ျမတ္စြာဘုရား၏ ဂုဏ္ေတာ္ကုိးပါးတုိ႔တြင္ အရဟံ ဂုဏ္ေတာ္ကုိ ပထမဆုံးဂုဏ္ေတာ္အျဖစ္ ပိဋကတ္စာေပမ်ား၌ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ ဘုရားရွင္၏ဂုဏ္ေတာ္မ်ား အေၾကာင္းေျပာၾကလွ်င္လည္း အရဟံစေသာ ဂုဏ္ေတာ္ကုိးပါးဟူ၍ ေျပာေလ့ရွိၾက၏။ ထုိ႔အျပင္ အရဟံဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း အ႒ကထာမ်ားတြင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးဖြင့္ဆုိ ခ်ီးက်ဴးေတာ္မူၾက၏။ ထင္ရွားသည့္ ဖြင့္ဆုိခ်က္မ်ားမွာ
ျမတ္စြာဘုရားသည္…
၁။ အလုံးစုံေသာ ကိေလသာအေပါင္းမွ ကင္းစင္ေတာ္မူျခင္း
၂။ သံသရာစက္လည္ပတ္မႈ အကန္႔တုိ႔ကုိ ဖ်က္ဆီးေတာ္မူၿပီးျဖစ္ျခင္း
၃။ လူ၊ နတ္၊ ျဗာဟၼာ သတၱ၀ါအားလုံးတုိ႔၏ ပူေဇာ္အထူးကုိ ခံယူေတာ္မူထုိက္ျခင္း
၄။ အလုံးစုံေသာ ကိေလသာမွန္သမွ်ကုိ အၾကြင္းအက်န္မရွိ ပယ္သတ္ေတာ္မူၿပီးျဖစ္ျခင္း
၅။ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္၌ပင္ မေကာင္းမႈအကုသုိလ္ကုိ ျပဳေတာ္မမူတတ္ျခင္း စေသာ အေၾကာင္းတုိ႔ေၾကာင့္ အရဟံဟူေသာ ဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည့္စုံေတာ္မူ၏ ဟူသည့္ ဖြင့္ဆုိခ်က္မ်ား ျဖစ္၏။
ထုိဂုဏ္ေတာ္အဖြင့္မ်ားတြင္ စာေရးသူႏွင့္ စာဖတ္သူတုိ႔ အထူးသျဖင့္ ၾကည္ညိဳၾကည့္သင့္သည့္ အခ်က္မွာ နံပါတ္ (၅) အဖြင့္ျဖစ္သည့္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္၌ပင္ မေကာင္းမႈအကုသုိလ္ကုိ ျပဳေတာ္မမူျခင္း ဟူေသာ အခ်က္ပင္ျဖစ္၏။ ထုိဖြင့္ဆုိခ်က္ကုိ မိမိတုိ႔၏ ကုိယ္ေတြ႕အေျခအေနႏွင့္ ခ်ိန္ထုိးၾကည့္လွ်င္ ပုိၿပီးၾကည္ညိဳတတ္ေပမည္။ မိမိတုိ႔ တစ္ေယာက္တည္း တိတ္ဆိတ္ၿပီး မျမင္ကြယ္ရာမွာ ရွိေနသည့္အခုိက္ ျဖစ္တတ္သည့္ စိတ္အစဥ္ အေျခအေနမ်ားႏွင့္ ယွဥ္ၾကည့္လွ်င္ ပုိၿပီးထင္ရွား၏။ မွန္ပါသည္။ မည္သူမဆုိ ပုထုဇင္မွန္သမွ် စိတ္အစဥ္ မတည္ၿငိမ္ၾကသျဖင့္ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ားႏွင့္ မျပတ္ယွဥ္တဲြ ေနတတ္ၾက၏။ မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာ၊ လွ်ာ၊ ကုိယ္၊ စိတ္တုိ႔ကုိ အမွီျပဳ၍ မေကာင္းသည့္ ကာယကံမႈမ်ား၊ ၀စီကံမႈမ်ား၊ မေနာကံမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္ၾက၏။ အထူးသျဖင့္ မျမင္ကြယ္ရာတြင္ ရွိသည့္အခိုက္၌ ပုိၿပီးျဖစ္တတ္ၾက၏။ တစ္ခါတစ္ရံ အခန္းထဲတြင္ တစ္ေယာက္တည္း ရွိသည့္အခါ အာ႐ုံတစ္ခုခုကုိ အမွီျပဳ၍ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္သည္ကုိ သတိျပဳမိၾကမည္ျဖစ္၏။ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည့္အခုိက္တြင္ စိတ္ကုိသတိျဖင့္ မကပ္ဘဲ ေနမိပါက တစ္စုံတစ္ေယာက္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ျဖစ္ေစ၊ တစ္စုံတစ္ခုကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ျဖစ္ေစ မေကာင္းသည့္ စိတ္အေတြးမ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္ၾက၏။ ယင္းမေကာင္းသည့္ စိတ္အေတြးတြင္ မရပ္မိၾကဘဲ လက္ေတြ႕ကာယကံေျမာက္ ျပဳသည္အထိ အာ႐ုံေနာက္ကုိ စိတ္လုိက္ကာ က်ဴးလြန္မိတတ္ၾက၏။
