Q. အရွင္ဘုရား..
ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားမွာ ေကာင္းကင္ဘုံ (နိဗၺာန္ဘုံ) နဲ႔ ငရဲဘုံဆုိတာ ရွိေၾကာင္းမွတ္သားဖူးပါတယ္။ တပည့္ေတာ္တုိ႔ ဗုဒၶဘာသာမွာေရာ သူတုိ႔ေျပာသလုိ နိဗၺာန္ဘုံဆုိတာရွိပါသလား။ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ နိဗၺာန္ဟာ သူတုိ႔ေျပာတဲ့ နိဗၺာန္လုိမ်ိဳးလား၊ ဗုဒၶဘာသာမွာရွိတဲ့ ငရဲျပည္သည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာက ေျပာတဲ့ငရဲဘုံႏွင့္ တူသလား သိခ်င္ပါတယ္ဘုရား…
(ကပၸိယဆန္းၾကယ္)
A. (1) ဗုဒၶဘာသာမွာလည္း ဘုံဆုိတာ ရွိပါတယ္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာမွာလုိ ေကာင္းကင္ဘုံနဲ႔ ငရဲဘုံဆုိတဲ့ ႏွစ္မ်ိဳးတည္းေတာင္ မဟုတ္ပါဘူး။ ကုိယ္လုပ္တဲ့ကုသုိလ္ကံ အကုသုိလ္ကံေၾကာင့္ ေရာက္ႏုိင္တဲ့ဘုံ အမ်ိဳးအစားအလုိက္ (၃၁) မ်ိဳးေတာင္ရွိပါတယ္။ သုံးဆယ့္တစ္ဘုံအထိ ရွိတယ္လုိ႔ ဆုိလုိတာပါ။ သုိ႔ေသာ္ ဗုဒၶဘာသာမွာလာတဲ့ ဘုံေတြဟာ ခရစ္ယာန္ဘာသာမွာ ေျပာတဲ့ေကာင္းကင္ဘုံ (နိဗၺာန္ဘုံ) တုိ႔ ငရဲ႕ဘုံတုိ႔လုိ မဟုတ္သလုိ တူလည္းမတူပါဘူး။ ဗုဒၶဘာသာ သေဘာအရ နိဗၺာန္ဆုိတာ ဘုံဌာနမဟုတ္သလုိ မ်က္စိနဲ႔ျမင္လုိ႔ ရတဲ့အရာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ``နိဗၺာနံ ပန ေလာကုတၱရသခၤါတံ စတုမဂၢဉာေဏန သစၦိကာတဗၺံ စေသာ အဘိဓမၼာအဖြင့္အရ နိဗၺာန္ဟာ ေလာကုတၱရာ အရိယာမဂ္ျဖင့္ မ်က္ေမွာက္ျပဳရမယ့္ တရားျဖစ္ၿပီး တဏွာကိေလသာတုိ႔မွ ကင္းရာကုိ ဆုိပါတယ္။ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား တုိက္႐ုိက္ခံစားလုိ႔ ရတဲ့သေဘာျဖစ္ၿပီး ၿငိမ္းေအးျခင္းသေဘာ လကၡဏာရွိပါတယ္။ နိဗၺာန္ရဲ႕ သေဘာကုိ သာမန္ပုထုဇင္ပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ တိတိက်က် ဖြင့္ဆုိေျပာျပေပးဖုိ႔ မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ့ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ားသာ မ်က္ေမွာက္ျပဳခံစားလုိ႔ ရၿပီးတိက်စြာ ေျပာဆုိႏုိင္မွာျဖစ္လုိ႔ပါ။ ဒါေပမယ့္ သာမန္ပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ၀ါနသခၤါတာယ တဏွာယာ- တဏွာကင္းရာ၊ တဏွာကုန္ရာကုိ နိဗၺာန္လုိ႔ ဆုိတာေၾကာင့္ တဏွာကင္းေနတဲ့ အခုိက္ဟာ တဒဂၤအားျဖင့္ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳေနတာလုိ႔ နားလည္ထားလုိ႔ ရပါတယ္။ အျပည့္အ၀ မ်က္ေမွာက္ျပဳဖုိ႔ကေတာ့ အရိယာမဂ္နဲ႔သာ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္ ခံစားႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အလြယ္ေျပာရရင္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔ရဲ႕ နိဗၺာန္ဟာ ဘုံဌာနမဟုတ္သလုိ မ်က္စိျဖင့္ျမင္ႏုိင္တဲ့အရာလည္း မဟုတ္ဘဲ ကိေလသာတဏွာ ကင္းေနပါက မ်က္ေမွာက္ဘ၀မွာပင္ နိဗၺာန္ရဲ႕ အရသာကုိ ခံစားႏုိင္တဲ့ အစြမ္းသတၱိရွိကာ ၿငိမ္းေအးျခင္း သေဘာလကၡဏာ ရွိတယ္ဆုိတာပါပဲ။
(2) ဗုဒၶစာေပေတြအရ ငရဲဘုံဟာ အမွန္တကယ္ ရွိပါတယ္။ ဘုံသီးျခားအျဖစ္ တည္ရွိၿပီး ကမၻာေျမျပင္ေအာက္ ယူဇနာ ၁၅၀၀၀ ေ၀းကြာရာ အရပ္မွာတည္ရွိပါတယ္။ နိရယဟူေသာ ပါဠိစကားလုံးကုိ ျမန္မာလုိ ငရဲဟု ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ (အယ- ခ်မ္းသာ၊ နိ- မရိွ) ခ်မ္းသာသုခ ရခြင့္မရွိျခင္းကုိ နိရဲ - ငရဲဟု ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ငရဲဘုံမွာ ငရဲႀကီး (ဂ) ထပ္ရွိၿပီး တစ္ထပ္ႏွင့္တစ္ထပ္ ယူဇနာ ၁၅၀၀၀ စီကြာေ၀းကာ တည္ရွိတဲ့အျပင္ တစ္ထပ္တစ္ထပ္မွာလည္း ငရဲငယ္ ငါးမ်ိဳးစီထပ္ၿပီး ရွိတယ္လုိ႔ ဖြင့္ျပပါတယ္။ အေသးစိပ္ကုိ ေအာက္မွာေဖာ္ျပမယ့္ (၃၁)ဘုံတြင္ ဖတ္႐ႈမွတ္သားႏုိင္ပါတယ္။
(3) (၃၁) ဘုံ
ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ (၃၁) ဘုံကေတာ့ အၾကမ္းအားျဖင့္..
