“လာဘ္ရမႈသည္ လည္းေကာင္း၊ လာဘ္မရမႈသည္ လည္းေကာင္း၊ အၿခံအရံ ရွိမႈသည္ လည္းေကာင္း၊ အၿခံအရံ မရွိမႈသည္ လည္းေကာင္း၊ ကဲ့ရဲ႕မႈသည္ လည္းေကာင္း၊ ခ်ီးမြမ္းမႈသည္ လည္းေကာင္း၊ ခ်မ္းသာမႈသည္ လည္းေကာင္း၊ ဆင္းရဲမႈသည္ လည္းေကာင္း ဤသေဘာတရားတုိ႔သည္ လူတုိ႔၌ အၿမဲမရွိကုန္၊ အတည္မရွိကုန္၊ ေဖာက္ျပန္ေျပာင္းလဲ တတ္ေသာ သေဘာရွိကုန္၏။
သတိႏွင့္ျပည့္စုံေသာ ပညာရွိသည္ ထုိတရားတုိ႔ကုိ သိ၍ ေဖာက္ျပန္တတ္ေသာ တရားတုိ႔ကုိ ဉာဏ္ျဖင့္ ႐ႈဆင္ျခင္၏။ ထုိသုိ႔ေသာ ပညာရွိ၏စိတ္ကုိ အလုိရွိအပ္ေသာ ေလာကဓံ တရားတုိ႔သည္လည္း မေခ်ာက္ခ်ားႏုိင္ကုန္၊ အလုိမရွိအပ္ေသာ ေလာကဓံ တရားတုိ႔ေၾကာင့္လည္း စိတ္ထိခုိက္ ပင္ပန္းျခင္းသုိ႔ မေရာက္ႏုိင္ေပ။
ထုိသူအား စိတ္ႏွင့္ေလ်ာ္ေသာ ေလာကဓံတရားတုိ႔သည္ လည္းေကာင္း၊ စိတ္ႏွင့္ဆန္႔က်င္ေသာ ေလာကဓံတရားတုိ႔သည္ လည္းေကာင္း ပ်က္စီးၿပီး ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ၿပီးျဖစ္၍ မရွိကုန္။ ဘ၀၏ တဖက္ကမ္းသုိ႔ ေရာက္ေသာသူသည္ ကိေလသာ ျမဴကင္း၍ စုိးရိမ္မႈ မရွိေသာ နိဗၺာန္ကုိသိလ်က္ ဘ၀၏ တဖက္ကမ္းသုိ႔ ေရာက္သည္၏ အျဖစ္ကုိ ေကာင္းစြာသိႏုိင္ေပ၏။” (အံ၊ ၃၊ ဒုတိယ ေလာကဓမၼသုတ္)
ဤကား ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ႏႈတ္ေတာ္မွ ထုတ္ေဖာ္ေတာ္မူခဲ့သည့္ ေလာကဓံႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေကာက္ခ်က္ခ် ဓမၼစကား ျဖစ္ပါ၏။ ျမတ္စြာဘုရား စကားေတာ္အရ ေလာကဓမၼေခၚ ေလာကဓံတရားသည္ ေလာကရွိ ပုထုဇင္ျဖစ္ေစ၊ အရိယာျဖစ္ေစ မည္သုိ႔ေသာ သတၱ၀ါမဆုိ ေတြ႕ႀကဳံရမည့္ သဘာ၀တရား ျဖစ္ၿပီး ထုိတရားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံရသည့္အခါ လက္ခံႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္သည့္ ပုဂၢိဳလ္သုိ႔လုိက္၍သာ ေလာကဓံ တရား၏ ႐ုိက္ခတ္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္သည့္ အေကာင္းအဆုိး အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ တစ္စုံတစ္ရာ ျဖစ္တတ္သည္ကုိ သိရွိႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။
မွန္၏။ ေလာကဓံတရားဟူသည္ ပုထုဇင္ျဖစ္ေစ၊ အရိယာျဖစ္ေစ ေတြ႕ႀကဳံေနရမည့္ တရားျဖစ္၏။ မည္သူမဆုိ တစ္ခါတစ္ရံ လာဘ္လာဘ ေပါမ်ားတတ္သကဲ့သုိ႔ တစ္ခါတစ္ရံ လာဘ္လာဘမရွိ ဗလာနတၳိ ျဖစ္ေနသည္လည္း ရွိတတ္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ အၿခံအရံ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္း ေပါမ်ားေနတတ္သကဲ့သုိ႔ တစ္ခါတစ္ရံ အၿခံအရံ အေပါင္းအသင္းမရွိ တစ္ေယာက္တည္း အထီးက်န္ေနသည္လည္း ရွိတတ္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ကဲ့ရဲ႕ခံရသည္မ်ား ရွိသကဲ့သုိ႔ တစ္ခါတစ္ရံ ခ်ီးမြမ္းမႈမ်ား ခံရတတ္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ခ်မ္းသာမႈမ်ား ရွိတတ္သကဲ့သုိ႔ တစ္ခါတစ္ရံ ဆင္းရဲအတိ ျဖစ္ေနသည္လည္း ရွိတတ္၏။ မည္သုိ႔ပင္ျဖစ္ေစ အေကာင္းအဆုိး ႏွစ္မ်ိဳးတုိ႔သည္ မည္သူမဆုိ ႀကဳံေနရမည္ ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ထုိႀကဳံေတြ႕မႈသည္လည္း အၿမဲမရွိ အခုိက္အတန္႔သာ ျဖစ္သည္ဟူသည္ကား ထင္ရွားလွ၏။ အေရးႀကီးသည္မွာ ထုိတရားမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္အခါ မည္သုိ႔ႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္ကာ မိမိကုိယ္ကုိမိမိ မည္သုိ႔ခံႏိုင္ရည္ရွိရန္ ႀကိဳးစားေလ့က်င့္မည္ဟူသည့္ အခ်က္ပင္ ျဖစ္၏။
