မစၧရိယဟူသည္ မိမိႏွင့္ ပတ္သက္သည္မ်ားကုိ မေပးလုိ၊ မလွဴလုိ၊ မသိေစလုိ၊ မၾကားေစလုိ၊ မပါေစလုိ၊ မေပါင္းေစလုိ၊ မျဖစ္ေစလုိ၊ မရေစလုိ စတဲ့ ဝန္တုိျခင္း သေဘာမ်ိဳးျဖစ္၏။ မိမိရရွိထားသည့္ အေျခအေန၊ အရာဝတၳဳ၊ အျခံအရံ စသည္မ်ားအား သူတပါးတုိ႔ ရရွိသြားမည္ကုိ မလုိလားျခင္း သေဘာမ်ိဳး ျဖစ္၏။ ထုိမစၧရိယသည္ သူတပါး ႀကီးပြားခ်မ္းသာမည္ကုိ မနာလုိျခင္း ဣႆာႏွင့္ ဆန္႔က်င္ကာ မိမိ၏ ပုိင္ဆုိင္မႈမ်ားအေပၚတြင္ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ ဣႆာသည္ မနာလုိျခင္းျဖစ္ၿပီး မစၧရိယသည္ ဝန္တုိျခင္းျဖစ္၏။ တစ္ခါတရံ ထုိမနာလုိျခင္းႏွင့္ ဝန္တုိျခင္းသေဘာ ႏွစ္မ်ိဳးလုံးသည္ ပုထုဇဥ္ပုဂၢိဳလ္မ်ား၏ သႏၲာန္တြင္ အတဲြလုိက္ ျဖစ္ေပၚတတ္သည္မ်ားလည္း ရွိတတ္၏။ တစ္ခါတရံ တစ္ခုခ်င္း ရွိေနသည္မ်ားလည္း ရွိတတ္၏။ တစ္ခုခ်င္း ရွိေနသည္ကပင္ ေၾကာက္စရာေကာင္းေနၿပီး ထုိတရားႏွစ္ပါး တစ္ၿပိဳင္တည္း ရွိေနမည္ဆုိလွ်င္ကား အထူးေျပာဖြယ္မရွိ အလြန္ပင္ ေၾကာက္ဖြယ္ေကာင္းေနေပ၏။ အထူးသျဖင့္ မစၧရိယ သေဘာသည္ အလြန္က်ယ္ျပန္႔ၿပီး အလြန္လည္း အသိခက္သျဖင့္ ထုိမစၧရိယတရား မိမိသႏၲာန္တြင္ မထားမိေစရန္ အထူးျပဳရမည္ ျဖစ္ပါ၏။
မစၧရိယအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိသည့္အနက္ အလြန္ထင္ရွားသည့္ မစၧရိယတရား (၅)ပါးကုိ ဗုဒၶစာေပမ်ားတြင္ ဖြင့္ဆုိရွင္းျပထား၏။ အဂၤုတၱိဳရ္ပါဠိေတာ္တြင္ ထုိမစၧရိယငါးမ်ိဳးကုိ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကုိယ္ေတာ္တုိင္ ေဟာျပထားသည္ကုိ ေတြ႕ရ၏။ ထုိေဒသနာေတာ္အရ မစၧရိယတို႔သည္
၁။ ေနရာအရိပ္အာဝါသ၌ ဝန္တုိျခင္း အာဝါသမစၧရိယ
၂။ အမ်ိဳး၌ဝန္တုိျခင္း ကုလမစၲၧရိယ
၃။ လာဘ္လာဘ၌ ဝန္တုိင္ျခင္း လာဘမစၧရိယ
၄။ အဆင္းသဏၭာန္ ဂုဏ္ေက်းဇူး၌ ဝန္တုိျခင္း ဝဏၰမစၧရိယ
၅။ တရားေတာ္၌ ဝန္တုိျခင္း ဓမၼမစၧရိယဟူေသာ တရားငါးပါးတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရ၏။
ထုိငါးပါးကုိ အနည္းငယ္ခ်ဲ႕ေျပာရလွ်င္ အာဝါသ မစၧရိယဟူသည္ အရိပ္အာဝါသ၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳးျဖစ္၏။ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ မိမိတုိ႔၏ ေနရာ၊ အိမ္ရာ၊ အရပ္ဌာနတုိ႔ကုိ သူတပါးတုိ႔ႏွင့္ မဆက္ဆံေစလုိသည္ျဖစ္၍ ေနေစျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္းသည္ အာဝါသ မစၧရိယ၏ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ရဟန္းေတာ္မ်ား အေနျဖင့္လည္း ပစၥည္းေလးပါးျဖင့္ မပင္မပန္းခ်မ္းသာစြာ ေနရသည့္ အာရာမ္၊ ေက်ာင္းပရိဝုဏ္၊ တုိက္ခန္း၊ ညည္႔ေနရာ၊ ေန႔ေနရာစသည့္ မိမိတုိ႔၏ အရပ္ေဒသသုိ႔ အျခားေသာ အသက္သိကၡာဂုဏ္ဝါႀကီးသည့္ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား မလာေစျခင္း၊ လာေသာ္လည္း အျမန္ျပန္ေစျခင္း စသည့္သေဘာမ်ားသည္ အာဝါသ မစၧရိယ၏ သေဘာမ်ား ျဖစ္၏။ အလြယ္ေျပာပါက ရဟန္းျဖစ္ေစ၊ လူျဖစ္ေစ မိမိတုိ႔၏ အရိပ္အာဝါသ၊ အိပ္ရာေနရာ အိမ္ေက်ာင္းတုိ႔ကုိ သူတပါးတုိ႔ႏွင့္ မဆက္ဆံေစလုိသည္၏ အျဖစ္၊ မေနေစခ်င္သည္၏ အျဖစ္မ်ားသည္ အာဝါသ မစၧရိယမည္၏။ သုိ႔ေသာ္ အႏၲရာယ္ကုိျပဳတတ္၊ ဆန္႔က်င္ဘက္ကုိျပဳတတ္၊ အကုသုိလ္ကုိ ျဖစ္ေစတတ္၊ အက်င့္သိကၡာကုိ ပ်က္ျပားေစတတ္သည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ မိမိတုိ႔၏ အရိပ္အာဝါသ စသည္တုိ႔ မဆက္ဆံေစလိုျခင္း သေဘာမ်ိဳးသည္ကား အာဝါသမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