ကာမ (၁၁) ဘုံ နဲ႔
ျဗာဟၼာဘုံ (၂၀) လုိ႔ နားလည္ထားလုိ႔ ရပါတယ္။ အဲဒီကထပ္ၿပီး
ကာမ (၁၁)ဘုံမွာလည္း
ကာမသုဂတိ (၇) ဘုံ
ကာမဒုဂၢတိ သုိ႔မဟုတ္ အပါယ္ (၄) ဘုံလုိ႔ ထပ္ခဲြႏုိင္ပါတယ္။
ျဗာဟၼာဘုံ (၂၀)ကေတာ့
႐ူပျဗာဟၼာဘုံ (၁၆) ဘုံနဲ႔
အ႐ူပျဗာဟၼာဘုံက (၄) ဘုံပါ။ စုစုေပါင္း (၃၁) ဘုံပါ။
ကာမ (၁၁) ဘုံ
ကာမသုဂတိ (၇) ဘုံ၊ (လူ႔ျပည္၊ နတ္ျပည္ ၆ထပ္)
(ေကာင္းေသာလားရာ ဘုံကုိ သုဂတိဘုံလုိ႔ု ေခၚပါတယ္)
၁။ လူ႔ျပည္
(ကမၻာေျမျပင္တြင္ တည္ရွိကာ ခႏၶာတုိ႔ရဲ ျဖစ္ျခင္းကုိပင္ ဘုံဟုဆုိပါတယ္)
၂။ စတုမဟာရာဇ္နတ္ဘုံ
(နတ္မင္းႀကီးေလးပါး ေပ်ာ္စံရာဘုံ)
၃။ တာ၀တႎသာနတ္ဘုံ
(သိၾကားမင္းစံရာဘုံ)
၄။ ယာမာနတ္ဘုံ
(ပူပန္ဆင္းရဲျခင္းကင္းေသာဘုံ)
၅။ တုသိတာနတ္ဘုံ
(စည္းစိမ္ျပည့္စုံမႈကုိ ႏွစ္သက္ေသာဘုံ)
၆။ နိမၼာနရတီနတ္ဘုံ
(ကုိယ္တုိင္ဖန္ဆင္း၍ ကုိယ္တုိင္ေပ်ာ္ေမြ႕ရေသာဘုံ။ ပင္ကုိရွိၿပီေသာ စည္းစိမ္ထက္ အလြန္အကဲခံစားလုိတဲ့ အခါ ကိုယ္တုိင္ဖန္ဆင္းၿပီး ခံစားျခင္းကုိ ဆုိပါတယ္။)
၇။ ပရနိမၼိတ၀သ၀တၱီနတ္ဘုံ
(အေစအပါးနတ္မ်ားက မိမိအလုိက် ဖန္ဆင္းေပးရေသာဘုံ)
အပါယ္(၄)
(ကုသုိလ္ေကာင္းမႈကင္းေသာ၊ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈ မ်ားစြာျပဳခြင့္မရေသာ ဘုံကုိ အပါယ္ေလးဘုံလုိ႔ ေခၚပါတယ္။)
၈။ ငရဲဘုံ
(ငရဲဘုံမွာလည္း ငရဲႀကီး ရွစ္ထပ္ရွိပါတယ္။ အဲဒီငရဲႀကီး ရွစ္ထပ္က
(၁) သဥၹိဳင္းငရဲ (အဖန္ဖန္ျပန္လည္ ရွင္သန္ျခင္း)
(၂) ကာဠသုတ္ငရဲ (မ်ဥ္းႀကိဳးျဖင့္တုိင္း၍ အခုတ္ခံရျခင္း)
(၃) သဃၤတငရဲ (သံေတာင္ႀကီးျဖင့္ အႀကိတ္ခံရျခင္း)
(၄) ဇာလေရာ႐ု၀ငရဲ (ဒြါရႀကီးငယ္မ်ားတြင္ မီးေတာက္ေလာင္ျခင္း)
(၅) ဓူမေရာ႐ု၀ငရဲ (ဒြါရႀကီးငယ္မ်ားတြင္ မီးခုိးမီးေငြ႕မ်ား ေတာက္ေလာင္ျခင္း)
(၆) တာပနငရဲ (သံတံက်င္ေပၚတြင္ မတုန္မလႈပ္ ထုိင္၍အပူခံရျခင္း)
(၇) မဟာတာပနငရဲ (သံေတာင္ေပၚသုိ႔ တက္ေစ၍ သံတံက်င္ေပၚသုိ႔ က်ေစၿပီး အလြန္အကဲ အပူခံရျခင္း)
(၈) အ၀ီစိငရဲ (ငရဲသားအျခားမရွိ၊ ငရဲမီးလွ်ံအျခားမရွိ၊ ငရဲဆင္းရဲအျခားမရွိ)
ဒါ့အျပင္ ဒီငရဲႀကီး ရွစ္ထပ္မွာလည္း တစ္ထပ္တစ္ထပ္မွာ ငရဲငယ္ ငါးခုစီ ထပ္ခဲြပါတယ္။ အဲဒီငရဲငယ္ေတြကေတာ့
၁) ဘင္ပုတ္ငရဲ၊ ၂) ျပာပူငရဲ၊ ၃) လက္ပံေတာငရဲ၊ ၄) သန္လ်က္ေတာငရဲ၊ ၅) ႀကိမ္ပုိက္ေခ်ာင္းငရဲ တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။)
၉။ တိရစၧာန္ဘုံ
(လူနတ္တုိ႔လုိ မတ္မတ္မသြားဘဲ အလ်ားလုိက္ သြားတတ္ေသာ သတၱ၀ါမ်ားကုိ တိရစၧာန္ဟု ေခၚၿပီး ဘုံသီးျခားမရွိဘဲ တိရစၧာန္တုိ႔ စုေ၀းေနထုိင္ရာ အရပ္ကုိပင္ တိရစၧာန္ဟုေခၚပါတယ္။)
၁၀။ ၿပိတၱာဘုံ
(အိမ္ႀကိဳ၊ အိမ္ၾကား၌ သလိပ္၊ သခၽြဲ၊ ထမင္းလုံး ဟင္းေပါက္ေကာက္၍ စားေသာက္ရ၊ ျမစ္ေခ်ာင္းကမ္းနား၌ သားငါးရွာ၍ စားရ၊ ေတာႀကီးေတာင္ႀကီးမ်ား၌ မီးေလာင္ေနပူ ဆူပူသတ္ျဖတ္ ခံေနရေသာ တေစၧ၊ မွင္စာ၊ ဘီလူး၊ သရဲ၊ သဘတ္၊ အစိမ္းစေသာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ သတၱ၀ါေတြကုိ ၿပိတၱာဟုေခၚပါတယ္။ ဘုံသီးျခားမရွိဘဲ ၿပိတၱာတုိ႔ စုေ၀းရာအရပ္ကုိပင္ ၿပိတၱာဘုံဟုေခၚပါတယ္။ )
၁၁။ အသုရကာယ္ဘုံ
(အသုရာဟာလည္း ၿပိတၱာအႀကီးစားပင္ ျဖစ္ပါတယ္။ သမုဒၵရာ ဂဂၤါျမစ္ကမ္းစတဲ့ အရပ္ေတြမွာ ေနတတ္ၿပီး အၿမဲစာေလာင္ေနတတ္ပါတယ္။ ေရနားမွာ ေနေပမယ့္ ေရမေသာက္ႏုိင္၊ ေရထဲဆင္းသြားရင္လည္း ေရေပ်ာက္ၿပီး သဲပူေတြပဲ ေတြ႕ရတတ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အသုရာအေပါင္းရဲ႕ ေနရာကုိပဲ အသုရကာယ္ဘုံလုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ) ေပါင္း ဆယ့္တစ္ဘုံျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဘုံ (၁၁)ဘုံကုိ ကာမ (၁၁) ဘုံဟု ေခၚပါတယ္။
ျဗာဟၼာဘုံ (၂၀)
႐ူပျဗာဟၼာ (၁၆)ဘုံ
၁၂။ ျဗဟၼပါရိသဇၹာဘုံ
