က က်င့္ႀကံပြားမ်ားရမည့္ နည္းမွန္လမ္းမွန္ကုိ ညြန္ျပေတာ္မူခဲ့၏။ ဒုကၡတရားမ်ား၏ ခ်ဳပ္ရာနိဗၺာန္သုိ႔ သြားႏုိင္မည့္ လမ္းစဥ္မ်ားကုိ အခ်က္ရွစ္ခ်က္ျဖင့္ ထင္ရွားျပသေတာ္မူခဲ့၏။ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာကုိ ပယ္သတ္ကာ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳလုိသူမ်ား အေနျဖင့္ အျမင္မွန္၊ အေတြးမွန္၊ အေျပာမွန္၊ အလုပ္မွန္၊ အသက္ေမြးမႈမွန္၊ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈမွန္၊ ေအာက္ေမ့မႈမွန္၊ တည္ၾကည္မႈမွန္ရန္ လုိအပ္ေၾကာင္းႏွင့္ ဤအဂၤါရွစ္ပါးႏွင့္အညီ လုိက္နာက်င့္သုံးႏုိင္ပါလွ်င္ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ လမ္းစဥ္မွန္ကုိ ေလွ်ာက္လွမ္းေနသူမ်ားသာ ျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒုကၡအမွန္ၿငိမ္းရာ ျဖစ္သည့္ ဤမဂၢရွစ္ရပ္ လမ္းသြယ္ျမတ္သည္ မျပတ္ပြားမ်ားအပ္သည့္ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ သစၥာတရားပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္ပါ၏။
ဆုိလုိသည္မွာ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား ဟူသည္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ သစၥာေလးပါး ျမတ္တရား၏ က်င့္ပြားရမည့္ သေဘာတရားပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ ဆင္းရဲေၾကာင္း တရားအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားၿပီး ထုိဆင္းရဲ ျဖစ္ေပၚျခင္း၏ အေၾကာင္းျဖစ္သည့္ တရားအမွန္ကုိ ပယ္ေစကာ ဆင္းရဲျဖစ္ရာအေၾကာင္း၏ ခ်ဳပ္ရာသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ေစၿပီး ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ေစမည့္ အက်င့္လမ္းစဥ္ကုိ ပြားမ်ားၾကရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ စာစကားျဖင့္ ေျပာရလွ်င္ ဒုကၡသစၥာကုိ သိေစလ်က္၊ သမုဒယသစၥာကုိ ပယ္ကာ၊ နိေရာဓသစၥာသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ေစၿပီး မဂၢသစၥာကုိ ပြားမ်ားၾကရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ ဤသစၥာေလးပါး သေဘာတရားကုိပင္ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား ဟုဆုိေၾကာင္း သိရွိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ သစၥာေလးပါး သေဘာတရားမ်ား ျဖစ္သည့္ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား ျမတ္တရားကုိ အမွန္သိရွိကာ နိဗၺာန္စခန္း တက္လွမ္းလုိသူ မ်ားထုိသူတုိ႔သည္ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳရန္ လမ္းစဥ္မွန္ျဖစ္သည့္ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္တရားကုိ က်င့္ႀကံပြားမ်ားရာ တစ္ခုတည္းေသာ က်င့္စဥ္ျဖစ္သည့္ သတိကုိ အထူးျပဳထိန္းေပးေၾကာင္း တရားအားထုတ္မႈ ၀ိပႆနာ အလုပ္ကုိ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရင္း မိမိတုိ႔၏ က်င့္ႀကံမႈႏွင့္ အညီသာ သစၥာေလးပါးကုိ အမွန္သိ၊ အမွန္ပယ္၊ အမွန္ဆုိက္၊ အမွန္ပြားႏုိင္မည္ ျဖစ္ပါသျဖင့္ အခ်ိန္ရိွခုိက္ လု႔ံလစုိက္ကာ တရားအလုပ္ အားထုတ္ၾကဖုိ႔ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား ဤေဆာင္းပါးျဖင့္ တုိက္တြန္းသမႈ ျပဳလုိက္ရပါေပေတာ့၏။
ျမတ္ဗုဒၶက တရားဦး ဓမၼစၾကာ ေဒသနာေတာ္တြင္ သစၥာေလးပါးကုိ အတိအလင္း ရွင္းေတာ္မူထား၏။ တရားဦး ေဒသတနာေတာ္တြင္ ရွင္ေတာ္ျမတ္က “ရဟန္းတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရားတည္း။ ပဋိသေႏၶ တည္ေနရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ အုိရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ နာရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ ေသရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ မခ်စ္ေသာ သူတုိ႔ႏွင့္ အတူေနရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ ခ်စ္ေသာသူတုိ႔ႏွင့္ ေကြကြင္းရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ လုိခ်င္ရာကုိ မရျခင္းသည္လည္း ဆင္းရဲ၏၊ အက်ဥ္းအားျဖင့္ စြဲလန္းရာ အာ႐ုံျဖစ္ေသာ ခႏၶာငါးပါးတုိ႔သည္လည္း ဆင္းရဲ၏” ဟူ၍ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရား ဒုကၡသစၥာကုိ လည္းေကာင္း၊
“ရဟန္းတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲျခင္း၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရားတည္း။ အၾကင္တဏွာသည္ ဘ၀သစ္၌ ျဖစ္ေစတတ္၏၊ ႏွစ္သက္ျခင္း၊ တပ္မက္ျခင္းႏွင့္တကြ ျဖစ္၏၊ ထုိထုိအာ႐ုံ၌ လြန္စြာ ႏွစ္သက္တတ္၏။ ထုိတပ္မက္မႈ တဏွာဟူသည္ အဘယ္နည္း.. ကာမဂုဏ္တုိ႔၌ တပ္မက္မႈ ကာမတဏွာ၊ သႆတဒိ႒ိႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တပ္မက္မႈ ဘ၀တဏွာ၊ ဥေစၧဒဒိ႒ိႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ တပ္မက္မႈ ၀ိဘ၀တဏွာတုိ႔တည္း” ဟူ၍ ဆင္းရဲျဖစ္ျခင္း၏ အေၾကာင္း အမွန္တရား သမုဒယသစၥာကုိ လည္းေကာင္း၊
“ရဟန္းတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲ၏ ခ်ဳပ္ရာျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရားတည္း။ ယင္းဆင္းရဲခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ ဟူသည္ ထုိတပ္မက္မႈ တဏွာ၏သာလွ်င္ အၾကြင္းမဲ့ စဲြမက္မႈ ကင္းေပ်ာက္ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ၊ စြန္႔လႊတ္ရာ၊ တစ္ဖန္စြန္႔ပယ္ရာ၊ လြတ္ေျမာက္ရာ၊ မကပ္ၿငိရာ (နိဗၺာန္)ပင္ ျဖစ္၏” ဟူ၍ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာ အမွန္တရား နိေရာဓသစၥာကုိ လည္းေကာင္း၊