စိတ္ဟူသည္ကလည္း အခက္သားပင္။ အေျပာင္းအလဲ အျဖစ္အပ်က္ ျမန္ဆန္လွသည့္အတြက္ တဒဂၤအခုိက္မွာပင္ အကုသုိလ္မ်ိဳးစုံကုိ က်ဴးလြန္မိတတ္၏။ အျပဳခံအာ႐ုံႏွင့္ ျပဳတတ္သည့္သေဘာ တုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတတ္သည့္ စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္စပ္ေန၏။ ဥပမာအားျဖင့္ ႐ူပါ႐ုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ေပါင္းစုံမိသည့္အခါ စကၡဳ၀ိညာဏ္ဟူေသာ ျမင္သိစိတ္ျဖစ္သကဲ့ ျဖစ္၏။ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနေသာ္လည္း အာရုံတစ္ခုခုကုိ အမွီျပဳ၍ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္၏။ တစ္ေယာက္တည္း မျမင္ကြယ္ရာ အရပ္မွာျဖစ္ေနျခင္းကပင္ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္ေပးသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေနတတ္၏။ ``ငါတစ္ေယာက္တည္း ရွိတာပဲ… ဘယ္သူ႔မွ မသိေလာက္ပါဘူးေလ… `` စသည့္ စိတ္အႀကံျဖင့္ မေကာင္းမႈကုိ က်ဴးလြန္မိတတ္၏။ ထုိသုိ႔ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည့္အခုိက္တြင္ တရားနာျခင္း၊ တရားအားထုတ္ျခင္းစသည့္ ေကာင္းသည့္စိတ္၊ ေကာင္းသည့္လုပ္ရပ္မ်ားထက္ ``ဘယ္သူမွ မရွိတုန္း ... ဘာေလးေတာ့ လုပ္လုိက္ဦးမွ… ဘာေလးေတာ့ ၾကည့္လုိက္ဦးမွ…`` စသည့္ မေကာင္းသည့္ စိတ္အႀကံ၊ လုပ္ရပ္မ်ားက ပုိ၍အျဖစ္မ်ားတတ္၏။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ စိတ္၏ သေဘာကပင္ ` မေကာင္းမႈမွာ ေမြ႕ေလ်ာ္တတ္ျခင္း (ပါပသၼႎ ရမတိ မေနာ)` သေဘာ ရွိသည္၏ အျဖစ္ေၾကာင့္ျဖစ္၏။
အမွန္စင္စစ္ တစ္ေယာက္တည္း ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္၌ ရွိေနသျဖင့္ မည္သူမွ် မသိေလာက္ပါဘူးဟူေသာ အေတြးျဖင့္ မည္သည့္အလုပ္ကုိ မည္မွ်ျပဳလုပ္သည္ျဖစ္ေစ အျခားသူမ်ား မသိႏုိင္ေသာ္လည္း မိမိကုိယ္ကုိ မိမိကား သိႏုိင္၏။ မိမိကုိယ္ကုိ မိမိလိမ္လည္ လွည့္စား၍မရႏုိင္ေပ။ တိတ္ဆိတ္ကြယ္ရာမွာ မည္မွ်ပင္ ေရွာင္တိမ္းၿပီး ေနပါေစ မိမိစိတ္ကုိကား ေရွာင္တိမ္း၍ မရႏုိင္ေပ။ တိတ္ဆိတ္ကြယ္ရာတြင္ ေကာင္းသည့္အလုပ္မ်ားျဖင့္ ေနႏုိင္ပါက အတုိင္းထက္အလြန္ ေကာင္းေသာ္လည္း မေကာင္းသည့္ အေတြးအႀကံမ်ားျဖင့္ မေကာင္းမႈမ်ားကုိ ျပဳလုပ္မည္ဆုိပါက မည္မွ်ပင္ မျမင္ကြယ္ရာ၌ပင္ ျဖစ္ပါေစ ဖုံးကြယ္၍ မရႏုိင္ေပ။ ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ဖုံးကြယ္၍ ရႏုိင္ေသာ္လည္း မိမိကုိယ္ကုိ ဖုံးကြယ္လိမ္ညာ၍ မရေပ။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ မိမိ၏လုပ္ရပ္ကုိ မိမိသာလွ်င္ အသိဆုံးျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း မေကာင္းမႈသည္ ဆိတ္ကြယ္ရာမရွိဟု ဆုိၾကျခင္းျဖစ္၏။ ဆိတ္ကြယ္ရာ မရွိသကဲ့သုိ႔ စိတ္ကြယ္ရာလည္း မရွိေပ။ မည္သူမွ် မသိေလာက္သည့္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္ပင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း မိမိ၏ စိတ္ကြယ္ရာအရပ္ကား မရွိႏုိင္ဟူေသာ သေဘာကုိ ဆုိလုိ၏။ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ထုိသေဘာကုိ လြန္ေျမာက္ၿပီးသည့္ အတုမရွိ အႏႈိင္းမဲ့ျဖစ္၏။
မွန္ပါသည္။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ကား အလုံးစုံေသာ ကိေလသာမွန္သမွ်ကုိ အၾကြင္းအက်န္မရွိ ပယ္သတ္ေတာ္မူၿပီးသည္၏ အျဖစ္ေၾကာင့္ မည္မွ်ပင္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္ျဖစ္ေသာ္လည္း မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ မျပဳေတာ့ေပ။ မိမိတုိ႔ ပုထုဇင္မ်ားသည္ ``ပုထုကိေလေသ ဇေနတီတိ ပုထုဇၨေနာ- ကိေလသာတုိ႔ မျပတ္ျဖစ္ေနတတ္ေသာေၾကာင့္ ပုထုဇင္ မည္၏`` ဟူသည့္ အဖြင့္အတုိင္းပင္ ကိေလသာမ်ားျဖင့္ အၿမဲမျပတ္ ဆက္ဆံေနတတ္ၾက၏။ အာ႐ုံအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ အမွီျပဳ၍ မေကင္းမႈမ်ား မျပတ္ျဖစ္ေပၚ ေနတတ္၏။ အမ်ားႏွင့္ေနသည့္ အခါျဖစ္ေစ၊ တစ္ေယာက္တည္း ေနသည့္အခါျဖစ္ေစ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ား ျဖစ္ေနတတ္ၾက၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ``မျမင္အပ္ရာ ကိေလသာ သူဟာသူၿငိမ္း၏`` ဟူေသာ မဟာစည္ဆရာေတာ္ႀကီး၏ ဆုံးမမႈအတုိင္း အျပင္မထြက္၊ ျပင္ပရွိ အာရုံမ်ားႏွင့္ မေတြ႕သည့္အတြက္ အကုသုိလ္ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ႏုိင္ေသာ္လည္း မည္မွ်ပင္ တစ္ေယာက္တည္း ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္တြင္ ရွိေနပါေစ မိမိ၏စိတ္ကုိမိမိ ေကာင္းသည့္အာ႐ုံမ်ားႏွင့္ ရွိေနေအာင္ အားမထုတ္ပါက မေကာင္းမႈမ်ား ပို၍ျဖစ္ေပၚလာတတ္၏။ စင္စစ္ အမ်ားႏွင့္ေနသည္ျဖစ္ေစ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည္ျဖစ္ေစ မိမိ၏စိတ္မွာ မေကာင္းသည့္ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ရန္ အေရးႀကီး၏။ အထူးသျဖင့္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္တြင္ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည့္အခါ မေကာင္းသည့္ အေတြးအျမင္ အႀကံအစည္၊ အေျပာအဆုိ၊ အလုပ္အကုိင္မ်ား မျဖစ္ရန္ လုိအပ္၏။ ထုိေၾကာင့္ ထုိသုိ႔ ဆိတ္ကြယ္ရာမွာ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည့္အခါ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ အရဟံ ဂုဏ္ေတာ္ကုိ အာ႐ုံျပဳလွ်က္ ``ဘုရားရွင္သည္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္မွာပင္ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ ျပဳေတာ္မမူပါတကား`` ဟု ျမတ္ဗုဒၶထံ စိတ္ညႊတ္၍ မေကာင္းသည့္ စိတ္မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္၏။ မျမင္ကြယ္ရာမွာ တစ္စုံတစ္ခု မေကာင္းမႈအကုသုိလ္ ျဖစ္ရန္အေၾကာင္း ေပၚလာသည့္အခါ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ ဤအရဟံ ဂုဏ္ေတာ္အဖြင့္ကုိ အာ႐ုံျပဳ၍ မျပဳျဖစ္ေအာင္ အေလ့အက်င့္ လုပ္ေပးသင့္၏။ စိတ္ဟူသည္ တျဖည္းျဖည္း ေလက်င့္ေပးရသည့္ သေဘာရွိသည့္အတြက္ အေသးအဖဲြေလးဟူ၍ အထင္မေသးဘဲ တတ္ႏုိင္သမွ် ေလ့က်င့္ေပးရန္ လုိအပ္၏။ အရဟံဂုဏ္ေတာ္ကုိ စံျပဳ၍ မိမိတုိ႔ သႏၲာန္မွာ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ မေကာင္းစိတ္မ်ားကုိ တျဖည္းျဖည္း ဖယ္ရွားႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္၏။
သုိ႔ျဖစ္၍ ဘုရားရွင္ကုိ ၾကည္ညိဳသည့္ပုဂၢိဳလ္မ်ား သိထားရမည့္အခ်က္မွာ ႏွလုံးသား၀ယ္ ဘုရားတည္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္သည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္၏။ ႏွလုံးသား၀ယ္ ဘုရားတည္သည္ဆုိရာတြင္ ဘုရားရွင္၏ အဆုံးအမအတုိင္း ေနထုိင္ျခင္းကုိ ဆုိလုိ၏။ ဘုရားရွင္သည္ ကုိးကြယ္သူမ်ားအတြက္ နည္းျပလမ္းညႊန္ေပးသည့္ အႏႈိင္းမယ့္ အရွင္ျဖစ္၏။ ဘုရားရွင္ကုိ အမွန္တကယ္ ၾကည္ညိဳသည္ဆုိပါက ဘုရားရွင္ထုံး ႏွလုံးမူသင့္၏။ ဘုရားရွင္သည္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္မွာပင္ မေကာင္းမႈအကုသုိလ္ကုိ မျပဳတတ္သည္ကုိ အတုယူကာ မိမိတုိ႔သည္လည္း ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္တြင္ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ မျပဳမိေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္သင့္၏။ ဤကဲ့သုိ႔ ေနျပျခင္းသည္ ဘုရားရွင္ကုိ ပူေဇာ္ရာေရာက္၏။ ဘုရားရွင္၏ အဆုံးအမကုိ ႏွလုံးသား၀ယ္ အမွန္တကယ္ တည္ျပရာေရာက္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စာေရးသူအပါအ၀င္ အားလုံးေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ သူေတာ္စင္မ်ားသည္ ႏွလုံးသား၀ယ္ ဘုရားတည္ရာေရာက္ေအာင္ ``ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္မွာပင္ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ ျပဳေတာ္မမူ တတ္သည္ျဖစ္၍ အရဟံ`` ဟူေသာ ဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည့္စုံေတာ္မူသည့္ ဘုရားရွင္၏ ဂုဏ္ကုိ အာ႐ုံျပဳ ၾကည္ညိဳၿပီး မိမိတုိ႔လည္း ဆိတ္ကြယ္ရာအရပ္တြင္ ရွိသည့္အခါ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ မျပဳျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားကာ ဘုရားရွင္အား ပူေဇာ္ၾကပါစုိ႔ ဟူ၍….