(မဟာျဗဟၼာမ်ားရဲ႕ လက္ပါးေစ ျဗဟၼာငယ္မ်ားကုိ ျဗဟၼပါရိသဇၹျဗဟၼာဟု ေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ရွိရာ ဘုံကုိပင္ ျဗဟၼပါရိသဇၹဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၃။ ျဗဟၼပုေရာဟိတဘုံ
(ျဗဟၼာမင္းတုိ႔၏ ပုေရာဟိတ္ အရာ၌တည္ေသာ ျဗဟၼာမ်ားကုိ ျဗဟၼပုေရာဟိတဟုေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ ျဗဟၼပုေရာဟိတဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၄။ မဟာျဗဟၼာဘုံ
(ပါရိသဇၨ၊ ပုေရာဟိတျဗဟၼာတုိ႔ထက္ ျမင့္ျမတ္ေသာ ျဗဟၼာမင္းကုိ မဟာျဗဟၼာဟု ေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ မဟာျဗဟၼာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(ဒီ ၃ဘုံကုိ ပထမစ်ာန္သုံးဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၅။ ပရိတၱဘာဘုံ
(အပၸမာဏ ႏွင့္ အာဘႆရျဗဟၼာတုိ႔ေလာက္ ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္၀ါ မေတာက္ဘဲ နည္းေသာကုိယ္ေရာင္ ကုိယ္၀ါရွိေသာ ျဗဟၼာကုိ ပရိတၱဘာျဗဟၼာဟု ေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ ရွိရာဘုံကုိ ပရိတၱဘာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၆။ အပၸမာဏာဘုံ
(အတုိင္းအရွည္ ပမာဏကုိ မျပႏုိင္ေလာက္ေအာင္ပင္ မ်ားေျမာင္ေသာ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ရွိေသာျဗဟၼာကုိ အပၸမဏာ ျဗဟၼာဟုေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ ရွိရာဘုံကုိ အပၸမဏာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၇။ အာဘႆရာဘုံ
(တိမ္တုိက္မွ လွ်ပ္စစ္ေတြ ကြန္႔ျမဴးေနသလုိ ခႏၶာကုိယ္မွ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါမ်ားလည္း တစ္လွ်ပ္လွ်ပ္ ထြက္ေနေသာ ျဗဟၼာကုိ အာဘႆရာ ျဗဟၼာဟုေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ ရွိရာဘုံကုိ အာဘႆရာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(ဒီ ၃ဘုံကုိ ဒုတိယစ်ာန္ သုံးဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၈။ ပရိတၱသုဘာဘုံ
(ေအာက္ဘုံရွိ ျဗဟၼာမ်ားထက္ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ေတာက္ပေသာ္လည္း အထက္ျဗဟၼာမ်ားေလာက္ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ေတာက္ပျခင္းမရွိတဲ့ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ ပရိတၱသုဘာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၉။ အပၸမာဏာသုဘာဘုံ
(အတုိင္းအရွည္မရွိ တင့္တယ္ေသာ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ရွိတဲ့ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ အပၸမာဏာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၀။ သုဘကိဏွာဘုံ
(အမ်ိဳးမ်ိဳး ေရာျပြမ္းတင့္တယ္ေသာ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ရွိတဲ့ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ သုဘကိဏွာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(ဒီ ၃ဘုံကုိ တတိယစ်ာန္ သုံးဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၁။ ေ၀ဟပၹိဳလ္ဘုံ
(ျပန္႔ေျပာႀကီးမားေသာ အက်ိဳးရွိတဲ့ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ ေ၀ဟပၹိဳလ္ဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၂။ အသညသတ္ဘံု
(စိတ္၊ ေစတသိက္မရွိ ႐ုပ္ခႏၶာႀကီးသာ ရွိေနေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ အသညသတ္ဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၃။ အ၀ိဟာဘုံ