“ရဟန္းတုိ႔ ဤသည္ကား ဆင္းရဲ၏ခ်ဳပ္ရာ (နိဗၺာန္)သုိ႔ ေရာက္ေၾကာင္း အက်င့္ျဖစ္ေသာ အရိယာတုိ႔၏ အမွန္တရားတည္း။ ဤအရိယာမဂ္သည္ အဂၤါရွစ္ပါးရွိ၏။ အဂၤါရွစ္ပါးဟူေသာ္ကား မွန္ကန္ေသာ အျမင္၊ မွန္ကန္ေသာ္ ႀကံစည္မႈ၊ မွန္ကန္ေသာ စကား၊ မွန္ကန္ေသာ အလုပ္၊ မွန္ကန္ေသာ အသက္ေမြးမႈ၊ မွန္ကန္ေသာ အားထုတ္မႈ၊ မွန္ကန္ေသာ ေအာက္ေမ့မႈ၊ မွန္ကန္ေသာ တည္ၾကည္မႈ” ဟူ၍ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာသုိ႔ ေရာက္ေၾကာင္းအက်င့္ အမွန္တရား မဂၢသစၥာကုိ လည္းေကာင္း ရွင္းလင္းေဟာၾကားေတာ္မူၿပီး
ထုိသစၥာတရား ေလးပါးတုိ႔တြင္ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရား ဒုကၡသစၥာသည္ ထုိးထြင္းပုိင္းျခား၍ သိရမည့္တရား (တံေခါ ပနိဒံ ဒုကၡံ အရိယသစၥံ ပရိေညယ်ံ)၊ ဆင္းရဲျခင္း၏ အေၾကာင္းအမွန္တရား သမုဒယသစၥာသည္ ပယ္ရမည့္တရား (တံ ေခါ ပနိဒံ ဒုကၡသမုဒယံ အရိယသစၥံ ပဟာတဗၺံ)၊ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာ အမွန္တရား နိေရာဓသစၥာသည္ မ်က္ေမွာက္ျပဳ ဆုိက္ေရာက္ရမည့္တရား (တံ ေခါ ပနိဒံ ဒုကၡနိေရာဓံ အရိယသစၥံ သစၧိကာတဗၺံ)၊ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာသုိ႔ ေရာက္ေၾကာင္းအက်င့္ အမွန္တရား မဂၢသစၥာသည္ ပြားမ်ားရမည့္တရား (တံ ေခါ ပနိဒံ ဒုကၡနိေရာဓ ဂါမိနီပဋိပဒါ အရိယသစၥံ ဘာေ၀တဗၺံ) ဟူ၍လည္း သစၥာေလးပါတုိ႔၏ သိထားရမည့္တရား၊ ပယ္ရမည့္တရား၊ မ်က္ေမွာက္ျပဳရမည့္ တရား၊ ပြားမ်ားရမည့္ တရားမ်ားကုိ အက်ိဳးသင့္ အေၾကာင္းသင့္ ထပ္ဆင့္ရွင္းျပေတာ္မူ၏။
ဗုဒၶအလုိေတာ္အရ ဒုကၡသစၥာသည္ ပုိင္းျခားၿပီးသိရမည့္ အသိတရား၊ သမုဒယသစၥာသည္ ပယ္ရမည့္ အပယ္တရား၊ နိေရာဓသစၥာသည္ ဆုိက္ေရာက္ရမည့္ အဆုိက္တရားႏွင့္ မဂၢသစၥာသည္ ပြားမ်ားရမည့္ အပြားတရားမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း နားလည္ထားႏုိင္ေပ၏။ ဒုကၡကုိ ဒုကၡဟုသိကာ ဒုကၡျဖစ္ျခင္း အေၾကာင္းတရားကုိ ပယ္၍ ဒုကၡအားလုံးခ်ဳပ္ရာကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳ ဆုိက္ေရာက္ေစလ်က္ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ လမ္းစဥ္အက်င့္တရားကုိ ပြားမ်ားရမည့္ သေဘာပင္ ျဖစ္ပါ၏။ အလြယ္ေျပာရလွ်င္ သစၥာေလးပါး ျမတ္တရားတုိ႔သည္ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား က်င့္ႀကံထားရမည့္ တရားမ်ားပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ဤကား ဗုဒၶအလုိေတာ္က် သစၥာတရားမ်ားအေပၚ က်င့္ႀကံအားထုတ္ ရမည့္ သေဘာမ်ား ျဖစ္ပါ၏။