ဤသုိ႔ ေလာကဓံတရားမ်ားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံရသည့္အခါ ပုထုဇင္မ်ားႏွင့္ အရိယသာ၀ကမ်ား၏ လက္ခံႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္မႈကား ကြာျခားလွ၏။ ပုထုဇင္ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ကား လာဘအလာဘစသည့္ ေလာကဓံတရားမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္အခါ “ဤတရားမ်ားသည္ ငါ့အားျဖစ္ခဲ့ၿပီ၊ ထုိတရားမ်ားကား အၿမဲမရွိ ဆင္းရဲ၏၊ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာရွိ၏” စသည္ျဖင့္ ႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္မႈကုိ မျပဳႏုိင္ေသာ္လည္း အရိယသာ၀တို႔ကား ထုိေလာကဓံတရားမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည္အခါ “ဤတရားမ်ားသည္ ငါ့အားျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီ၊ ထုိတရားမ်ားကား အၿမဲမရွိ ဆင္းရဲ၏၊ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာရွိ၏”ဟု ႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္မႈကုိ ျပဳလုပ္ႏုိင္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ျမတ္ဗုဒၶက “ပုထုဇင္ပုဂၢိဳလ္မ်ားအား ေလာကဓံတရားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ရသည့္အခါ ၀မ္းနည္းျခင္း၊ ၀မ္းသာျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထုိ၀မ္းနည္းျခင္း ၀မ္းသာျခင္းမ်ားေၾကာင့္ပင္ ပဋိသေႏၶေနျခင္း၊ အုိျခင္းေသျခင္း စုိးရိမ္ျခင္း ငုိေၾကြးျခင္း ႏွလုံးမသာယာျခင္း ျပင္းစြာပူပန္ျခင္းတုိ႔မွ မလြတ္ႏုိင္ဘဲ ဆင္းရဲအေပါင္းမွ မလြန္ေျမာက္ႏုိင္ေအာင္ ျဖစ္ေနျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အရိယာ သာ၀ကတုိ႔ကား ပုထုဇင္တုိ႔ႏွင့္ ဆန္႔က်င္ၿပီး ေလာကဓံတရားမ်ား အေပၚတြင္ မၿမဲဆင္းရဲသည့္တရား၊ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ တရားဟု ႏွလုံးသြင္းဆင္ျခင္ကာ ၀မ္းနည္းမႈ ၀မ္းသာမႈ ျဖစ္ေလ့မရွိဘဲ ထုိဒုကၡမ်ားမွ လြန္ေျမာက္ႏုိင္ေၾကာင္း” စသည္ျဖင့္ ေဟာေတာ္မူျခင္းျဖစ္၏။
ပုထုဇင္ပုဂၢိဳလ္တုိ႔သည္ လာဘ္လာဘ ေပါမ်ားသည့္အခါ စိတ္ဓာတ္မ်ားလည္း ေျပာင္းသြားတတ္၏။ လာဘ္လာဘ အေပၚအမီျပဳ၍ မာနတရား ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိၿပီး လာဘ္လာဘကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ မနာလုိမႈ၊ ၀န္တုိမႈမ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိတတ္၏။ လာဘ္လာဘ မရွိသည့္အခါတြင္လည္း စိတ္ဓာတ္မ်ား ပ်က္ျပားတတ္၏။ လာဘ္လာဘ မရွိသည့္ဒဏ္ကုိ ခံႏုိင္ရည္မရွိဘဲ လာဘ္လာဘရမည္ဆုိလ်င္္ တရားေသာနည္း၊ မတရားေသာနည္း စသည္ျဖင့္ မည္သည့္နည္းႏွင့္မဆုိ မရရေအာင္ ႀကိဳးစားတတ္ၾက၏။ ရွိသည့္အခါလည္း စိတ္အစဥ္ ေျပာင္းလဲတတ္သကဲ့သုိ႔ မရွိသည့္အခါတြင္လည္း စိတ္ဓာတ္ခြန္အား ပ်က္သြားတတ္၏။ ထုိ႔အတူ အျခံအရံ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္း ေပါမ်ားလ်င္လည္း ေပါမ်ားသည့္အေလ်ာက္၊ မရွိလ်င္လည္း မရွိသည့္အေလ်ာက္၊ ကဲ့ရဲ႕ခံရလ်င္လည္း ကဲ့ရဲ႕ခံရသည့္အေလ်ာက္၊ ခ်ီးမြမ္းခံရလ်င္လည္း ခ်ီးမြမ္းခံရသည့္အေလ်ာက္၊ ခ်မ္းသာလ်င္လည္း ခ်မ္းသာသည့္အေလ်ာက္၊ ဆင္းရဲလ်င္လည္း ဆင္းရဲသည့္အေလ်ာက္ စိတ္အစဥ္မ်ား ေျပာင္းလဲ ပ်က္ျပားတတ္ၾက၏။ ထုိသုိ႔ အေျပာင္းအလဲ ျမန္သျဖင့္လည္း ပုထုဇင္မ်ားသည္ ေလာကဓံတရားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္အခါ ခံႏုိင္ရည္ မရွိျဖစ္ကာ ေကာင္းလ်င္၀မ္းသာၿပီး ဆုိးလ်င္၀မ္းနည္း တတ္ၾကျခင္း ျဖစ္၏။ ၀မ္းနည္း၀မ္းသာ ျဖစ္တတ္လာလ်င္ ေနာက္ဆက္တဲြမ်ားအျဖစ္ တဒဂၤခ်မ္းသာႏွင့္ အဆင္ထာ၀ရ ဆင္းရဲမႈမ်ားလည္း ပါလာတတ္ၿမဲ ျဖစ္ေပ၏။ အမ်ားအားျဖင့္ ဒုကၡမ်ားသာ ျဖစ္ေနၾကသည္သာ မ်ားေလ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေလာကဓံ တရားမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္အခါ မတုန္မလႈပ္ ခံႏုိင္ရည္ရွိေအာင္ ႀကိဳးစားၾကရန္ တုိက္တြန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။
အရိယသာ၀ကတုိ႔ကား ထုိသုိ႔မဟုတ္။ ေလာကဓံတရားကုိ ေကာင္းစြာခံႏုိင္ရည္ရွိ၏။ လာဘ္လာဘေပါမ်ားမႈသည့္ အရိယာသာ၀ကတုိ႔၏ စိတ္အစဥ္ကုိ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ျခားေအာင္ မလုပ္ႏုိင္သကဲ့သုိ႔ လာဘ္လာဘမရွိမႈသည္လည္း အရိယသာ၀ကတုိ႔အဖုိ႔ ထူးျခားမႈ တစ္စုံတစ္ရာ မျဖစ္ေပၚႏုိင္ေပ။ ရွိမႈ၊ မရွိမႈ၊ အျခံအရံ ေပါမႈမေပါမႈ၊ ခ်ီးမြမ္းမႈ ကဲ့ရဲ႕မႈ၊ ခ်မ္းသာမႈ ဆင္းရဲမႈဟူသည္ အခိုက္အတန္႔သာ ျဖစ္ၿပီး အၿမဲေျပာင္းလဲေနသည့္ သေဘာတရားမ်ား ျဖစ္သည္ကုိ ေကာင္းစြာ သိရွိထားသည့္ အရိယသာ၀ကတုိ႔သည္ ထုိအခုိက္အတန္႔ကုိ ေကာင္းစြာခံႏုိင္ၾကေပ၏။ မၿမဲျခင္းသေဘာ၊ ဆင္းရဲျခင္းသေဘာ အမွန္ကုိ တုန္လႈပ္မႈမရွိ ေကာင္းစြာေက်ာ္လႊားႏုိင္ေပ၏။ ေကာင္းလွ်င္လည္း ၀မ္းသာမႈ မျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ဆုိးလွ်င္လည္း ၀မ္းနည္းမႈ မျဖစ္သျဖင့္ အေကာင္းအဆုိးသည္ အရိယာတုိ႔၏ စိတ္ကုိ တုန္လႈပ္မႈ မျပဳႏုိင္ျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔၀မ္းသာ၀မ္းနည္း မျဖစ္သျဖင့္လည္း ဆင္းရဲဒုကၡဟူသည္ မျဖစ္ေပၚျခင္း ျဖစ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေလာကဓမၼသည္ အရိယသာ၀ကမ်ားအဖုိ႔ တစ္စုံတစ္ခုမွ် သက္ေရာက္မႈကုိ ျဖစ္ေစႏုိင္သည့္ တရားမ်ား မဟုတ္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ကာ အရိယသာ၀ကမ်ားကဲ့သုိ႔ ပုထုဇင္တုိ႔သည္လည္း မိမိတုိ႔၏ စိတ္အစဥ္ကုိ ေလ့က်င့္သင့္ေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။
မဂၤလသုတ္ေတာ္တြင္ ျမတ္ဗုဒၶက “ဖု႒ႆ ေလာကဓေမၼဟိ စိတၱံ ယႆ နကမၸတိ” စသည္ျဖင့္ ေဟာေတာ္မူထား၏။ ေလာကဓံတရားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံသည့္အခါ စိတ္အစဥ္ မတုန္လႈပ္ျခင္းသည္ ေကာင္းျမတ္သည့္ မဂၤလာ တစ္ပါးျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။ မွန္၏။ ႀကဳံလာသမွ် ေကာင္းဆုိးႏွစ္တန္ ေလာကဓံကုိ ခံႏုိင္ရည္ ရွိထားလွ်င္ ၀မ္းသာမႈ၊ ၀မ္းနည္းမႈ မျဖစ္ဘဲ စိတ္အစဥ္ တည္ၿငိမ္ေနသျဖင့္ ထုိေလာကဓံကုိ အမွီျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည့္ ေလာဘေဒါသစသည့္ အကုသုိလ္တရားမ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚျခင္း မရွိႏုိင္ေတာ့ေပ။ အကုသုိလ္မျဖစ္ျခင္းသည္ ကုသုိလ္ျဖစ္ရန္ အေထာက္အပံ့တစ္ခု ျဖစ္သျဖင့္ ကုသုိလ္ျဖစ္ေနျခင္းသည္ မဂၤလာ ျဖစ္ေနျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေလာကဓံကုိ ခံႏုိင္ျခင္းသည္ မဂၤလာတစ္ပါးဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။
မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ေလာကဓံတရားကုိ မခံႏုိင္သျဖင့္ ပ်က္စီးသြားသူမ်ားကုိ အမ်ားအျပားေတြ႕ဖူး၏။ အေကာင္းအဆုိးဟူသည္ အခုိက္အတန္႔ ျဖစ္သည္ဟူသည့္ သေဘာကုိ ေကာင္းစြာသေဘာမေပါက္ သျဖင့္ အခုိက္အတန္႔ ႀကဳံေတြ႕ရသည့္ အေကာင္းေလာကဓံ၊ အဆုိးေလာကဓံမ်ားတြင္ စိတ္အစဥ္ ေျပာင္းလဲသြားသျဖင့္ ဘ၀ပ်က္သြားသူမ်ားလည္း အမ်ားအျပားရွိ၏။ ေငြေၾကးလာဘ္လာဘ ေပါမ်ားသည့္အခါ၊ အေပါင္းအသင္း မိတ္ေဆြေပါမ်ားသည့္အခါ၊ ခ်ီးမြမ္းသည့္အခါ၊ ခ်မ္းသာသည့္အခါမ်ားတြင္ အေက်နပ္ႀကီး ေက်နပ္ကာ ထုိသာယာမႈမ်ားေနာက္ကုိ လုိက္ရင္း ႐ုတ္တရက္ ထုိအရာမ်ား ေပ်ာက္ပ်က္သြားသည့္အခါ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ျခား ပ်က္စီးသြားသူမ်ား ရွိသကဲ့သုိ႔ လာဘ္လာဘမရွိမႈ၊ အေပါင္းအသင္းမရွိမႈ၊ ကဲ့ရဲ႕မႈ၊ ဆင္းရဲမႈ စသည့္ အဆုိးေလာကဓံမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ၾကသည့္အခါ ခံႏုိင္ရည္မရွိျဖစ္ကာ ထုိအဆုိးဒဏ္ကုိ မခံႏုိင္သျဖင့္ အေကာင္းမ်ားရေအာင္ ႀကိဳးစားရင္း ဆုိးသထက္ဆုိးသြားသူမ်ား၊ မေကာင္းသည့္ အရာမ်ားတြင္ နစ္မြန္းသြားသူမ်ားလည္း အမ်ားအျပားရွိေန၏။ ဤသည္မွာ အခုိက္အတန္႔ျဖစ္သည့္ အေျပာင္းအလဲ ေလာကဓံကုိ ခံႏုိင္ရည္ မရွိသျဖင့္သာ ျဖစ္၏။ အတက္ရွိလွ်င္ အက်ရွိသကဲ့သုိ႔ အက်ရွိလွ်င္လည္း အတက္ရွိမည္ဟူသည့္ သေဘာကုိ ရင္မဆုိင္ႏုိင္သျဖင့္ အတက္အက် တဒဂၤတြင္ အဆင္မက် ျဖစ္ၾကရျခင္း ျဖစ္၏။
တစ္ခါက ဒကာမတစ္ဦးႏွင့္ ဆုံဖူး၏။ ထုိဒကာမႏွင့္ စေတြ႕စဥ္က ဒကာမသည္ စီးပြားေရး အလြန္ေကာင္းၿပီး အစစအရာရာ အဆင္ေျပေနသည့္ အခ်ိန္ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ အစစအရာရာ အဆင္ေျပေနသျဖင့္လည္း ထုိဒကာမ၏ အေျပာအဆုိ အျပဳအမူ အေနအထုိင္မ်ားက မာနတရား၊ ေမာက္မာမႈတရား လႊမ္းမုိးထားသည့္ အသြင္ကုိ ေဆာင္ေနသည္ဟု ခံစားရ၏။ အလွဴအတမ္း လုပ္သည္ကအစ ဂုဏ္တုဂုဏ္ၿပိဳင္ သေဘာမ်ိဳးျဖင့္ အၿပိဳင္အဆုိင္ လုပ္တတ္သည္ကုိ ေတြ႕ရ၏။ အျခားသူမ်ား လွဴႏုိင္သည္ထက္ အဆမ်ားစြာလွဴျပကာ ပရိတ္သက္အလယ္တြင္ ဂုဏ္ၾကြယ္လုိသည့္ သေဘာအေျပာမ်ားကုိ ျပသေလ့ရွိ၏။ တစ္ႏွစ္ေလာက္ၾကာသည့္အခါ ထုိဒကာမႏွင့္ တစ္ခါဆုံ ျဖစ္ျပန္၏။ ထုိအခါတြင္ကား ယခင္ေတြ႕ခဲ့သည့္ အမူအရာ မဟုတ္ဘဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးေနသည့္အျပင္ စိတ္ဓာတ္မ်ားလည္း ပ်က္ျပားေနသည့္ အသြင္ကုိ ေဆာင္ေန၏။ တစ္ခါတစ္ရံ သတိလက္လြတ္ျဖင့္ စိတ္မမွန္သည့္ ပုံစံမ်ိဳးျဖင့္ ေျပာဆုိတတ္သည္ကုိလည္း ေတြ႕ရျပန္၏။ ေနာက္မွသိရသည္မွာ ထုိဒကာမ၏ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ကေမာက္ကမျဖစ္ကာ ဆုိင္လည္းမီးေလာင္ၿပီး ကားတုိက္မႈပါ ထပ္ျဖစ္သျဖင့္ အမႈရင္ဆုိင္ရင္း ရွိသမွ်အရာမ်ား ကုန္ဆုံးသြားျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေငြေၾကးလည္းမရွိ၊ စီးပြားေရးလည္း မရွိသည့္အခါ အၿခံအရံ အေပါင္းအသင္းမ်ားလည္း ၾကက္ေပ်ာက္ငွက္ေပ်ာက္ ေပ်ာက္သြားၾကေၾကာင္း၊ ဘာမွမရွိသျဖင့္ လုပ္သမွ်မ်ားလည္း ကဲ့ရဲ႕စရာမ်ားျဖစ္ကာ ဆင္းရဲဒုကၡမ်ားႏွင့္သာ ႀကဳံေတြ႕သြားရေၾကာင္း၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤကဲ့သုိ႔ အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္ေနေၾကာင္း တစ္ဆင့္စကား ၾကားသိရ၏။ ထုိဒကာမႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမင္ၾကားရသည္မွာ အမွန္ပင္ အံၾသစရာ ေကာင္းသည့္ အေျပာင္းအလဲ ေလာကဓံပင္ ျဖစ္ပါ၏။ အခုိက္အတန္႔ကာလမွာပင္ ကေျပာင္းကျပန္ ျဖစ္ေစႏုိင္သျဖင့္ ဤဒဏ္ကုိ မခံႏုိင္သူမ်ားအဖုိ႔ ပ်က္စီးဖြယ္ရာ အမွန္ပင္ ျဖစ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အခုိက္အတန္႔ ျဖစ္သည့္ အေကာင္းအဆုိးရဲ႕ အေျပာင္းအလဲကုိ ခံႏုိင္ရည္ရွိေအာင္ ႀကိဳးစားၾကရန္ တုိက္တြန္းၾကျခင္း ျဖစ္၏။