ျမတ္စြာဘုရားသည္…
၁။ အလုံးစုံေသာ ကိေလသာအေပါင္းမွ ကင္းစင္ေတာ္မူျခင္း
၂။ သံသရာစက္လည္ပတ္မႈ အကန္႔တုိ႔ကုိ ဖ်က္ဆီးေတာ္မူၿပီးျဖစ္ျခင္း
၃။ လူ၊ နတ္၊ ျဗာဟၼာ သတၱ၀ါအားလုံးတုိ႔၏ ပူေဇာ္အထူးကုိ ခံယူေတာ္မူထုိက္ျခင္း
၄။ အလုံးစုံေသာ ကိေလသာမွန္သမွ်ကုိ အၾကြင္းအက်န္မရွိ ပယ္သတ္ေတာ္မူၿပီးျဖစ္ျခင္း
၅။ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္၌ပင္ မေကာင္းမႈအကုသုိလ္ကုိ ျပဳေတာ္မမူတတ္ျခင္း စေသာ အေၾကာင္းတုိ႔ေၾကာင့္ အရဟံဟူေသာ ဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည့္စုံေတာ္မူ၏ ဟူသည့္ ဖြင့္ဆုိခ်က္မ်ား ျဖစ္၏။
ထုိဂုဏ္ေတာ္အဖြင့္မ်ားတြင္ စာေရးသူႏွင့္ စာဖတ္သူတုိ႔ အထူးသျဖင့္ ၾကည္ညိဳၾကည့္သင့္သည့္ အခ်က္မွာ နံပါတ္ (၅) အဖြင့္ျဖစ္သည့္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္၌ပင္ မေကာင္းမႈအကုသုိလ္ကုိ ျပဳေတာ္မမူျခင္း ဟူေသာ အခ်က္ပင္ျဖစ္၏။ ထုိဖြင့္ဆုိခ်က္ကုိ မိမိတုိ႔၏ ကုိယ္ေတြ႕အေျခအေနႏွင့္ ခ်ိန္ထုိးၾကည့္လွ်င္ ပုိၿပီးၾကည္ညိဳတတ္ေပမည္။ မိမိတုိ႔ တစ္ေယာက္တည္း တိတ္ဆိတ္ၿပီး မျမင္ကြယ္ရာမွာ ရွိေနသည့္အခုိက္ ျဖစ္တတ္သည့္ စိတ္အစဥ္ အေျခအေနမ်ားႏွင့္ ယွဥ္ၾကည့္လွ်င္ ပုိၿပီးထင္ရွား၏။ မွန္ပါသည္။ မည္သူမဆုိ ပုထုဇင္မွန္သမွ် စိတ္အစဥ္ မတည္ၿငိမ္ၾကသျဖင့္ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ားႏွင့္ မျပတ္ယွဥ္တဲြ ေနတတ္ၾက၏။ မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာ၊ လွ်ာ၊ ကုိယ္၊ စိတ္တုိ႔ကုိ အမွီျပဳ၍ မေကာင္းသည့္ ကာယကံမႈမ်ား၊ ၀စီကံမႈမ်ား၊ မေနာကံမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္ၾက၏။ အထူးသျဖင့္ မျမင္ကြယ္ရာတြင္ ရွိသည့္အခိုက္၌ ပုိၿပီးျဖစ္တတ္ၾက၏။ တစ္ခါတစ္ရံ အခန္းထဲတြင္ တစ္ေယာက္တည္း ရွိသည့္အခါ အာ႐ုံတစ္ခုခုကုိ အမွီျပဳ၍ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္သည္ကုိ သတိျပဳမိၾကမည္ျဖစ္၏။ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည့္အခုိက္တြင္ စိတ္ကုိသတိျဖင့္ မကပ္ဘဲ ေနမိပါက တစ္စုံတစ္ေယာက္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ျဖစ္ေစ၊ တစ္စုံတစ္ခုကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ျဖစ္ေစ မေကာင္းသည့္ စိတ္အေတြးမ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္ၾက၏။ ယင္းမေကာင္းသည့္ စိတ္အေတြးတြင္ မရပ္မိၾကဘဲ လက္ေတြ႕ကာယကံေျမာက္ ျပဳသည္အထိ အာ႐ုံေနာက္ကုိ စိတ္လုိက္ကာ က်ဴးလြန္မိတတ္ၾက၏။