သုိ႔ေသာ္ ပုထုဇင္မ်ားသည္ကား ထုိသေဘာတရားမ်ားႏွင့္ လဲြေခ်ာ္ကာ သိထားရမည့္ တရားမ်ားကုိ ပယ္ေနၾကၿပီး ပယ္ရမည့္ တရားမ်ားကုိကား တြယ္ေနၾက၏။ ဆုိက္ေရာက္ရမည့္ တရားမ်ားတြင္ မဆုိက္ေရာက္ႏုိင္ဘဲ ပြားမ်ားရမည့္ တရားမ်ားတြင္ အမွားမ်ားေနၾက၏။ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ ဒုကၡကုိ ဒုကၡဟု မသိဘဲ တြယ္တာေနတတ္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း “ငါ ငါ့ဥစၥာ၊ ငါ့သား၊ ငါ့သမီး၊ ငါ့ဇနီး၊ ငါ့ေရႊ၊ ငါ့ေငြ” စသည္ျဖင့္ ဒုကၡတရားမ်ားအေပၚ အတြယ္တာၾကီး တြယ္တာေနၾကကာ ထာ၀ရတည္တ့ံကာ မပ်က္စီးေတာ့မည့္ အရာမ်ားသဖြယ္ တပ္မက္ေနၾက၏။ စင္စစ္ ထုိအရာမ်ားသည္ အမွန္တည္သည့္ အရာမ်ား မဟုတ္ဘဲ ႐ုပ္နာခႏၶာ အစုႀကီးမွ်သာ ျဖစ္ေနေပ၏။ အေသအခ်ာ ေတြးၾကည့္လ်င္ ထုိ႐ုပ္အစု နာမ္အစုသည္လည္း ဒုကၡႀကီးပင္ ျဖစ္၏။ ဤ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာ ရွိေနသျဖင့္လည္း အုိျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေသျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေနၾကရ၏။ ထုိေၾကာင့္ ဒုကၡအစုျဖစ္သည့္ ဤ႐ုပ္နာမ္အစုကုိ ဒုကၡဟု အမွန္သိေအာင္ ႀကိဳးစားၿပီး ယင္းဒုကၡျဖစ္ျခင္း၏ အေၾကာင္းကုိ ပယ္သတ္ၾကရမည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ပါ၏။
အခ်ိဳ႕က ဒုကၡ၏ သေဘာအမွန္ကုိ မသိသျဖင့္ ေလာကတြင္ ဒုကၡအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ၾကသည့္အခါ ငါစဲြမ်ားျဖင့္ “ငါရွိေန၊ ငါအသက္ရွင္ေနသမွ် ဒီလုိဒုကၡေတြနဲ႔ ေတြ႕ေနဦးမွာပဲ၊ ငါမရွိရင္ေတာ့ ဒါေတြၿပီးသြားမွာပဲ”ဟု တစ္လဲြနားလည္ကာ မိမိကုိယ္ကုိ အဆုံးစီရင္သြားသူမ်ား ရွိ၏။ မိမိကုိယ္ကုိ သတ္ေသလုိက္ရင္ ဒုကၡၿငိမ္းၿပီဟု အထင္မွားၿပီး တစ္နည္းနည္းျဖင့္ ေသေၾကာင္းႀကံကာ ဘ၀ကုိ အဆုံးသတ္သြားတတ္ၾက၏။ စင္စစ္ ထုိနည္းသည္ မွန္ကန္သည့္ နည္းလမ္းမဟုတ္ေပ။ ထုိသုိ႔ မိမိကုိယ္ကုိ သတ္ေသျခင္းျဖင့္ ဒုကၡအမွန္ ၿငိမ္းႏုိင္မည္မဟုတ္ေပ။ ယခုဘ၀ ခႏၶာကုိယ္ႀကီး ပ်က္သုဥ္းသြားေသာ္လည္း ေနာက္ထပ္တစ္ဖန္ ဘ၀သစ္က ရွိေနျပန္သျဖင့္ တစ္ဖန္ျပန္၍ ပဋိသေႏၶေနျခင္း၊ အုိျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေသျခင္းတရားမ်ားကုိ ရရွိေနၾကဦးမည္သာ ျဖစ္၏။ အမွန္တကယ္ ဒုကၡၿငိမ္းလုိပါက ထုိဒုကၡမ်ား ျဖစ္ေပၚရျခင္း၏ အေၾကာင္းတရားျဖစ္သည့္ တရားခံကုိ ပယ္သတ္ရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။
ထုိအေၾကာင္းတရား တရားခံသည္ တြယ္တာမႈ သမုဒယပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ မိန္႔ေတာ္မူသကဲ့သုိ႔ ဒုကၡျဖစ္ျခင္း၏ အေၾကာင္းတရားျဖစ္သည့္ တြယ္တာမႈ သမုဒယေခၚ တဏွာကုိ ပယ္သတ္ႏုိင္မွသာ ဒုကၡအမွန္ၿငိမ္းႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ ကာမဂုဏ္အာ႐ုံမ်ားတြင္ တပ္မက္တတ္သည့္ တဏွာ၊ ငါငါ့ဥစၥာဟု စဲြလမ္းတတ္သည့္ တဏွာႏွင့္ ကုသုိလ္အကုသုိလ္ဟူသည္ မရွိ၊ အရာရာသည္ တစ္ဘ၀ၿပီးလွ်င္ အကုန္ၿပီးၿပီဟု ထင္မွတ္တတ္သည့္ တဏွာမ်ားကုိ အၾကြင္းမရွိ ပယ္သတ္ႏုိင္မွသာ ဒုကၡအမွန္ ၿငိမ္းႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ တဏွာကင္းလွ်င္ ဒုကၡကင္းမည္ျဖစ္သျဖင့္ တဏွာကုိ သတ္ႏုိင္မွသာ ဒုကၡအမွန္ ၿငိမ္းႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒုကၡအားလုံး၏ ျဖစ္ေပၚျခင္း အေၾကာင္းအမွန္ျဖစ္သည့္ တဏွာကုိ ပယ္သတ္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားၾကရန္ တုိက္တြန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။
ထုိသုိ႔ တဏွာကုိ ပယ္သတ္ႏုိင္လွ်င္ကား ဒုကၡလည္း ခ်ဳပ္ၿငိမ္းကာ ေနာင္ထပ္တစ္ဖန္ ဘ၀သစ္ ျဖစ္ေပၚျခင္းမရွိသည့္ နိဗၺာန္သုိ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳ ဆုိက္ေရာက္ႏုိင္ၾကမည္ ျဖစ္၏။ ယခုဘ၀ အသက္ရွင္စဲမွာပင္ ကိေလသာ တဏွာကုိ အၾကြင္းမဲ့ ပယ္သတ္ႏုိင္လ်င္ အသက္ရွင္စဲမွာပင္ ဒုကၡၿငိမ္းရာ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္မည္ ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ တဏွာကုန္ခမ္းၿပီး ယခုဘ၀ ဇာတ္သိမ္းသြားလွ်င္လည္း ေနာက္ထပ္တစ္ဖန္ ပဋိသေႏၶေနျခင္း၊ အုိျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေသျခင္းမ်ားကင္းရာ နိဗၺာန္သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္သြားၾကမည္ ျဖစ္၏။ နိဗၺာန္သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္သြားလ်င္ကား သံသရာ၀ဋ္မွ ထြက္ေျမာက္က ဘ၀ဇာတ္သိမ္း ခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားသည္သာ ျဖစ္ေပေတာ့၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာကုိ ပယ္သတ္၍ တဏွာခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားရန္လည္း လမ္းညြန္ေတာ္မူျခင္း ျဖစ္ပါ၏။
သုိ႔ေသာ္ ထုိတဏွာခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳရန္မွာ မလြယ္လွေပ။ နည္းမွန္လမ္းမွန္ျဖင့္ က်င့္ႀကံပြားမ်ား အားထုတ္ႏုိင္မွသာ ဆုိက္ေရာက္ႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ က်င့္ႀကံအားထုတ္ေသာ္လည္း နည္းစနစ္ မမွန္ပါက အခ်ိန္ကုန္ လူပန္းၿပီး လုိရာပန္းတုိင္ကုိ မေရာက္ႏုိင္ဘဲ ျဖစ္တတ္၏။ ထုိသုိ႔ေသာ အလဲြအမွားမ်ား မျဖစ္ေပၚေစရန္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က က်င့္ႀကံပြားမ်ားရမည့္ နည္းမွန္လမ္းမွန္ကုိ ညြန္ျပေတာ္မူခဲ့၏။ ဒုကၡတရားမ်ား၏ ခ်ဳပ္ရာနိဗၺာန္သုိ႔ သြားႏုိင္မည့္ လမ္းစဥ္မ်ားကုိ အခ်က္ရွစ္ခ်က္ျဖင့္ ထင္ရွားျပသေတာ္မူခဲ့၏။ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာကုိ ပယ္သတ္ကာ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳလုိသူမ်ား အေနျဖင့္ အျမင္မွန္၊ အေတြးမွန္၊ အေျပာမွန္၊ အလုပ္မွန္၊ အသက္ေမြးမႈမွန္၊ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈမွန္၊ ေအာက္ေမ့မႈမွန္၊ တည္ၾကည္မႈမွန္ရန္ လုိအပ္ေၾကာင္းႏွင့္ ဤအဂၤါရွစ္ပါးႏွင့္အညီ လုိက္နာက်င့္သုံးႏုိင္ပါလွ်င္ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ လမ္းစဥ္မွန္ကုိ ေလွ်ာက္လွမ္းေနသူမ်ားသာ ျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဒုကၡအမွန္ၿငိမ္းရာ ျဖစ္သည့္ ဤမဂၢရွစ္ရပ္ လမ္းသြယ္ျမတ္သည္ မျပတ္ပြားမ်ားအပ္သည့္ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ သစၥာတရားပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္ပါ၏။
ဆုိလုိသည္မွာ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား ဟူသည္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ သစၥာေလးပါး ျမတ္တရား၏ က်င့္ပြားရမည့္ သေဘာတရားပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ ဆင္းရဲေၾကာင္း တရားအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားၿပီး ထုိဆင္းရဲ ျဖစ္ေပၚျခင္း၏ အေၾကာင္းျဖစ္သည့္ တရားအမွန္ကုိ ပယ္ေစကာ ဆင္းရဲျဖစ္ရာအေၾကာင္း၏ ခ်ဳပ္ရာသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ေစၿပီး ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ေစမည့္ အက်င့္လမ္းစဥ္ကုိ ပြားမ်ားၾကရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ စာစကားျဖင့္ ေျပာရလွ်င္ ဒုကၡသစၥာကုိ သိေစလ်က္၊ သမုဒယသစၥာကုိ ပယ္ကာ၊ နိေရာဓသစၥာသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္ေစၿပီး မဂၢသစၥာကုိ ပြားမ်ားၾကရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ ဤသစၥာေလးပါး သေဘာတရားကုိပင္ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား ဟုဆုိေၾကာင္း သိရွိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ သစၥာေလးပါး သေဘာတရားမ်ား ျဖစ္သည့္ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား ျမတ္တရားကုိ အမွန္သိရွိကာ နိဗၺာန္စခန္း တက္လွမ္းလုိသူ မ်ားထုိသူတုိ႔သည္ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳရန္ လမ္းစဥ္မွန္ျဖစ္သည့္ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္တရားကုိ က်င့္ႀကံပြားမ်ားရာ တစ္ခုတည္းေသာ က်င့္စဥ္ျဖစ္သည့္ သတိကုိ အထူးျပဳထိန္းေပးေၾကာင္း တရားအားထုတ္မႈ ၀ိပႆနာ အလုပ္ကုိ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရင္း မိမိတုိ႔၏ က်င့္ႀကံမႈႏွင့္ အညီသာ သစၥာေလးပါးကုိ အမွန္သိ၊ အမွန္ပယ္၊ အမွန္ဆုိက္၊ အမွန္ပြားႏုိင္မည္ ျဖစ္ပါသျဖင့္ အခ်ိန္ရိွခုိက္ လု႔ံလစုိက္ကာ တရားအလုပ္ အားထုတ္ၾကဖုိ႔ သိ ပယ္ ဆုိက္ ပြား ဤေဆာင္းပါးျဖင့္ တုိက္တြန္းသမႈ ျပဳလုိက္ရပါေပေတာ့၏။