ဆုိလုိသည္မွာ ေလာကဓမၼေခၚ ေလာကဓံ တရားမ်ားသည္ အၿမဲမရွိ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာရွိသျဖင့္ အေကာင္းျဖစ္ေစ၊ အဆုိးျဖစ္ေစ မည္သုိ႔ေသာ အရာမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ပါေစ ႀကဳံေတြ႕သည့္ အခုိက္တြင္ မိမိတုိ႔၏ စိတ္အစဥ္ကုိ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ျခားမႈ မျဖစ္ေစဘဲ အခုိက္အတန္႔ ကာလေလးကုိ ခံႏုိင္ရည္ရွိရန္ ႀကိဳးစားသင့္ေၾကာင္း ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အရိယာသာ၀ကမ်ား ႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္သကဲ့သုိ႔ အေကာင္းအဆုိး တရားတုိ႔၏ မၿမဲျခင္းသေဘာ၊ ဆင္းရဲျခင္းသေဘာ၊ ေဖာက္ျပန္ျခင္း သေဘာမ်ားကုိ ဟုတ္တုိင္းမွန္စြာ သိရွိဆင္ျခင္ၿပီး “ဒါလည္းပဲ ၿပီးသြားမွာပါပဲ”ဟု မိမိကုိယ္ကုိ အထပ္ထပ္ သတိေပးကာ ခံႏုိင္ရည္ရွိေအာင္ ႀကိဳးစားေလ့က်င့္သင့္ေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ အရိယာသာ၀ကမ်ားကဲ့သုိ႔ ေလာကဓံကုိ အၾကြင္းမဲ့ ခံႏုိင္သည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား မျဖစ္ႏုိင္ေသးေသာ္လည္း သာမန္ပုထုဇင္မ်ား အေနျဖင့္ကား မိမိတုိ႔ ျဖတ္သန္းက်င္လည္ရသည့္ ဘ၀အေျခအေနတြင္ အေကာင္းအဆုိး ေလာကဓမၼမ်ားကုိ မျဖစ္မေန ရင္ဆုိင္ေတြ႕ႀကဳံၾကရမည္ ျဖစ္သျဖင့္ ႀကဳံသမွ် အရာမ်ားတြင္ “အရာရာ အၿမဲမရွိဘဲ ေျပာင္းလဲေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာ”ကုိ ေကာင္းစြာ သတိျပဳဆင္ျခင္ကာ အေကာင္းမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္ အခါတြင္လည္း မာနမ၀င္ သတိဆင္၍ အဆုိးမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္ အခါတြင္လည္း မတုန္မလႈပ္ အေကာင္းလုပ္လ်က္ အေၾကာင္းဟုတ္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္ေၾကာင္း တုိက္တြန္းရင္း ေလာကဓမၼႏွင့္ အရိယသာ၀က တုိ႔၏ ႏွလုံးသြင္းဆင္ျခင္မႈကုိ အတုယူႏုိင္ေစဖုိ႔ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ေလာကဓမၼသုတ္ကုိ ကုိးကား၍ ႀကိဳးစား တင္ျပလုိက္ရပါ ေတာ့သည္။
သတိႏွင့္ျပည့္စုံေသာ ပညာရွိသည္ ထုိတရားတုိ႔ကုိ သိ၍ ေဖာက္ျပန္တတ္ေသာ တရားတုိ႔ကုိ ဉာဏ္ျဖင့္ ႐ႈဆင္ျခင္၏။ ထုိသုိ႔ေသာ ပညာရွိ၏စိတ္ကုိ အလုိရွိအပ္ေသာ ေလာကဓံ တရားတုိ႔သည္လည္း မေခ်ာက္ခ်ားႏုိင္ကုန္၊ အလုိမရွိအပ္ေသာ ေလာကဓံ တရားတုိ႔ေၾကာင့္လည္း စိတ္ထိခုိက္ ပင္ပန္းျခင္းသုိ႔ မေရာက္ႏုိင္ေပ။
ထုိသူအား စိတ္ႏွင့္ေလ်ာ္ေသာ ေလာကဓံတရားတုိ႔သည္ လည္းေကာင္း၊ စိတ္ႏွင့္ဆန္႔က်င္ေသာ ေလာကဓံတရားတုိ႔သည္ လည္းေကာင္း ပ်က္စီးၿပီး ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ၿပီးျဖစ္၍ မရွိကုန္။ ဘ၀၏ တဖက္ကမ္းသုိ႔ ေရာက္ေသာသူသည္ ကိေလသာ ျမဴကင္း၍ စုိးရိမ္မႈ မရွိေသာ နိဗၺာန္ကုိသိလ်က္ ဘ၀၏ တဖက္ကမ္းသုိ႔ ေရာက္သည္၏ အျဖစ္ကုိ ေကာင္းစြာသိႏုိင္ေပ၏။” (အံ၊ ၃၊ ဒုတိယ ေလာကဓမၼသုတ္)