(မိမိဘုံဌာနကုိ ေခတၱခဏေသာ္မွ မစြန္႔ၾကဘဲ ကမၻာေပါင္းအေတာ္ၾကာေအာင္ တည္ေနၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အ၀ိဟာျဗဟၼာဟု ေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိလည္း အ၀ိဟာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၄။ အတပၸါဘုံ
(မည္သည့္အေၾကာင္းေၾကာင့္မွ် မပူပန္ရဘဲ အလြန္ေအးျမေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ အတပၸါဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၅။ သုဒႆာဘုံ
(အလြန္လွပတင့္တယ္ၾကသျဖင့္ ခ်မ္းသာစြာ ႐ႈစားအပ္ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ သုဒႆာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၆။ သုဒႆီဘုံ
(ပညာစကၡဳတုိ႔ျဖင့္ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ႐ႈစားတတ္ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ သုဒႆီဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၇။ အကနိ႒ာဘုံ
(စည္းစိမ္ခ်မ္းသာ လြန္စြာႀကီးသျဖင့္ မည္သည့္ဘက္ကမဆုိ ေသးငယ္ေသာ သေဘာမရွိၾကဘဲ အထက္တန္းက်ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ အကနိ႒ာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(ဒီ ၇ဘုံကုိ စတုတၳစ်ာန္ ခုႏွစ္ဘုံဟု ေခၚၿပီး အ၀ိဟာ၊ အတပၸါ၊ သုဒႆာ၊ သုဒႆီ၊ အကနိ႒ာငါးဘုံကုိ သုဒၶါ၀ါသငါးဘုံဟု ထပ္ၿပီးေခၚေ၀ၚကာ ဒီငါးဘံုတြင္ အရိယာမ်ားသာ ရွိပါတယ္။ ေပါင္း ႐ူပျဗဟၼာဘုံ (၁၆)ဘုံ ျဖစ္ပါတယ္။)
အ႐ူပျဗဟၼာဘုံ (၄) ဘုံ
(အ႐ူပျဗဟၼာဘုံသည္ ႐ုပ္တရားကုိ မလိုခ်င္ေတာ့သျဖင့္ နာမ္သက္သက္ရေအာင္ အားထုတ္ခဲ့ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံျဖစ္သျဖင့္ ဘုံဟုဆုိေသာ္လည္း တကယ့္ဘုံဗိမာန္ ရွိေတာ့သည့္ မဟုတ္ေပ။)
၂၈။ အာကာသာနဥၥာယတနဘုံ
(အကာသာနဥၥာယတန ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶ တည္ေနလ်က္ အဆက္ဆက္ျဖစ္ပြားေနေသာ နာမ္ခႏၶာအစဥ္၏ ျဖစ္တည္ရာ ေကာင္းကင္ျပင္ကုိ အာကာသာနဥၥာယတနဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၉။ ၀ိညာနဥၥာယတနဘုံ
(၀ိညာနဥၥာယတန ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶ တည္ေနလ်က္ အဆက္ဆက္ျဖစ္ပြားေနေသာ နာမ္ခႏၶာအစဥ္၏ ျဖစ္တည္ရာ ေကာင္းကင္ျပင္ကုိ ၀ိညာနဥၥာယတနဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၃၀။ အာကိဥၥညာယတနဘုံ
(အာကိဥၥညာယတန ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶ တည္ေနလ်က္ အဆက္ဆက္ျဖစ္ပြားေနေသာ နာမ္ခႏၶာအစဥ္၏ ျဖစ္တည္ရာ ေကာင္းကင္ျပင္ကုိ အာကိဥၥညာယတနဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၃၁။ ေန၀သညာနာသညာယတနဘုံ
(ေန၀သညာနာသညာယတန ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶ တည္ေနလ်က္ အဆက္ဆက္ ျဖစ္ပြားေနေသာ နာမ္ခႏၶာအစဥ္၏ ျဖစ္တည္ရာ ေကာင္းကင္ျပင္ကုိ ေန၀သညာနာသညာယတနဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(စုစုေပါင္း ျဗဟၼာဘုံ (၂၀)ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကာမ(၁၁)ဘုံနဲ႔ ျဗဟၼာဘုံ (၂၀) အားျဖင့္ ဘုံ (၃၁) ဘုံျဖစ္ပါတယ္။) ဒီ (၃၁)ဘုံတြင္ နိဗၺာန္မပါ၀င္ေပ။ ဒီ (၃၁)တြင္ အပါယ္ေလးဘုံႏွင့္ သုဒၶါ၀သ ငါးဘုံတုိ႔မွ တစ္ပါး အျခားဘုံမ်ားသုိ႔ သမထနည္းျဖင့္ ေရာက္ရွိႏုိင္ပါတယ္။ နိဗၺာန္အထိေတာ့ မေရာက္ႏုိင္ပါ။ ၀ိပႆနာနည္းကေတာ့ အပါယ္ေလးဘုံမွ တစ္းပါး လူဘုံမွစကာ နိဗၺာန္အထိ ေရာက္ႏုိင္ပါတယ္။
မွတ္ခ်က္။ ။ ဆရာေတာ္ အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသ၏ သၿဂၤိဳဟ္ဘာသာဋီကာကုိ မွီျငမ္းေျဖၾကားထားပါသည္။ အက်ယ္ၾကည့္လုိက ဆရာေတာ္၏ ဘာသာဋီကာကုိ ၾကည့္႐ႈၾကေစလုိပါသည္။
ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားမွာ ေကာင္းကင္ဘုံ (နိဗၺာန္ဘုံ) နဲ႔ ငရဲဘုံဆုိတာ ရွိေၾကာင္းမွတ္သားဖူးပါတယ္။ တပည့္ေတာ္တုိ႔ ဗုဒၶဘာသာမွာေရာ သူတုိ႔ေျပာသလုိ နိဗၺာန္ဘုံဆုိတာရွိပါသလား။ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ နိဗၺာန္ဟာ သူတုိ႔ေျပာတဲ့ နိဗၺာန္လုိမ်ိဳးလား၊ ဗုဒၶဘာသာမွာရွိတဲ့ ငရဲျပည္သည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာက ေျပာတဲ့ငရဲဘုံႏွင့္ တူသလား သိခ်င္ပါတယ္ဘုရား…
(ကပၸိယဆန္းၾကယ္)
A. (1) ဗုဒၶဘာသာမွာလည္း ဘုံဆုိတာ ရွိပါတယ္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာမွာလုိ ေကာင္းကင္ဘုံနဲ႔ ငရဲဘုံဆုိတဲ့ ႏွစ္မ်ိဳးတည္းေတာင္ မဟုတ္ပါဘူး။ ကုိယ္လုပ္တဲ့ကုသုိလ္ကံ အကုသုိလ္ကံေၾကာင့္ ေရာက္ႏုိင္တဲ့ဘုံ အမ်ိဳးအစားအလုိက္ (၃၁) မ်ိဳးေတာင္ရွိပါတယ္။ သုံးဆယ့္တစ္ဘုံအထိ ရွိတယ္လုိ႔ ဆုိလုိတာပါ။ သုိ႔ေသာ္ ဗုဒၶဘာသာမွာလာတဲ့ ဘုံေတြဟာ ခရစ္ယာန္ဘာသာမွာ ေျပာတဲ့ေကာင္းကင္ဘုံ (နိဗၺာန္ဘုံ) တုိ႔ ငရဲ႕ဘုံတုိ႔လုိ မဟုတ္သလုိ တူလည္းမတူပါဘူး။ ဗုဒၶဘာသာ သေဘာအရ နိဗၺာန္ဆုိတာ ဘုံဌာနမဟုတ္သလုိ မ်က္စိနဲ႔ျမင္လုိ႔ ရတဲ့အရာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ``နိဗၺာနံ ပန ေလာကုတၱရသခၤါတံ စတုမဂၢဉာေဏန သစၦိကာတဗၺံ စေသာ အဘိဓမၼာအဖြင့္အရ နိဗၺာန္ဟာ ေလာကုတၱရာ အရိယာမဂ္ျဖင့္ မ်က္ေမွာက္ျပဳရမယ့္ တရားျဖစ္ၿပီး တဏွာကိေလသာတုိ႔မွ ကင္းရာကုိ ဆုိပါတယ္။ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား တုိက္႐ုိက္ခံစားလုိ႔ ရတဲ့သေဘာျဖစ္ၿပီး ၿငိမ္းေအးျခင္းသေဘာ လကၡဏာရွိပါတယ္။ နိဗၺာန္ရဲ႕ သေဘာကုိ သာမန္ပုထုဇင္ပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ တိတိက်က် ဖြင့္ဆုိေျပာျပေပးဖုိ႔ မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ့ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ားသာ မ်က္ေမွာက္ျပဳခံစားလုိ႔ ရၿပီးတိက်စြာ ေျပာဆုိႏုိင္မွာျဖစ္လုိ႔ပါ။ ဒါေပမယ့္ သာမန္ပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ၀ါနသခၤါတာယ တဏွာယာ- တဏွာကင္းရာ၊ တဏွာကုန္ရာကုိ နိဗၺာန္လုိ႔ ဆုိတာေၾကာင့္ တဏွာကင္းေနတဲ့ အခုိက္ဟာ တဒဂၤအားျဖင့္ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳေနတာလုိ႔ နားလည္ထားလုိ႔ ရပါတယ္။ အျပည့္အ၀ မ်က္ေမွာက္ျပဳဖုိ႔ကေတာ့ အရိယာမဂ္နဲ႔သာ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္ ခံစားႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အလြယ္ေျပာရရင္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔ရဲ႕ နိဗၺာန္ဟာ ဘုံဌာနမဟုတ္သလုိ မ်က္စိျဖင့္ျမင္ႏုိင္တဲ့အရာလည္း မဟုတ္ဘဲ ကိေလသာတဏွာ ကင္းေနပါက မ်က္ေမွာက္ဘ၀မွာပင္ နိဗၺာန္ရဲ႕ အရသာကုိ ခံစားႏုိင္တဲ့ အစြမ္းသတၱိရွိကာ ၿငိမ္းေအးျခင္း သေဘာလကၡဏာ ရွိတယ္ဆုိတာပါပဲ။
(2) ဗုဒၶစာေပေတြအရ ငရဲဘုံဟာ အမွန္တကယ္ ရွိပါတယ္။ ဘုံသီးျခားအျဖစ္ တည္ရွိၿပီး ကမၻာေျမျပင္ေအာက္ ယူဇနာ ၁၅၀၀၀ ေ၀းကြာရာ အရပ္မွာတည္ရွိပါတယ္။ နိရယဟူေသာ ပါဠိစကားလုံးကုိ ျမန္မာလုိ ငရဲဟု ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ (အယ- ခ်မ္းသာ၊ နိ- မရိွ) ခ်မ္းသာသုခ ရခြင့္မရွိျခင္းကုိ နိရဲ - ငရဲဟု ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ငရဲဘုံမွာ ငရဲႀကီး (ဂ) ထပ္ရွိၿပီး တစ္ထပ္ႏွင့္တစ္ထပ္ ယူဇနာ ၁၅၀၀၀ စီကြာေ၀းကာ တည္ရွိတဲ့အျပင္ တစ္ထပ္တစ္ထပ္မွာလည္း ငရဲငယ္ ငါးမ်ိဳးစီထပ္ၿပီး ရွိတယ္လုိ႔ ဖြင့္ျပပါတယ္။ အေသးစိပ္ကုိ ေအာက္မွာေဖာ္ျပမယ့္ (၃၁)ဘုံတြင္ ဖတ္႐ႈမွတ္သားႏုိင္ပါတယ္။
(3) (၃၁) ဘုံ
ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ (၃၁) ဘုံကေတာ့ အၾကမ္းအားျဖင့္..