ကုလမစၧရိယဟူသည္ အမ်ိဳး၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ မိမိတုိ႔၏ အလုပ္အေကၽြး၊ အေျခြအရံ၊ သားမယား ေဆြမ်ိဳးေပါက္ေဖာ္မ်ားႏွင့္ သူတပါးတုိ႔အား မဆက္ဆံေစလုိျခင္း၊ ရဟန္းတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔၏ အလုပ္အေကၽြး ဒါယကာဒါယိကာမ၊ ပစၥည္းေလးပါး အလွဴရွင္မ်ား အသိမိေဆြမ်ားအား အျခားေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား၊ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ႏွင့္ မဆက္ဆံေစလုိျခင္း စသည္တုိ႔သည္ ကုလမစၧရိယမည္၏။ သုိ႔ေသာ္ လူမ်ားအေနျဖင့္ အကုသုိလ္ ဒုစ႐ုိက္ကုိ ျပဳက်င့္တတ္ေသာ၊ အခ်င္းခ်င္း မညီမညြတ္ မခ်မ္းသာျခင္းကုိ ျဖစ္ေစတတ္ေသာ သူတုိ႔ႏွင့္ မဆက္ဆံေစျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ရဟန္းမ်ားအေနျဖင့္ အလဇၨီ ဒုႆီလပုဂၢိဳလ္၊ ဒါယကာတုိ႔၏ သဒၶါတရားကုိ ဖ်က္ဆီးတတ္သည့္ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ႏွင့္ မိမိတုိ႔၏ ဒကာဒကာမမ်ားအား မဆက္ဆံေစလုိျခင္းသည္လည္းေကာင္း ကုလမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
လာဘမစၧရိယဟူသည္ ရရွိပုိင္ဆုိင္ထားသည့္ လာဘ္လာဘ၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ လယ္လုပ္ျခင္း၊ ကုန္သြယ္ျခင္း အစရွိေသာ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ရအပ္ေသာ စပါးဆန္ေရ ေရႊေငြဥစၥာ လယ္ယာကုိင္းကၽြန္း ႏြားကၽြဲဆင္ျမင္း အစရွိသည့္ ရရွိပုိင္ဆုိင္ထားသည့္ အေဝးအနီး ဥစၥာဘ႑ာ အသုံးအေဆာင္မ်ားကုိ သူတပါးတုိ႔ ရေစျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္း၊ ရဟန္းမ်ား အေနျဖင့္ ဆြမ္းသကၤန္းေက်ာင္းေဆး ဟူေသာ ပစၥည္းေလးပါးကုိ အျခားေသာ သီလရွိေသာ ရဟန္းသည္ ရအပ္သည္ရွိေသာ မရပါေစႏွင့္ ႀကံစည္စည္ေအာက္ေမ့ျခင္း၊ ဝန္တုိျခင္းတုိ႔သည္ လာဘမစၧရိယ မည္၏။ သုိ႔ေသာ္ လူမ်ားအေနျဖင့္ ထုိစည္းစိမ္ဥစၥာ လာဘလာဘမ်ားကုိ ရသျဖင့္ သူတပါးတုိ႔အား ဥစၥာအားျဖင့္ ႏွိပ္စက္လတၱံ႔ေသာသူ၊ အရာမဟုတ္သည္၌ ဖ်က္ဆီးလတၱ႔ံေသာသူ၊ ဒုစ႐ုိက္တရား ပြားမ်ားလတၱံ႕ေသာသူ၊ ရသျဖင့္ အက်ိဳးမဲ့ကုိ ျဖစ္ေစေသာသူတုိ႔အား ရေစျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ရဟန္းေတာ္မ်ား အေနျဖင့္ “အၾကင္ရဟန္းသည္ ဒါယကာတုိ႔ ယုံၾကည္၍ လွဴအေသာ ပစၥည္းကုိ ဖ်က္ဆီးတတ္၏၊ မသုံးေဆာင္ေကာင္းေသာ အရာ၌ သုံးေဆာင္ျခင္း၊ မေကာင္းေသာ သုံးေဆာင္ျခင္း အစရွိေသာ အစြမ္းအားျဖင့္ ဖ်က္ဆီးတတ္၏၊ ေဆြးေျမ႕ပုပ္သုိးသည့္တုိင္ေအာင္ သူတပါးအား ေပးကမ္းလုိျခင္း မရွိသည္ကုိ ျမင္၍ ထုိရဟန္းရမည့္အစား အျခားသူရသြားလ်င္ ပုိေကာင္းမည္” စသည္ျဖင့္ ႀကံစည္ေအာက္ေမ့ ဝန္တုိျခင္းမ်ားသည္ လည္းေကာင္း လာဘမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
ဝဏၰမစၧရိယဟူသည္ ဂုဏ္အဆင္းသဏၭာန္၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ ကုိယ္အဆင္း သဏၭာန္သည္လည္းေကာင္း၊ သီလက်င့္ဝတ္၊ ဓုတင္က်င့္ဝတ္ သမထ၊ ဝိပႆနာ ဘာဝနာဟူေသာ ဂုဏ္သည္လည္းေကာင္း ဝဏၰမည္၏။ ထုိႏွစ္ပါးတြင္ ကုိယ္အဆင္း၌ ဝန္တုိေသာသူသည္ “မည္သူက မည္မွ် ၾကည္ညိဳဖြယ္ရွိ၏၊ အဆင္းႏွင့္ မည့္သုိ႔မည္ပုံ ျပည့္စုံ၏” စသည္ျဖင့္ ဆုိလာေသာ အသံမ်ားကုိ နားေထာင္ျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္း၊ ဂုဏ္ဟူေသာ ေက်းဇူး၌ ဝန္တုိေလ့ရွိသူသည္ သီလ၊ ဓုတင္စသည့္ အက်င့္အားေကာင္းသည့္ တစ္စုံတစ္ေယာက္ေသာ သူ၏ ေက်းဇူးကုိ ခ်ီးမြမ္းေစျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္း၊ နားေထာင္ျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္း စသည့္ အဆင္းဂုဏ္တုိ႔ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳးသည္ ဝဏၰမစၧရိယမည္၏။ သုိ႔ေသာ္ မေကာင္းေသာ သူတုိ႔၏၊ မေကာင္းေသာ အဆင္းဂုဏ္တုိ႔ကုိ ေကာင္းေသာသူမ်ား ၾကားေစျခင္းအားျဖင့္ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အက်ိဳးကုိမွ် မျဖစ္ေစသျဖင့္ မေျပာဆုိျခင္း၊ နားမေထာင္ေစျခင္း သေဘာမ်ိဳးသည္ကား ဝဏၰမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
ဓမၼမစၧရိယဟူသည္ တရားေတာ္၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ ဤ၌ ဓမၼဟူသည္ ပရိယတၱိဓမၼ၊ ပဋိေဝဓ ဓမၼႏွစ္မ်ိဳးကုိ ဆုိျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း ေသာတာပန္ စသည့္ အရိယာမ်ားအေနျဖင့္ကား ရရွိထားသည့္ ပဋိေဝဓ ဓမၼအေပၚတြင္ ဝန္တုိျခင္း မရွိသျဖင့္ ပဋိေဝဓဓမၼႏွင့္စပ္၍ အထူးေျပာစရာ မရွိလွေပ။ အျဖစ္မ်ားသည္မွာ ပရိယတၱိဓမၼႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍သာ ဓမၼမစၧရိယအျဖစ္ မ်ားေလ့ရွိ၏။ တစ္စုံတစ္ေယာက္သည္ လွ်ိဳ႕ဝွက္ခက္ခဲေသာ အက်င့္က်မ္းဂန္၌လည္းေကာင္း၊ စကားအစဥ္၌လည္းေကာင္း သူတပါးတုိ႔ ၾကားသိေစျခင္းျခင္းငွါ အလုိမရွိ၊ ထုိဓမၼ၌ ကၽြမ္းက်င္ေသာ ပုဂၢိဳလ္သူျမတ္ထံ သြား၍ ေမးျမန္းစုံစမ္းျခင္းငွါ အခြင့္မေပး၊ သိေစျခင္းငွါလည္း အလုိမရွိ၊ ထုိသုိ႔ေသာ သေဘာမ်ိဳးသည္ ဓမၼစၧရိယ၏ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္၏။ သုိ႔ေသာ္ အၾကင္ပုဂၢိဳလ္သည္ ဓမၼကုိ သိျခင္းျဖင့္ အႏၲရာယ္ရွိ၏ဟု လည္းေကာင္း၊ တရားေတာ္၏ သိမ့္ေမြ႕ႏူးညံ့မႈ တန္ဘုိးႏွင့္ သင္ယူေစျခင္းျဖင့္ ထုိသူအား အက်ိဳးမရွိဟု လည္းေကာင္း ဤသုိ႔ ပုဂၢိဳလ္ဓမၼကုိ စုံစမ္း၍ အက်ိဳးမရွိသျဖင့္ မသိေစျခင္း၊ မသင္ယူလုိေစျခင္း၊ မေတြ႕ေစလုိျခင္း စသည္တုိ႔သည္ကား ဓမၼမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