ဤကား ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ႏႈတ္ေတာ္မွ ထုတ္ေဖာ္ေတာ္မူခဲ့သည့္ ေလာကဓံႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေကာက္ခ်က္ခ် ဓမၼစကား ျဖစ္ပါ၏။ ျမတ္စြာဘုရား စကားေတာ္အရ ေလာကဓမၼေခၚ ေလာကဓံတရားသည္ ေလာကရွိ ပုထုဇင္ျဖစ္ေစ၊ အရိယာျဖစ္ေစ မည္သုိ႔ေသာ သတၱ၀ါမဆုိ ေတြ႕ႀကဳံရမည့္ သဘာ၀တရား ျဖစ္ၿပီး ထုိတရားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံရသည့္အခါ လက္ခံႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္သည့္ ပုဂၢိဳလ္သုိ႔လုိက္၍သာ ေလာကဓံ တရား၏ ႐ုိက္ခတ္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္သည့္ အေကာင္းအဆုိး အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ တစ္စုံတစ္ရာ ျဖစ္တတ္သည္ကုိ သိရွိႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။
မွန္၏။ ေလာကဓံတရားဟူသည္ ပုထုဇင္ျဖစ္ေစ၊ အရိယာျဖစ္ေစ ေတြ႕ႀကဳံေနရမည့္ တရားျဖစ္၏။ မည္သူမဆုိ တစ္ခါတစ္ရံ လာဘ္လာဘ ေပါမ်ားတတ္သကဲ့သုိ႔ တစ္ခါတစ္ရံ လာဘ္လာဘမရွိ ဗလာနတၳိ ျဖစ္ေနသည္လည္း ရွိတတ္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ အၿခံအရံ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္း ေပါမ်ားေနတတ္သကဲ့သုိ႔ တစ္ခါတစ္ရံ အၿခံအရံ အေပါင္းအသင္းမရွိ တစ္ေယာက္တည္း အထီးက်န္ေနသည္လည္း ရွိတတ္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ကဲ့ရဲ႕ခံရသည္မ်ား ရွိသကဲ့သုိ႔ တစ္ခါတစ္ရံ ခ်ီးမြမ္းမႈမ်ား ခံရတတ္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ခ်မ္းသာမႈမ်ား ရွိတတ္သကဲ့သုိ႔ တစ္ခါတစ္ရံ ဆင္းရဲအတိ ျဖစ္ေနသည္လည္း ရွိတတ္၏။ မည္သုိ႔ပင္ျဖစ္ေစ အေကာင္းအဆုိး ႏွစ္မ်ိဳးတုိ႔သည္ မည္သူမဆုိ ႀကဳံေနရမည္ ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ထုိႀကဳံေတြ႕မႈသည္လည္း အၿမဲမရွိ အခုိက္အတန္႔သာ ျဖစ္သည္ဟူသည္ကား ထင္ရွားလွ၏။ အေရးႀကီးသည္မွာ ထုိတရားမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္အခါ မည္သုိ႔ႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္ကာ မိမိကုိယ္ကုိမိမိ မည္သုိ႔ခံႏိုင္ရည္ရွိရန္ ႀကိဳးစားေလ့က်င့္မည္ဟူသည့္ အခ်က္ပင္ ျဖစ္၏။
ဤသုိ႔ ေလာကဓံတရားမ်ားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံရသည့္အခါ ပုထုဇင္မ်ားႏွင့္ အရိယသာ၀ကမ်ား၏ လက္ခံႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္မႈကား ကြာျခားလွ၏။ ပုထုဇင္ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ကား လာဘအလာဘစသည့္ ေလာကဓံတရားမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္အခါ “ဤတရားမ်ားသည္ ငါ့အားျဖစ္ခဲ့ၿပီ၊ ထုိတရားမ်ားကား အၿမဲမရွိ ဆင္းရဲ၏၊ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာရွိ၏” စသည္ျဖင့္ ႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္မႈကုိ မျပဳႏုိင္ေသာ္လည္း အရိယသာ၀တို႔ကား ထုိေလာကဓံတရားမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည္အခါ “ဤတရားမ်ားသည္ ငါ့အားျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီ၊ ထုိတရားမ်ားကား အၿမဲမရွိ ဆင္းရဲ၏၊ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာရွိ၏”ဟု ႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္မႈကုိ ျပဳလုပ္ႏုိင္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ျမတ္ဗုဒၶက “ပုထုဇင္ပုဂၢိဳလ္မ်ားအား ေလာကဓံတရားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ရသည့္အခါ ၀မ္းနည္းျခင္း၊ ၀မ္းသာျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထုိ၀မ္းနည္းျခင္း ၀မ္းသာျခင္းမ်ားေၾကာင့္ပင္ ပဋိသေႏၶေနျခင္း၊ အုိျခင္းေသျခင္း စုိးရိမ္ျခင္း