ကာမ (၁၁) ဘုံ နဲ႔
ျဗာဟၼာဘုံ (၂၀) လုိ႔ နားလည္ထားလုိ႔ ရပါတယ္။ အဲဒီကထပ္ၿပီး
ကာမ (၁၁)ဘုံမွာလည္း
ကာမသုဂတိ (၇) ဘုံ
ကာမဒုဂၢတိ သုိ႔မဟုတ္ အပါယ္ (၄) ဘုံလုိ႔ ထပ္ခဲြႏုိင္ပါတယ္။
ျဗာဟၼာဘုံ (၂၀)ကေတာ့
႐ူပျဗာဟၼာဘုံ (၁၆) ဘုံနဲ႔
အ႐ူပျဗာဟၼာဘုံက (၄) ဘုံပါ။ စုစုေပါင္း (၃၁) ဘုံပါ။
ကာမ (၁၁) ဘုံ
ကာမသုဂတိ (၇) ဘုံ၊ (လူ႔ျပည္၊ နတ္ျပည္ ၆ထပ္)
(ေကာင္းေသာလားရာ ဘုံကုိ သုဂတိဘုံလုိ႔ု ေခၚပါတယ္)
၁။ လူ႔ျပည္
(ကမၻာေျမျပင္တြင္ တည္ရွိကာ ခႏၶာတုိ႔ရဲ ျဖစ္ျခင္းကုိပင္ ဘုံဟုဆုိပါတယ္)
၂။ စတုမဟာရာဇ္နတ္ဘုံ
(နတ္မင္းႀကီးေလးပါး ေပ်ာ္စံရာဘုံ)
၃။ တာ၀တႎသာနတ္ဘုံ
(သိၾကားမင္းစံရာဘုံ)
၄။ ယာမာနတ္ဘုံ
(ပူပန္ဆင္းရဲျခင္းကင္းေသာဘုံ)
၅။ တုသိတာနတ္ဘုံ
(စည္းစိမ္ျပည့္စုံမႈကုိ ႏွစ္သက္ေသာဘုံ)
၆။ နိမၼာနရတီနတ္ဘုံ
(ကုိယ္တုိင္ဖန္ဆင္း၍ ကုိယ္တုိင္ေပ်ာ္ေမြ႕ရေသာဘုံ။ ပင္ကုိရွိၿပီေသာ စည္းစိမ္ထက္ အလြန္အကဲခံစားလုိတဲ့ အခါ ကိုယ္တုိင္ဖန္ဆင္းၿပီး ခံစားျခင္းကုိ ဆုိပါတယ္။)
၇။ ပရနိမၼိတ၀သ၀တၱီနတ္ဘုံ
(အေစအပါးနတ္မ်ားက မိမိအလုိက် ဖန္ဆင္းေပးရေသာဘုံ)
အပါယ္(၄)
(ကုသုိလ္ေကာင္းမႈကင္းေသာ၊ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈ မ်ားစြာျပဳခြင့္မရေသာ ဘုံကုိ အပါယ္ေလးဘုံလုိ႔ ေခၚပါတယ္။)
၈။ ငရဲဘုံ
(ငရဲဘုံမွာလည္း ငရဲႀကီး ရွစ္ထပ္ရွိပါတယ္။ အဲဒီငရဲႀကီး ရွစ္ထပ္က
(၁) သဥၹိဳင္းငရဲ (အဖန္ဖန္ျပန္လည္ ရွင္သန္ျခင္း)
(၂) ကာဠသုတ္ငရဲ (မ်ဥ္းႀကိဳးျဖင့္တုိင္း၍ အခုတ္ခံရျခင္း)
(၃) သဃၤတငရဲ (သံေတာင္ႀကီးျဖင့္ အႀကိတ္ခံရျခင္း)
(၄) ဇာလေရာ႐ု၀ငရဲ (ဒြါရႀကီးငယ္မ်ားတြင္ မီးေတာက္ေလာင္ျခင္း)
(၅) ဓူမေရာ႐ု၀ငရဲ (ဒြါရႀကီးငယ္မ်ားတြင္ မီးခုိးမီးေငြ႕မ်ား ေတာက္ေလာင္ျခင္း)
(၆) တာပနငရဲ (သံတံက်င္ေပၚတြင္ မတုန္မလႈပ္ ထုိင္၍အပူခံရျခင္း)
(၇) မဟာတာပနငရဲ (သံေတာင္ေပၚသုိ႔ တက္ေစ၍ သံတံက်င္ေပၚသုိ႔ က်ေစၿပီး အလြန္အကဲ အပူခံရျခင္း)
(၈) အ၀ီစိငရဲ (ငရဲသားအျခားမရွိ၊ ငရဲမီးလွ်ံအျခားမရွိ၊ ငရဲဆင္းရဲအျခားမရွိ)
ဒါ့အျပင္ ဒီငရဲႀကီး ရွစ္ထပ္မွာလည္း တစ္ထပ္တစ္ထပ္မွာ ငရဲငယ္ ငါးခုစီ ထပ္ခဲြပါတယ္။ အဲဒီငရဲငယ္ေတြကေတာ့
၁) ဘင္ပုတ္ငရဲ၊ ၂) ျပာပူငရဲ၊ ၃) လက္ပံေတာငရဲ၊ ၄) သန္လ်က္ေတာငရဲ၊ ၅) ႀကိမ္ပုိက္ေခ်ာင္းငရဲ တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။)
၉။ တိရစၧာန္ဘုံ
(လူနတ္တုိ႔လုိ မတ္မတ္မသြားဘဲ အလ်ားလုိက္ သြားတတ္ေသာ သတၱ၀ါမ်ားကုိ တိရစၧာန္ဟု ေခၚၿပီး ဘုံသီးျခားမရွိဘဲ တိရစၧာန္တုိ႔ စုေ၀းေနထုိင္ရာ အရပ္ကုိပင္ တိရစၧာန္ဟုေခၚပါတယ္။)
၁၀။ ၿပိတၱာဘုံ
(အိမ္ႀကိဳ၊ အိမ္ၾကား၌ သလိပ္၊ သခၽြဲ၊ ထမင္းလုံး ဟင္းေပါက္ေကာက္၍ စားေသာက္ရ၊ ျမစ္ေခ်ာင္းကမ္းနား၌ သားငါးရွာ၍ စားရ၊ ေတာႀကီးေတာင္ႀကီးမ်ား၌ မီးေလာင္ေနပူ ဆူပူသတ္ျဖတ္ ခံေနရေသာ တေစၧ၊ မွင္စာ၊ ဘီလူး၊ သရဲ၊ သဘတ္၊ အစိမ္းစေသာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ သတၱ၀ါေတြကုိ ၿပိတၱာဟုေခၚပါတယ္။ ဘုံသီးျခားမရွိဘဲ ၿပိတၱာတုိ႔ စုေ၀းရာအရပ္ကုိပင္ ၿပိတၱာဘုံဟုေခၚပါတယ္။ )
၁၁။ အသုရကာယ္ဘုံ
(အသုရာဟာလည္း ၿပိတၱာအႀကီးစားပင္ ျဖစ္ပါတယ္။ သမုဒၵရာ ဂဂၤါျမစ္ကမ္းစတဲ့ အရပ္ေတြမွာ ေနတတ္ၿပီး အၿမဲစာေလာင္ေနတတ္ပါတယ္။ ေရနားမွာ ေနေပမယ့္ ေရမေသာက္ႏုိင္၊ ေရထဲဆင္းသြားရင္လည္း ေရေပ်ာက္ၿပီး သဲပူေတြပဲ ေတြ႕ရတတ္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အသုရာအေပါင္းရဲ႕ ေနရာကုိပဲ အသုရကာယ္ဘုံလုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ) ေပါင္း ဆယ့္တစ္ဘုံျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဘုံ (၁၁)ဘုံကုိ ကာမ (၁၁) ဘုံဟု ေခၚပါတယ္။
ျဗာဟၼာဘုံ (၂၀)