အထက္ပါ မေစၧရငါးပါးတုိ႔တြင္ အာဝါသမစၧရိယေၾကာင့္ ဘီးလူးသည္လည္းေကာင္း၊ ၿပိတၱာသည္ လည္းေကာင္းျဖစ္တတ္၍ ထုိအိမ္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျဖစ္သည့္အမႈိက္မ်ားကုိ ဦးေခါင္းျဖင့္ရြတ္၍ ထုိမွဤမွ က်င္လည္ရတတ္၏။ ကုလမစၧရိယေၾကာင့္ တပါးကုန္ေသာသူတုိ႔၏ ဒါနအႏုေမာဒနာ အစရွိသည္တုိ႔ ျပဳသည္တုိ႔ကုိ ျမင္ကုန္၍ ငါ၏အမ်ိဳးသည္ ပ်က္ခဲ့ၿပီတကားဟု ႀကံေသာသူအား ေသြးအန္သည္အထိ ျဖစ္တတ္ကာ အူအပုိင္းပုိင္း ျပတ္သည္အထိ ျဖစ္တတ္၏။ လာဘမစၧရိယေၾကာင့္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ သူတပါးတုိ႔၏ ဥစၥာကုိ အႏုိင္အထက္ ႏွိပ္စက္၍ သုံးေဆာင္သည္ျဖစ္၍ လည္းေကာင္း၊ ရဟန္းမ်ား အေနျဖင့္ ဂုိဏ္းသံဃာ၏ ဥစၥာျဖစ္ေသာ လာဘ္၌ ဝန္တုိသည္ျဖစ္၍ ပုဂၢလိကဥစၥာကဲ့သုိ႔ သုံးေဆာင္သည္ျဖစ္၍ လည္းေကာင္း ၿပိတၱာသည္လည္းေကာင္း၊ စပါးႀကီးေျမမ်ိဳးသည္လည္းေကာင္း ျဖစ္တတ္၏။ ဝဏၰမစၧရိယေၾကာင့္ အဆင္းပ်က္ျခင္း၊ အဆင္းမလွျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ၿပီး၊ ဓမၼမစၧရိယေၾကာင့္ကား အျခင္းဆံြ႕ျခင္း အရိအရည္ ယုိျခင္းစသည္မ်ား ျဖစ္တတ္၏။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အာဝါသမစၧရိယေၾကာင့္ ေသသည့္အခါ ေၾကးအိမ္သံအိမ္ဟူေသာ ငရဲ၌ခံရတတ္ျခင္း၊ ကုလမစၧရိယေၾကာင့္ ယခုဘဝတြင္ပင္ လာဘ္လာဘ နည္းပါးတတ္ျခင္း၊ လာဘမစၧရိယေၾကာင့္ ေသၿပီးေနာက္ ဘင္ပုပ္ငရဲ၌ ျဖစ္ရတတ္ျခင္း၊ ဝဏၰမစၧရိယေၾကာင့္ ျဖစ္ေလရာဘဝတုိင္း ဂုဏ္အဆင္းဟူသည္ မရွိဘဲ ျဖစ္တတ္ျခင္း၊ ဓမၼမစၧရိယေၾကာင့္ ျပာပူငရဲ၌ ျဖစ္တတ္ျခင္း စသည့္ အက်ိဳးအျပစ္မ်ားကုိလည္း ခံစားရတတ္ေပ၏။
သုိ႔ဆုိလွ်င္ ဤသုိ႔ေၾကာက္ဖြယ္ျဖစ္သည့္ မစၧရိယတရားမ်ား ေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ မည္သုိ႔ေသာ္ အက်င့္ကုိ က်င့္ႀကံသင့္သနည္းဟု ေမးလာသည္ရွိေသာ္ ဘုရားရွင္၏ တရားစကားကုိသာ ညြန္ျပရမည္သာ ျဖစ္ေပ၏။ ဘုရားရွင္က “ပဥၥႏၷံ ဘိကၡေဝ မစၧရိယာနံ ပဟာနာယ စတၱာေရာ သတိပ႒ာနာ ဘာေဝတဗၺာ -ခ်စ္သားတုိ႔ ဝန္တုိျခင္း မစၧရိယတရား ငါးပါးကုိ ပယ္သတ္ရန္အတြက္ သတိပ႒ာန္တရား ေလးပါးကုိ ပြားမ်ားအားထုတ္ရာ၏” ဟု အဂၤုတၱိဳရ္ပါဠိေတာ္တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူထား၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းသည့္ မစၧရိယတရားမ်ား မိမိသႏၲာန္ ေလ်ာ့နည္းေပ်ာက္ကြယ္ ေစလုိသူမ်ား အေနျဖင့္ သတိကုိ အထူးျပဳပြားမ်ားျခင္း ဝိပႆနာအလုပ္ကုိ ႀကိဳးစားပြားမ်ား အားထုတ္ၾကရန္ လုိအပ္လွေပ၏။
ဤကား မစၧရိယတရားႏွင့္ ပတ္သက္၍ စာေပက်မ္းဂန္လာ ဖြင့္ဆုိခ်က္အေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္းပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ဝန္တုိျခင္း မစၧရိယတရားသည္ သတၱဝါမ်ား အထံတြင္ အျဖစ္ျမန္သကဲ့သုိ႔ အျဖစ္လည္းမ်ားၿပီး ကုသုိလ္ေကာင္းမႈျဖစ္ရန္ အေႏွာက္အယွက္ျပဳတတ္သည့္ အတြင္းရန္သူ တစ္မ်ိဳးလည္း ျဖစ္သျဖင့္ ထုိမစၧရိယ တရားမ်ားကုိ သိရွိမွတ္သားကာ မိမိသႏၲာန္တြင္ အျဖစ္နည္းရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္သင့္ၾကေပ၏။ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေလ်ာ့ခ်ကာ ေနာက္ဆုံးအၾကြင္းမဲ့ ကုန္ဆုံးသည္အထိ အားထုတ္ႏုိင္ရန္ ဝိပႆနာ အလုပ္ကုိလည္း က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ၾကရန္ အထူးလုိအပ္လွေပ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ဝန္တုိခ်င္း မစၧရိယတရားမ်ားျဖင့္ ေန႔စဥ္မျပတ္ ႏွိက္စက္ျခင္းကုိ ခံေနရတတ္သည့္ ပုထုဇဥ္မ်ား အေနျဖင့္ မိမိတုိ႔သႏၲာန္တြင္ ထုိတရားမ်ား အတတ္ႏုိင္ဆုံး ေလ်ာ့နည္းေစရန္ သတိတရား လက္ကုိင္ထားကာ သမာဓိ၊ ဝိရိယတရားမ်ားျဖင့္ ထုိရန္သူမ်ား၏ ႏွိပ္စက္မႈမ်ားမွ ေရွာင္ရွားႏုိင္ရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ၾကပါဟု တုိက္တြန္းရင္း မစၧရိယအေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္း တင္ျပအပ္ပါသည္။
မစၧရိယအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိသည့္အနက္ အလြန္ထင္ရွားသည့္ မစၧရိယတရား (၅)ပါးကုိ ဗုဒၶစာေပမ်ားတြင္ ဖြင့္ဆုိရွင္းျပထား၏။ အဂၤုတၱိဳရ္ပါဠိေတာ္တြင္ ထုိမစၧရိယငါးမ်ိဳးကုိ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကုိယ္ေတာ္တုိင္ ေဟာျပထားသည္ကုိ ေတြ႕ရ၏။ ထုိေဒသနာေတာ္အရ မစၧရိယတို႔သည္
၁။ ေနရာအရိပ္အာဝါသ၌ ဝန္တုိျခင္း အာဝါသမစၧရိယ
၂။ အမ်ိဳး၌ဝန္တုိျခင္း ကုလမစၲၧရိယ
၃။ လာဘ္လာဘ၌ ဝန္တုိင္ျခင္း လာဘမစၧရိယ
၄။ အဆင္းသဏၭာန္ ဂုဏ္ေက်းဇူး၌ ဝန္တုိျခင္း ဝဏၰမစၧရိယ
၅။ တရားေတာ္၌ ဝန္တုိျခင္း ဓမၼမစၧရိယဟူေသာ တရားငါးပါးတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရ၏။
ထုိငါးပါးကုိ အနည္းငယ္ခ်ဲ႕ေျပာရလွ်င္ အာဝါသ မစၧရိယဟူသည္ အရိပ္အာဝါသ၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳးျဖစ္၏။ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ မိမိတုိ႔၏ ေနရာ၊ အိမ္ရာ၊ အရပ္ဌာနတုိ႔ကုိ သူတပါးတုိ႔ႏွင့္ မဆက္ဆံေစလုိသည္ျဖစ္၍ ေနေစျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္းသည္ အာဝါသ မစၧရိယ၏ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ရဟန္းေတာ္မ်ား အေနျဖင့္လည္း ပစၥည္းေလးပါးျဖင့္ မပင္မပန္းခ်မ္းသာစြာ ေနရသည့္ အာရာမ္၊ ေက်ာင္းပရိဝုဏ္၊ တုိက္ခန္း၊ ညည္႔ေနရာ၊ ေန႔ေနရာစသည့္ မိမိတုိ႔၏ အရပ္ေဒသသုိ႔ အျခားေသာ အသက္သိကၡာဂုဏ္ဝါႀကီးသည့္ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား မလာေစျခင္း၊ လာေသာ္လည္း အျမန္ျပန္ေစျခင္း စသည့္သေဘာမ်ားသည္ အာဝါသ မစၧရိယ၏ သေဘာမ်ား ျဖစ္၏။ အလြယ္ေျပာပါက ရဟန္းျဖစ္ေစ၊ လူျဖစ္ေစ မိမိတုိ႔၏ အရိပ္အာဝါသ၊ အိပ္ရာေနရာ အိမ္ေက်ာင္းတုိ႔ကုိ သူတပါးတုိ႔ႏွင့္ မဆက္ဆံေစလုိသည္၏ အျဖစ္၊ မေနေစခ်င္သည္၏ အျဖစ္မ်ားသည္ အာဝါသ မစၧရိယမည္၏။ သုိ႔ေသာ္ အႏၲရာယ္ကုိျပဳတတ္၊ ဆန္႔က်င္ဘက္ကုိျပဳတတ္၊ အကုသုိလ္ကုိ ျဖစ္ေစတတ္၊ အက်င့္သိကၡာကုိ ပ်က္ျပားေစတတ္သည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ မိမိတုိ႔၏ အရိပ္အာဝါသ စသည္တုိ႔ မဆက္ဆံေစလိုျခင္း သေဘာမ်ိဳးသည္ကား အာဝါသမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