စိတ္ဟူသည္ကလည္း အခက္သားပင္။ အေျပာင္းအလဲ အျဖစ္အပ်က္ ျမန္ဆန္လွသည့္အတြက္ တဒဂၤအခုိက္မွာပင္ အကုသုိလ္မ်ိဳးစုံကုိ က်ဴးလြန္မိတတ္၏။ အျပဳခံအာ႐ုံႏွင့္ ျပဳတတ္သည့္သေဘာ တုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတတ္သည့္ စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္စပ္ေန၏။ ဥပမာအားျဖင့္ ႐ူပါ႐ုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ေပါင္းစုံမိသည့္အခါ စကၡဳ၀ိညာဏ္ဟူေသာ ျမင္သိစိတ္ျဖစ္သကဲ့ ျဖစ္၏။ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနေသာ္လည္း အာရုံတစ္ခုခုကုိ အမွီျပဳ၍ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္၏။ တစ္ေယာက္တည္း မျမင္ကြယ္ရာ အရပ္မွာျဖစ္ေနျခင္းကပင္ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္ေပးသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေနတတ္၏။ ``ငါတစ္ေယာက္တည္း ရွိတာပဲ… ဘယ္သူ႔မွ မသိေလာက္ပါဘူးေလ… `` စသည့္ စိတ္အႀကံျဖင့္ မေကာင္းမႈကုိ က်ဴးလြန္မိတတ္၏။ ထုိသုိ႔ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည့္အခုိက္တြင္ တရားနာျခင္း၊ တရားအားထုတ္ျခင္းစသည့္ ေကာင္းသည့္စိတ္၊ ေကာင္းသည့္လုပ္ရပ္မ်ားထက္ ``ဘယ္သူမွ မရွိတုန္း ... ဘာေလးေတာ့ လုပ္လုိက္ဦးမွ… ဘာေလးေတာ့ ၾကည့္လုိက္ဦးမွ…`` စသည့္ မေကာင္းသည့္ စိတ္အႀကံ၊ လုပ္ရပ္မ်ားက ပုိ၍အျဖစ္မ်ားတတ္၏။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ စိတ္၏ သေဘာကပင္ ` မေကာင္းမႈမွာ ေမြ႕ေလ်ာ္တတ္ျခင္း (ပါပသၼႎ ရမတိ မေနာ)` သေဘာ ရွိသည္၏ အျဖစ္ေၾကာင့္ျဖစ္၏။
အမွန္စင္စစ္ တစ္ေယာက္တည္း ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္၌ ရွိေနသျဖင့္ မည္သူမွ် မသိေလာက္ပါဘူးဟူေသာ အေတြးျဖင့္ မည္သည့္အလုပ္ကုိ မည္မွ်ျပဳလုပ္သည္ျဖစ္ေစ အျခားသူမ်ား မသိႏုိင္ေသာ္လည္း မိမိကုိယ္ကုိ မိမိကား သိႏုိင္၏။ မိမိကုိယ္ကုိ မိမိလိမ္လည္ လွည့္စား၍မရႏုိင္ေပ။ တိတ္ဆိတ္ကြယ္ရာမွာ မည္မွ်ပင္ ေရွာင္တိမ္းၿပီး ေနပါေစ မိမိစိတ္ကုိကား ေရွာင္တိမ္း၍ မရႏုိင္ေပ။ တိတ္ဆိတ္ကြယ္ရာတြင္ ေကာင္းသည့္အလုပ္မ်ားျဖင့္ ေနႏုိင္ပါက အတုိင္းထက္အလြန္ ေကာင္းေသာ္လည္း မေကာင္းသည့္ အေတြးအႀကံမ်ားျဖင့္ မေကာင္းမႈမ်ားကုိ ျပဳလုပ္မည္ဆုိပါက မည္မွ်ပင္ မျမင္ကြယ္ရာ၌ပင္ ျဖစ္ပါေစ ဖုံးကြယ္၍ မရႏုိင္ေပ။ ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ဖုံးကြယ္၍ ရႏုိင္ေသာ္လည္း မိမိကုိယ္ကုိ ဖုံးကြယ္လိမ္ညာ၍ မရေပ။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ မိမိ၏လုပ္ရပ္ကုိ မိမိသာလွ်င္ အသိဆုံးျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း မေကာင္းမႈသည္ ဆိတ္ကြယ္ရာမရွိဟု ဆုိၾကျခင္းျဖစ္၏။ ဆိတ္ကြယ္ရာ မရွိသကဲ့သုိ႔ စိတ္ကြယ္ရာလည္း မရွိေပ။ မည္သူမွ် မသိေလာက္သည့္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္ပင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း မိမိ၏ စိတ္ကြယ္ရာအရပ္ကား မရွိႏုိင္ဟူေသာ သေဘာကုိ ဆုိလုိ၏။ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ထုိသေဘာကုိ လြန္ေျမာက္ၿပီးသည့္ အတုမရွိ အႏႈိင္းမဲ့ျဖစ္၏။
မွန္ပါသည္။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ကား အလုံးစုံေသာ ကိေလသာမွန္သမွ်ကုိ အၾကြင္းအက်န္မရွိ ပယ္သတ္ေတာ္မူၿပီးသည္၏ အျဖစ္ေၾကာင့္ မည္မွ်ပင္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္ျဖစ္ေသာ္လည္း မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ မျပဳေတာ့ေပ။ မိမိတုိ႔ ပုထုဇင္မ်ားသည္ ``ပုထုကိေလေသ ဇေနတီတိ ပုထုဇၨေနာ- ကိေလသာတုိ႔ မျပတ္ျဖစ္ေနတတ္ေသာေၾကာင့္ ပုထုဇင္ မည္၏`` ဟူသည့္ အဖြင့္အတုိင္းပင္ ကိေလသာမ်ားျဖင့္ အၿမဲမျပတ္ ဆက္ဆံေနတတ္ၾက၏။ အာ႐ုံအမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ အမွီျပဳ၍ မေကင္းမႈမ်ား မျပတ္ျဖစ္ေပၚ ေနတတ္၏။ အမ်ားႏွင့္ေနသည့္ အခါျဖစ္ေစ၊ တစ္ေယာက္တည္း ေနသည့္အခါျဖစ္ေစ မေကာင္းသည့္ အကုသုိလ္မ်ား ျဖစ္ေနတတ္ၾက၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ``မျမင္အပ္ရာ ကိေလသာ သူဟာသူၿငိမ္း၏`` ဟူေသာ မဟာစည္ဆရာေတာ္ႀကီး၏ ဆုံးမမႈအတုိင္း အျပင္မထြက္၊ ျပင္ပရွိ အာရုံမ်ားႏွင့္ မေတြ႕သည့္အတြက္ အကုသုိလ္ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ႏုိင္ေသာ္လည္း မည္မွ်ပင္ တစ္ေယာက္တည္း ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္တြင္ ရွိေနပါေစ မိမိ၏စိတ္ကုိမိမိ ေကာင္းသည့္အာ႐ုံမ်ားႏွင့္ ရွိေနေအာင္ အားမထုတ္ပါက မေကာင္းမႈမ်ား ပို၍ျဖစ္ေပၚလာတတ္၏။ စင္စစ္ အမ်ားႏွင့္ေနသည္ျဖစ္ေစ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည္ျဖစ္ေစ မိမိ၏စိတ္မွာ မေကာင္းသည့္ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ရန္ အေရးႀကီး၏။ အထူးသျဖင့္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္တြင္ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည့္အခါ မေကာင္းသည့္ အေတြးအျမင္ အႀကံအစည္၊ အေျပာအဆုိ၊ အလုပ္အကုိင္မ်ား မျဖစ္ရန္ လုိအပ္၏။ ထုိေၾကာင့္ ထုိသုိ႔ ဆိတ္ကြယ္ရာမွာ တစ္ေယာက္တည္း ရွိေနသည့္အခါ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ အရဟံ ဂုဏ္ေတာ္ကုိ အာ႐ုံျပဳလွ်က္ ``ဘုရားရွင္သည္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္မွာပင္ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ ျပဳေတာ္မမူပါတကား`` ဟု ျမတ္ဗုဒၶထံ စိတ္ညႊတ္၍ မေကာင္းသည့္ စိတ္မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္၏။ မျမင္ကြယ္ရာမွာ တစ္စုံတစ္ခု မေကာင္းမႈအကုသုိလ္ ျဖစ္ရန္အေၾကာင္း ေပၚလာသည့္အခါ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ ဤအရဟံ ဂုဏ္ေတာ္အဖြင့္ကုိ အာ႐ုံျပဳ၍ မျပဳျဖစ္ေအာင္ အေလ့အက်င့္ လုပ္ေပးသင့္၏။ စိတ္ဟူသည္ တျဖည္းျဖည္း ေလက်င့္ေပးရသည့္ သေဘာရွိသည့္အတြက္ အေသးအဖဲြေလးဟူ၍ အထင္မေသးဘဲ တတ္ႏုိင္သမွ် ေလ့က်င့္ေပးရန္ လုိအပ္၏။ အရဟံဂုဏ္ေတာ္ကုိ စံျပဳ၍ မိမိတုိ႔ သႏၲာန္မွာ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ မေကာင္းစိတ္မ်ားကုိ တျဖည္းျဖည္း ဖယ္ရွားႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္၏။
သုိ႔ျဖစ္၍ ဘုရားရွင္ကုိ ၾကည္ညိဳသည့္ပုဂၢိဳလ္မ်ား သိထားရမည့္အခ်က္မွာ ႏွလုံးသား၀ယ္ ဘုရားတည္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္သည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္၏။ ႏွလုံးသား၀ယ္ ဘုရားတည္သည္ဆုိရာတြင္ ဘုရားရွင္၏ အဆုံးအမအတုိင္း ေနထုိင္ျခင္းကုိ ဆုိလုိ၏။ ဘုရားရွင္သည္ ကုိးကြယ္သူမ်ားအတြက္ နည္းျပလမ္းညႊန္ေပးသည့္ အႏႈိင္းမယ့္ အရွင္ျဖစ္၏။ ဘုရားရွင္ကုိ အမွန္တကယ္ ၾကည္ညိဳသည္ဆုိပါက ဘုရားရွင္ထုံး ႏွလုံးမူသင့္၏။ ဘုရားရွင္သည္ ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္မွာပင္ မေကာင္းမႈအကုသုိလ္ကုိ မျပဳတတ္သည္ကုိ အတုယူကာ မိမိတုိ႔သည္လည္း ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္တြင္ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ မျပဳမိေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္သင့္၏။ ဤကဲ့သုိ႔ ေနျပျခင္းသည္ ဘုရားရွင္ကုိ ပူေဇာ္ရာေရာက္၏။ ဘုရားရွင္၏ အဆုံးအမကုိ ႏွလုံးသား၀ယ္ အမွန္တကယ္ တည္ျပရာေရာက္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စာေရးသူအပါအ၀င္ အားလုံးေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ သူေတာ္စင္မ်ားသည္ ႏွလုံးသား၀ယ္ ဘုရားတည္ရာေရာက္ေအာင္ ``ဆိတ္ကြယ္ရာ အရပ္မွာပင္ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ ျပဳေတာ္မမူ တတ္သည္ျဖစ္၍ အရဟံ`` ဟူေသာ ဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည့္စုံေတာ္မူသည့္ ဘုရားရွင္၏ ဂုဏ္ကုိ အာ႐ုံျပဳ ၾကည္ညိဳၿပီး မိမိတုိ႔လည္း ဆိတ္ကြယ္ရာအရပ္တြင္ ရွိသည့္အခါ မေကာင္းမႈ အကုသုိလ္ကုိ မျပဳျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားကာ ဘုရားရွင္အား ပူေဇာ္ၾကပါစုိ႔ ဟူ၍….