႐ူပျဗာဟၼာ (၁၆)ဘုံ
၁၂။ ျဗဟၼပါရိသဇၹာဘုံ
(မဟာျဗဟၼာမ်ားရဲ႕ လက္ပါးေစ ျဗဟၼာငယ္မ်ားကုိ ျဗဟၼပါရိသဇၹျဗဟၼာဟု ေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ရွိရာ ဘုံကုိပင္ ျဗဟၼပါရိသဇၹဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၃။ ျဗဟၼပုေရာဟိတဘုံ
(ျဗဟၼာမင္းတုိ႔၏ ပုေရာဟိတ္ အရာ၌တည္ေသာ ျဗဟၼာမ်ားကုိ ျဗဟၼပုေရာဟိတဟုေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ ျဗဟၼပုေရာဟိတဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၄။ မဟာျဗဟၼာဘုံ
(ပါရိသဇၨ၊ ပုေရာဟိတျဗဟၼာတုိ႔ထက္ ျမင့္ျမတ္ေသာ ျဗဟၼာမင္းကုိ မဟာျဗဟၼာဟု ေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ မဟာျဗဟၼာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(ဒီ ၃ဘုံကုိ ပထမစ်ာန္သုံးဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၅။ ပရိတၱဘာဘုံ
(အပၸမာဏ ႏွင့္ အာဘႆရျဗဟၼာတုိ႔ေလာက္ ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္၀ါ မေတာက္ဘဲ နည္းေသာကုိယ္ေရာင္ ကုိယ္၀ါရွိေသာ ျဗဟၼာကုိ ပရိတၱဘာျဗဟၼာဟု ေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ ရွိရာဘုံကုိ ပရိတၱဘာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၆။ အပၸမာဏာဘုံ
(အတုိင္းအရွည္ ပမာဏကုိ မျပႏုိင္ေလာက္ေအာင္ပင္ မ်ားေျမာင္ေသာ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ရွိေသာျဗဟၼာကုိ အပၸမဏာ ျဗဟၼာဟုေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ ရွိရာဘုံကုိ အပၸမဏာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၇။ အာဘႆရာဘုံ
(တိမ္တုိက္မွ လွ်ပ္စစ္ေတြ ကြန္႔ျမဴးေနသလုိ ခႏၶာကုိယ္မွ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါမ်ားလည္း တစ္လွ်ပ္လွ်ပ္ ထြက္ေနေသာ ျဗဟၼာကုိ အာဘႆရာ ျဗဟၼာဟုေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ ရွိရာဘုံကုိ အာဘႆရာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(ဒီ ၃ဘုံကုိ ဒုတိယစ်ာန္ သုံးဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၈။ ပရိတၱသုဘာဘုံ
(ေအာက္ဘုံရွိ ျဗဟၼာမ်ားထက္ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ေတာက္ပေသာ္လည္း အထက္ျဗဟၼာမ်ားေလာက္ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ေတာက္ပျခင္းမရွိတဲ့ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ ပရိတၱသုဘာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၁၉။ အပၸမာဏာသုဘာဘုံ
(အတုိင္းအရွည္မရွိ တင့္တယ္ေသာ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ရွိတဲ့ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ အပၸမာဏာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၀။ သုဘကိဏွာဘုံ
(အမ်ိဳးမ်ိဳး ေရာျပြမ္းတင့္တယ္ေသာ ကုိယ္ေရာင္ကုိယ္၀ါ ရွိတဲ့ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိ သုဘကိဏွာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(ဒီ ၃ဘုံကုိ တတိယစ်ာန္ သုံးဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၁။ ေ၀ဟပၹိဳလ္ဘုံ
(ျပန္႔ေျပာႀကီးမားေသာ အက်ိဳးရွိတဲ့ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ ေ၀ဟပၹိဳလ္ဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၂။ အသညသတ္ဘံု
(စိတ္၊ ေစတသိက္မရွိ ႐ုပ္ခႏၶာႀကီးသာ ရွိေနေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ အသညသတ္ဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၃။ အ၀ိဟာဘုံ
(မိမိဘုံဌာနကုိ ေခတၱခဏေသာ္မွ မစြန္႔ၾကဘဲ ကမၻာေပါင္းအေတာ္ၾကာေအာင္ တည္ေနၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အ၀ိဟာျဗဟၼာဟု ေခၚၿပီး ထုိျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံကုိလည္း အ၀ိဟာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၄။ အတပၸါဘုံ
(မည္သည့္အေၾကာင္းေၾကာင့္မွ် မပူပန္ရဘဲ အလြန္ေအးျမေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ အတပၸါဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၅။ သုဒႆာဘုံ
(အလြန္လွပတင့္တယ္ၾကသျဖင့္ ခ်မ္းသာစြာ ႐ႈစားအပ္ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ သုဒႆာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၆။ သုဒႆီဘုံ
(ပညာစကၡဳတုိ႔ျဖင့္ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ႐ႈစားတတ္ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ သုဒႆီဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၇။ အကနိ႒ာဘုံ
(စည္းစိမ္ခ်မ္းသာ လြန္စြာႀကီးသျဖင့္ မည္သည့္ဘက္ကမဆုိ ေသးငယ္ေသာ သေဘာမရွိၾကဘဲ အထက္တန္းက်ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ဘုံကုိ အကနိ႒ာဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(ဒီ ၇ဘုံကုိ စတုတၳစ်ာန္ ခုႏွစ္ဘုံဟု ေခၚၿပီး အ၀ိဟာ၊ အတပၸါ၊ သုဒႆာ၊ သုဒႆီ၊ အကနိ႒ာငါးဘုံကုိ သုဒၶါ၀ါသငါးဘုံဟု ထပ္ၿပီးေခၚေ၀ၚကာ ဒီငါးဘံုတြင္ အရိယာမ်ားသာ ရွိပါတယ္။ ေပါင္း ႐ူပျဗဟၼာဘုံ (၁၆)ဘုံ ျဖစ္ပါတယ္။)
အ႐ူပျဗဟၼာဘုံ (၄) ဘုံ
(အ႐ူပျဗဟၼာဘုံသည္ ႐ုပ္တရားကုိ မလိုခ်င္ေတာ့သျဖင့္ နာမ္သက္သက္ရေအာင္ အားထုတ္ခဲ့ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔ရဲ႕ ဘုံျဖစ္သျဖင့္ ဘုံဟုဆုိေသာ္လည္း တကယ့္ဘုံဗိမာန္ ရွိေတာ့သည့္ မဟုတ္ေပ။)
၂၈။ အာကာသာနဥၥာယတနဘုံ
(အကာသာနဥၥာယတန ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶ တည္ေနလ်က္ အဆက္ဆက္ျဖစ္ပြားေနေသာ နာမ္ခႏၶာအစဥ္၏ ျဖစ္တည္ရာ ေကာင္းကင္ျပင္ကုိ အာကာသာနဥၥာယတနဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၂၉။ ၀ိညာနဥၥာယတနဘုံ
(၀ိညာနဥၥာယတန ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶ တည္ေနလ်က္ အဆက္ဆက္ျဖစ္ပြားေနေသာ နာမ္ခႏၶာအစဥ္၏ ျဖစ္တည္ရာ ေကာင္းကင္ျပင္ကုိ ၀ိညာနဥၥာယတနဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၃၀။ အာကိဥၥညာယတနဘုံ
(အာကိဥၥညာယတန ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶ တည္ေနလ်က္ အဆက္ဆက္ျဖစ္ပြားေနေသာ နာမ္ခႏၶာအစဥ္၏ ျဖစ္တည္ရာ ေကာင္းကင္ျပင္ကုိ အာကိဥၥညာယတနဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
၃၁။ ေန၀သညာနာသညာယတနဘုံ
(ေန၀သညာနာသညာယတန ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶ တည္ေနလ်က္ အဆက္ဆက္ ျဖစ္ပြားေနေသာ နာမ္ခႏၶာအစဥ္၏ ျဖစ္တည္ရာ ေကာင္းကင္ျပင္ကုိ ေန၀သညာနာသညာယတနဘုံဟု ေခၚပါတယ္။)
(စုစုေပါင္း ျဗဟၼာဘုံ (၂၀)ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကာမ(၁၁)ဘုံနဲ႔ ျဗဟၼာဘုံ (၂၀) အားျဖင့္ ဘုံ (၃၁) ဘုံျဖစ္ပါတယ္။) ဒီ (၃၁)ဘုံတြင္ နိဗၺာန္မပါ၀င္ေပ။ ဒီ (၃၁)တြင္ အပါယ္ေလးဘုံႏွင့္ သုဒၶါ၀သ ငါးဘုံတုိ႔မွ တစ္ပါး အျခားဘုံမ်ားသုိ႔ သမထနည္းျဖင့္ ေရာက္ရွိႏုိင္ပါတယ္။ နိဗၺာန္အထိေတာ့ မေရာက္ႏုိင္ပါ။ ၀ိပႆနာနည္းကေတာ့ အပါယ္ေလးဘုံမွ တစ္းပါး လူဘုံမွစကာ နိဗၺာန္အထိ ေရာက္ႏုိင္ပါတယ္။
မွတ္ခ်က္။ ။ ဆရာေတာ္ အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသ၏ သၿဂၤိဳဟ္ဘာသာဋီကာကုိ မွီျငမ္းေျဖၾကားထားပါသည္။ အက်ယ္ၾကည့္လုိက ဆရာေတာ္၏ ဘာသာဋီကာကုိ ၾကည့္႐ႈၾကေစလုိပါသည္။