ကုလမစၧရိယဟူသည္ အမ်ိဳး၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ မိမိတုိ႔၏ အလုပ္အေကၽြး၊ အေျခြအရံ၊ သားမယား ေဆြမ်ိဳးေပါက္ေဖာ္မ်ားႏွင့္ သူတပါးတုိ႔အား မဆက္ဆံေစလုိျခင္း၊ ရဟန္းတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔၏ အလုပ္အေကၽြး ဒါယကာဒါယိကာမ၊ ပစၥည္းေလးပါး အလွဴရွင္မ်ား အသိမိေဆြမ်ားအား အျခားေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား၊ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ႏွင့္ မဆက္ဆံေစလုိျခင္း စသည္တုိ႔သည္ ကုလမစၧရိယမည္၏။ သုိ႔ေသာ္ လူမ်ားအေနျဖင့္ အကုသုိလ္ ဒုစ႐ုိက္ကုိ ျပဳက်င့္တတ္ေသာ၊ အခ်င္းခ်င္း မညီမညြတ္ မခ်မ္းသာျခင္းကုိ ျဖစ္ေစတတ္ေသာ သူတုိ႔ႏွင့္ မဆက္ဆံေစျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ရဟန္းမ်ားအေနျဖင့္ အလဇၨီ ဒုႆီလပုဂၢိဳလ္၊ ဒါယကာတုိ႔၏ သဒၶါတရားကုိ ဖ်က္ဆီးတတ္သည့္ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ႏွင့္ မိမိတုိ႔၏ ဒကာဒကာမမ်ားအား မဆက္ဆံေစလုိျခင္းသည္လည္းေကာင္း ကုလမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
လာဘမစၧရိယဟူသည္ ရရွိပုိင္ဆုိင္ထားသည့္ လာဘ္လာဘ၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ လယ္လုပ္ျခင္း၊ ကုန္သြယ္ျခင္း အစရွိေသာ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ရအပ္ေသာ စပါးဆန္ေရ ေရႊေငြဥစၥာ လယ္ယာကုိင္းကၽြန္း ႏြားကၽြဲဆင္ျမင္း အစရွိသည့္ ရရွိပုိင္ဆုိင္ထားသည့္ အေဝးအနီး ဥစၥာဘ႑ာ အသုံးအေဆာင္မ်ားကုိ သူတပါးတုိ႔ ရေစျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္း၊ ရဟန္းမ်ား အေနျဖင့္ ဆြမ္းသကၤန္းေက်ာင္းေဆး ဟူေသာ ပစၥည္းေလးပါးကုိ အျခားေသာ သီလရွိေသာ ရဟန္းသည္ ရအပ္သည္ရွိေသာ မရပါေစႏွင့္ ႀကံစည္စည္ေအာက္ေမ့ျခင္း၊ ဝန္တုိျခင္းတုိ႔သည္ လာဘမစၧရိယ မည္၏။ သုိ႔ေသာ္ လူမ်ားအေနျဖင့္ ထုိစည္းစိမ္ဥစၥာ လာဘလာဘမ်ားကုိ ရသျဖင့္ သူတပါးတုိ႔အား ဥစၥာအားျဖင့္ ႏွိပ္စက္လတၱံ႔ေသာသူ၊ အရာမဟုတ္သည္၌ ဖ်က္ဆီးလတၱ႔ံေသာသူ၊ ဒုစ႐ုိက္တရား ပြားမ်ားလတၱံ႕ေသာသူ၊ ရသျဖင့္ အက်ိဳးမဲ့ကုိ ျဖစ္ေစေသာသူတုိ႔အား ရေစျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ရဟန္းေတာ္မ်ား အေနျဖင့္ “အၾကင္ရဟန္းသည္ ဒါယကာတုိ႔ ယုံၾကည္၍ လွဴအေသာ ပစၥည္းကုိ ဖ်က္ဆီးတတ္၏၊ မသုံးေဆာင္ေကာင္းေသာ အရာ၌ သုံးေဆာင္ျခင္း၊ မေကာင္းေသာ သုံးေဆာင္ျခင္း အစရွိေသာ အစြမ္းအားျဖင့္ ဖ်က္ဆီးတတ္၏၊ ေဆြးေျမ႕ပုပ္သုိးသည့္တုိင္ေအာင္ သူတပါးအား ေပးကမ္းလုိျခင္း မရွိသည္ကုိ ျမင္၍ ထုိရဟန္းရမည့္အစား အျခားသူရသြားလ်င္ ပုိေကာင္းမည္” စသည္ျဖင့္ ႀကံစည္ေအာက္ေမ့ ဝန္တုိျခင္းမ်ားသည္ လည္းေကာင္း လာဘမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
ဝဏၰမစၧရိယဟူသည္ ဂုဏ္အဆင္းသဏၭာန္၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ ကုိယ္အဆင္း သဏၭာန္သည္လည္းေကာင္း၊ သီလက်င့္ဝတ္၊ ဓုတင္က်င့္ဝတ္ သမထ၊ ဝိပႆနာ ဘာဝနာဟူေသာ ဂုဏ္သည္လည္းေကာင္း ဝဏၰမည္၏။ ထုိႏွစ္ပါးတြင္ ကုိယ္အဆင္း၌ ဝန္တုိေသာသူသည္ “မည္သူက မည္မွ် ၾကည္ညိဳဖြယ္ရွိ၏၊ အဆင္းႏွင့္ မည့္သုိ႔မည္ပုံ ျပည့္စုံ၏” စသည္ျဖင့္ ဆုိလာေသာ အသံမ်ားကုိ နားေထာင္ျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္း၊ ဂုဏ္ဟူေသာ ေက်းဇူး၌ ဝန္တုိေလ့ရွိသူသည္ သီလ၊ ဓုတင္စသည့္ အက်င့္အားေကာင္းသည့္ တစ္စုံတစ္ေယာက္ေသာ သူ၏ ေက်းဇူးကုိ ခ်ီးမြမ္းေစျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္း၊ နားေထာင္ျခင္းငွါ အလုိမရွိျခင္း စသည့္ အဆင္းဂုဏ္တုိ႔ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳးသည္ ဝဏၰမစၧရိယမည္၏။ သုိ႔ေသာ္ မေကာင္းေသာ သူတုိ႔၏၊ မေကာင္းေသာ အဆင္းဂုဏ္တုိ႔ကုိ ေကာင္းေသာသူမ်ား ၾကားေစျခင္းအားျဖင့္ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အက်ိဳးကုိမွ် မျဖစ္ေစသျဖင့္ မေျပာဆုိျခင္း၊ နားမေထာင္ေစျခင္း သေဘာမ်ိဳးသည္ကား ဝဏၰမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
ဓမၼမစၧရိယဟူသည္ တရားေတာ္၌ ဝန္တုိျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္၏။ ဤ၌ ဓမၼဟူသည္ ပရိယတၱိဓမၼ၊ ပဋိေဝဓ ဓမၼႏွစ္မ်ိဳးကုိ ဆုိျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း ေသာတာပန္ စသည့္ အရိယာမ်ားအေနျဖင့္ကား ရရွိထားသည့္ ပဋိေဝဓ ဓမၼအေပၚတြင္ ဝန္တုိျခင္း မရွိသျဖင့္ ပဋိေဝဓဓမၼႏွင့္စပ္၍ အထူးေျပာစရာ မရွိလွေပ။ အျဖစ္မ်ားသည္မွာ ပရိယတၱိဓမၼႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍သာ ဓမၼမစၧရိယအျဖစ္ မ်ားေလ့ရွိ၏။ တစ္စုံတစ္ေယာက္သည္ လွ်ိဳ႕ဝွက္ခက္ခဲေသာ အက်င့္က်မ္းဂန္၌လည္းေကာင္း၊ စကားအစဥ္၌လည္းေကာင္း သူတပါးတုိ႔ ၾကားသိေစျခင္းျခင္းငွါ အလုိမရွိ၊ ထုိဓမၼ၌ ကၽြမ္းက်င္ေသာ ပုဂၢိဳလ္သူျမတ္ထံ သြား၍ ေမးျမန္းစုံစမ္းျခင္းငွါ အခြင့္မေပး၊ သိေစျခင္းငွါလည္း အလုိမရွိ၊ ထုိသုိ႔ေသာ သေဘာမ်ိဳးသည္ ဓမၼစၧရိယ၏ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္၏။ သုိ႔ေသာ္ အၾကင္ပုဂၢိဳလ္သည္ ဓမၼကုိ သိျခင္းျဖင့္ အႏၲရာယ္ရွိ၏ဟု လည္းေကာင္း၊ တရားေတာ္၏ သိမ့္ေမြ႕ႏူးညံ့မႈ တန္ဘုိးႏွင့္ သင္ယူေစျခင္းျဖင့္ ထုိသူအား အက်ိဳးမရွိဟု လည္းေကာင္း ဤသုိ႔ ပုဂၢိဳလ္ဓမၼကုိ စုံစမ္း၍ အက်ိဳးမရွိသျဖင့္ မသိေစျခင္း၊ မသင္ယူလုိေစျခင္း၊ မေတြ႕ေစလုိျခင္း စသည္တုိ႔သည္ကား ဓမၼမစၧရိယ မျဖစ္ေပ။
အထက္ပါ မေစၧရငါးပါးတုိ႔တြင္ အာဝါသမစၧရိယေၾကာင့္ ဘီးလူးသည္လည္းေကာင္း၊ ၿပိတၱာသည္ လည္းေကာင္းျဖစ္တတ္၍ ထုိအိမ္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျဖစ္သည့္အမႈိက္မ်ားကုိ ဦးေခါင္းျဖင့္ရြတ္၍ ထုိမွဤမွ က်င္လည္ရတတ္၏။ ကုလမစၧရိယေၾကာင့္ တပါးကုန္ေသာသူတုိ႔၏ ဒါနအႏုေမာဒနာ အစရွိသည္တုိ႔ ျပဳသည္တုိ႔ကုိ ျမင္ကုန္၍ ငါ၏အမ်ိဳးသည္ ပ်က္ခဲ့ၿပီတကားဟု ႀကံေသာသူအား ေသြးအန္သည္အထိ ျဖစ္တတ္ကာ အူအပုိင္းပုိင္း ျပတ္သည္အထိ ျဖစ္တတ္၏။ လာဘမစၧရိယေၾကာင့္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား အေနျဖင့္ သူတပါးတုိ႔၏ ဥစၥာကုိ အႏုိင္အထက္ ႏွိပ္စက္၍ သုံးေဆာင္သည္ျဖစ္၍ လည္းေကာင္း၊ ရဟန္းမ်ား အေနျဖင့္ ဂုိဏ္းသံဃာ၏ ဥစၥာျဖစ္ေသာ လာဘ္၌ ဝန္တုိသည္ျဖစ္၍ ပုဂၢလိကဥစၥာကဲ့သုိ႔ သုံးေဆာင္သည္ျဖစ္၍ လည္းေကာင္း ၿပိတၱာသည္လည္းေကာင္း၊ စပါးႀကီးေျမမ်ိဳးသည္လည္းေကာင္း ျဖစ္တတ္၏။ ဝဏၰမစၧရိယေၾကာင့္ အဆင္းပ်က္ျခင္း၊ အဆင္းမလွျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ၿပီး၊ ဓမၼမစၧရိယေၾကာင့္ကား အျခင္းဆံြ႕ျခင္း အရိအရည္ ယုိျခင္းစသည္မ်ား ျဖစ္တတ္၏။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အာဝါသမစၧရိယေၾကာင့္ ေသသည့္အခါ ေၾကးအိမ္သံအိမ္ဟူေသာ ငရဲ၌ခံရတတ္ျခင္း၊ ကုလမစၧရိယေၾကာင့္ ယခုဘဝတြင္ပင္ လာဘ္လာဘ နည္းပါးတတ္ျခင္း၊ လာဘမစၧရိယေၾကာင့္ ေသၿပီးေနာက္ ဘင္ပုပ္ငရဲ၌ ျဖစ္ရတတ္ျခင္း၊ ဝဏၰမစၧရိယေၾကာင့္ ျဖစ္ေလရာဘဝတုိင္း ဂုဏ္အဆင္းဟူသည္ မရွိဘဲ ျဖစ္တတ္ျခင္း၊ ဓမၼမစၧရိယေၾကာင့္ ျပာပူငရဲ၌ ျဖစ္တတ္ျခင္း စသည့္ အက်ိဳးအျပစ္မ်ားကုိလည္း ခံစားရတတ္ေပ၏။
သုိ႔ဆုိလွ်င္ ဤသုိ႔ေၾကာက္ဖြယ္ျဖစ္သည့္ မစၧရိယတရားမ်ား ေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ မည္သုိ႔ေသာ္ အက်င့္ကုိ က်င့္ႀကံသင့္သနည္းဟု ေမးလာသည္ရွိေသာ္ ဘုရားရွင္၏ တရားစကားကုိသာ ညြန္ျပရမည္သာ ျဖစ္ေပ၏။ ဘုရားရွင္က “ပဥၥႏၷံ ဘိကၡေဝ မစၧရိယာနံ ပဟာနာယ စတၱာေရာ သတိပ႒ာနာ ဘာေဝတဗၺာ -ခ်စ္သားတုိ႔ ဝန္တုိျခင္း မစၧရိယတရား ငါးပါးကုိ ပယ္သတ္ရန္အတြက္ သတိပ႒ာန္တရား ေလးပါးကုိ ပြားမ်ားအားထုတ္ရာ၏” ဟု အဂၤုတၱိဳရ္ပါဠိေတာ္တြင္ ေဟာၾကားေတာ္မူထား၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းသည့္ မစၧရိယတရားမ်ား မိမိသႏၲာန္ ေလ်ာ့နည္းေပ်ာက္ကြယ္ ေစလုိသူမ်ား အေနျဖင့္ သတိကုိ အထူးျပဳပြားမ်ားျခင္း ဝိပႆနာအလုပ္ကုိ ႀကိဳးစားပြားမ်ား အားထုတ္ၾကရန္ လုိအပ္လွေပ၏။
ဤကား မစၧရိယတရားႏွင့္ ပတ္သက္၍ စာေပက်မ္းဂန္လာ ဖြင့္ဆုိခ်က္အေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္းပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ဝန္တုိျခင္း မစၧရိယတရားသည္ သတၱဝါမ်ား အထံတြင္ အျဖစ္ျမန္သကဲ့သုိ႔ အျဖစ္လည္းမ်ားၿပီး ကုသုိလ္ေကာင္းမႈျဖစ္ရန္ အေႏွာက္အယွက္ျပဳတတ္သည့္ အတြင္းရန္သူ တစ္မ်ိဳးလည္း ျဖစ္သျဖင့္ ထုိမစၧရိယ တရားမ်ားကုိ သိရွိမွတ္သားကာ မိမိသႏၲာန္တြင္ အျဖစ္နည္းရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္သင့္ၾကေပ၏။ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေလ်ာ့ခ်ကာ ေနာက္ဆုံးအၾကြင္းမဲ့ ကုန္ဆုံးသည္အထိ အားထုတ္ႏုိင္ရန္ ဝိပႆနာ အလုပ္ကုိလည္း က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ၾကရန္ အထူးလုိအပ္လွေပ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ဝန္တုိခ်င္း မစၧရိယတရားမ်ားျဖင့္ ေန႔စဥ္မျပတ္ ႏွိက္စက္ျခင္းကုိ ခံေနရတတ္သည့္ ပုထုဇဥ္မ်ား အေနျဖင့္ မိမိတုိ႔သႏၲာန္တြင္ ထုိတရားမ်ား အတတ္ႏုိင္ဆုံး ေလ်ာ့နည္းေစရန္ သတိတရား လက္ကုိင္ထားကာ သမာဓိ၊ ဝိရိယတရားမ်ားျဖင့္ ထုိရန္သူမ်ား၏ ႏွိပ္စက္မႈမ်ားမွ ေရွာင္ရွားႏုိင္ရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ၾကပါဟု တုိက္တြန္းရင္း မစၧရိယအေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္း တင္ျပအပ္ပါသည္။
က်မ္းကုိး = ဂမၻီရတၱေဒသနာ (သီးလုံးဆရာေတာ္)