ငုိေၾကြးျခင္း ႏွလုံးမသာယာျခင္း ျပင္းစြာပူပန္ျခင္းတုိ႔မွ မလြတ္ႏုိင္ဘဲ ဆင္းရဲအေပါင္းမွ မလြန္ေျမာက္ႏုိင္ေအာင္ ျဖစ္ေနျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အရိယာ သာ၀ကတုိ႔ကား ပုထုဇင္တုိ႔ႏွင့္ ဆန္႔က်င္ၿပီး ေလာကဓံတရားမ်ား အေပၚတြင္ မၿမဲဆင္းရဲသည့္တရား၊ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ တရားဟု ႏွလုံးသြင္းဆင္ျခင္ကာ ၀မ္းနည္းမႈ ၀မ္းသာမႈ ျဖစ္ေလ့မရွိဘဲ ထုိဒုကၡမ်ားမွ လြန္ေျမာက္ႏုိင္ေၾကာင္း” စသည္ျဖင့္ ေဟာေတာ္မူျခင္းျဖစ္၏။
ပုထုဇင္ပုဂၢိဳလ္တုိ႔သည္ လာဘ္လာဘ ေပါမ်ားသည့္အခါ စိတ္ဓာတ္မ်ားလည္း ေျပာင္းသြားတတ္၏။ လာဘ္လာဘ အေပၚအမီျပဳ၍ မာနတရား ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိၿပီး လာဘ္လာဘကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ မနာလုိမႈ၊ ၀န္တုိမႈမ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိတတ္၏။ လာဘ္လာဘ မရွိသည့္အခါတြင္လည္း စိတ္ဓာတ္မ်ား ပ်က္ျပားတတ္၏။ လာဘ္လာဘ မရွိသည့္ဒဏ္ကုိ ခံႏုိင္ရည္မရွိဘဲ လာဘ္လာဘရမည္ဆုိလ်င္္ တရားေသာနည္း၊ မတရားေသာနည္း စသည္ျဖင့္ မည္သည့္နည္းႏွင့္မဆုိ မရရေအာင္ ႀကိဳးစားတတ္ၾက၏။ ရွိသည့္အခါလည္း စိတ္အစဥ္ ေျပာင္းလဲတတ္သကဲ့သုိ႔ မရွိသည့္အခါတြင္လည္း စိတ္ဓာတ္ခြန္အား ပ်က္သြားတတ္၏။ ထုိ႔အတူ အျခံအရံ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္း ေပါမ်ားလ်င္လည္း ေပါမ်ားသည့္အေလ်ာက္၊ မရွိလ်င္လည္း မရွိသည့္အေလ်ာက္၊ ကဲ့ရဲ႕ခံရလ်င္လည္း ကဲ့ရဲ႕ခံရသည့္အေလ်ာက္၊ ခ်ီးမြမ္းခံရလ်င္လည္း ခ်ီးမြမ္းခံရသည့္အေလ်ာက္၊ ခ်မ္းသာလ်င္လည္း ခ်မ္းသာသည့္အေလ်ာက္၊ ဆင္းရဲလ်င္လည္း ဆင္းရဲသည့္အေလ်ာက္ စိတ္အစဥ္မ်ား ေျပာင္းလဲ ပ်က္ျပားတတ္ၾက၏။ ထုိသုိ႔ အေျပာင္းအလဲ ျမန္သျဖင့္လည္း ပုထုဇင္မ်ားသည္ ေလာကဓံတရားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္အခါ ခံႏုိင္ရည္ မရွိျဖစ္ကာ ေကာင္းလ်င္၀မ္းသာၿပီး ဆုိးလ်င္၀မ္းနည္း တတ္ၾကျခင္း ျဖစ္၏။ ၀မ္းနည္း၀မ္းသာ ျဖစ္တတ္လာလ်င္ ေနာက္ဆက္တဲြမ်ားအျဖစ္ တဒဂၤခ်မ္းသာႏွင့္ အဆင္ထာ၀ရ ဆင္းရဲမႈမ်ားလည္း ပါလာတတ္ၿမဲ ျဖစ္ေပ၏။ အမ်ားအားျဖင့္ ဒုကၡမ်ားသာ ျဖစ္ေနၾကသည္သာ မ်ားေလ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေလာကဓံ တရားမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္အခါ မတုန္မလႈပ္ ခံႏုိင္ရည္ရွိေအာင္ ႀကိဳးစားၾကရန္ တုိက္တြန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။
အရိယသာ၀ကတုိ႔ကား ထုိသုိ႔မဟုတ္။ ေလာကဓံတရားကုိ ေကာင္းစြာခံႏုိင္ရည္ရွိ၏။ လာဘ္လာဘေပါမ်ားမႈသည့္ အရိယာသာ၀ကတုိ႔၏ စိတ္အစဥ္ကုိ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ျခားေအာင္ မလုပ္ႏုိင္သကဲ့သုိ႔ လာဘ္လာဘမရွိမႈသည္လည္း အရိယသာ၀ကတုိ႔အဖုိ႔ ထူးျခားမႈ တစ္စုံတစ္ရာ မျဖစ္ေပၚႏုိင္ေပ။ ရွိမႈ၊ မရွိမႈ၊ အျခံအရံ ေပါမႈမေပါမႈ၊ ခ်ီးမြမ္းမႈ ကဲ့ရဲ႕မႈ၊ ခ်မ္းသာမႈ ဆင္းရဲမႈဟူသည္ အခိုက္အတန္႔သာ ျဖစ္ၿပီး အၿမဲေျပာင္းလဲေနသည့္ သေဘာတရားမ်ား ျဖစ္သည္ကုိ ေကာင္းစြာ သိရွိထားသည့္ အရိယသာ၀ကတုိ႔သည္ ထုိအခုိက္အတန္႔ကုိ ေကာင္းစြာခံႏုိင္ၾကေပ၏။ မၿမဲျခင္းသေဘာ၊ ဆင္းရဲျခင္းသေဘာ အမွန္ကုိ တုန္လႈပ္မႈမရွိ ေကာင္းစြာေက်ာ္လႊားႏုိင္ေပ၏။ ေကာင္းလွ်င္လည္း ၀မ္းသာမႈ မျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ဆုိးလွ်င္လည္း ၀မ္းနည္းမႈ မျဖစ္သျဖင့္ အေကာင္းအဆုိးသည္ အရိယာတုိ႔၏ စိတ္ကုိ တုန္လႈပ္မႈ မျပဳႏုိင္ျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔၀မ္းသာ၀မ္းနည္း မျဖစ္သျဖင့္လည္း ဆင္းရဲဒုကၡဟူသည္ မျဖစ္ေပၚျခင္း ျဖစ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေလာကဓမၼသည္ အရိယသာ၀ကမ်ားအဖုိ႔ တစ္စုံတစ္ခုမွ် သက္ေရာက္မႈကုိ ျဖစ္ေစႏုိင္သည့္ တရားမ်ား မဟုတ္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ကာ အရိယသာ၀ကမ်ားကဲ့သုိ႔ ပုထုဇင္တုိ႔သည္လည္း မိမိတုိ႔၏ စိတ္အစဥ္ကုိ ေလ့က်င့္သင့္ေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။
မဂၤလသုတ္ေတာ္တြင္ ျမတ္ဗုဒၶက “ဖု႒ႆ ေလာကဓေမၼဟိ စိတၱံ ယႆ နကမၸတိ” စသည္ျဖင့္ ေဟာေတာ္မူထား၏။ ေလာကဓံတရားႏွင့္ ေတြ႕ႀကဳံသည့္အခါ စိတ္အစဥ္ မတုန္လႈပ္ျခင္းသည္ ေကာင္းျမတ္သည့္ မဂၤလာ တစ္ပါးျဖစ္ေၾကာင္း မိန္႔ေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။ မွန္၏။ ႀကဳံလာသမွ် ေကာင္းဆုိးႏွစ္တန္ ေလာကဓံကုိ ခံႏုိင္ရည္ ရွိထားလွ်င္ ၀မ္းသာမႈ၊ ၀မ္းနည္းမႈ မျဖစ္ဘဲ စိတ္အစဥ္ တည္ၿငိမ္ေနသျဖင့္ ထုိေလာကဓံကုိ အမွီျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည့္ ေလာဘေဒါသစသည့္ အကုသုိလ္တရားမ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚျခင္း မရွိႏုိင္ေတာ့ေပ။ အကုသုိလ္မျဖစ္ျခင္းသည္ ကုသုိလ္ျဖစ္ရန္ အေထာက္အပံ့တစ္ခု ျဖစ္သျဖင့္ ကုသုိလ္ျဖစ္ေနျခင္းသည္ မဂၤလာ ျဖစ္ေနျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေလာကဓံကုိ ခံႏုိင္ျခင္းသည္ မဂၤလာတစ္ပါးဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။
မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ ေလာကဓံတရားကုိ မခံႏုိင္သျဖင့္ ပ်က္စီးသြားသူမ်ားကုိ အမ်ားအျပားေတြ႕ဖူး၏။ အေကာင္းအဆုိးဟူသည္ အခုိက္အတန္႔ ျဖစ္သည္ဟူသည့္ သေဘာကုိ ေကာင္းစြာသေဘာမေပါက္ သျဖင့္ အခုိက္အတန္႔ ႀကဳံေတြ႕ရသည့္ အေကာင္းေလာကဓံ၊ အဆုိးေလာကဓံမ်ားတြင္ စိတ္အစဥ္ ေျပာင္းလဲသြားသျဖင့္ ဘ၀ပ်က္သြားသူမ်ားလည္း အမ်ားအျပားရွိ၏။ ေငြေၾကးလာဘ္လာဘ ေပါမ်ားသည့္အခါ၊ အေပါင္းအသင္း မိတ္ေဆြေပါမ်ားသည့္အခါ၊ ခ်ီးမြမ္းသည့္အခါ၊ ခ်မ္းသာသည့္အခါမ်ားတြင္ အေက်နပ္ႀကီး ေက်နပ္ကာ ထုိသာယာမႈမ်ားေနာက္ကုိ လုိက္ရင္း ႐ုတ္တရက္ ထုိအရာမ်ား ေပ်ာက္ပ်က္သြားသည့္အခါ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ျခား ပ်က္စီးသြားသူမ်ား ရွိသကဲ့သုိ႔ လာဘ္လာဘမရွိမႈ၊ အေပါင္းအသင္းမရွိမႈ၊ ကဲ့ရဲ႕မႈ၊ ဆင္းရဲမႈ စသည့္ အဆုိးေလာကဓံမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ၾကသည့္အခါ ခံႏုိင္ရည္မရွိျဖစ္ကာ ထုိအဆုိးဒဏ္ကုိ မခံႏုိင္သျဖင့္ အေကာင္းမ်ားရေအာင္ ႀကိဳးစားရင္း ဆုိးသထက္ဆုိးသြားသူမ်ား၊ မေကာင္းသည့္ အရာမ်ားတြင္ နစ္မြန္းသြားသူမ်ားလည္း အမ်ားအျပားရွိေန၏။ ဤသည္မွာ အခုိက္အတန္႔ျဖစ္သည့္ အေျပာင္းအလဲ ေလာကဓံကုိ ခံႏုိင္ရည္ မရွိသျဖင့္သာ ျဖစ္၏။ အတက္ရွိလွ်င္ အက်ရွိသကဲ့သုိ႔ အက်ရွိလွ်င္လည္း အတက္ရွိမည္ဟူသည့္ သေဘာကုိ ရင္မဆုိင္ႏုိင္သျဖင့္ အတက္အက် တဒဂၤတြင္ အဆင္မက် ျဖစ္ၾကရျခင္း ျဖစ္၏။
တစ္ခါက ဒကာမတစ္ဦးႏွင့္ ဆုံဖူး၏။ ထုိဒကာမႏွင့္ စေတြ႕စဥ္က ဒကာမသည္ စီးပြားေရး အလြန္ေကာင္းၿပီး အစစအရာရာ အဆင္ေျပေနသည့္ အခ်ိန္ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ အစစအရာရာ အဆင္ေျပေနသျဖင့္လည္း ထုိဒကာမ၏ အေျပာအဆုိ အျပဳအမူ အေနအထုိင္မ်ားက မာနတရား၊ ေမာက္မာမႈတရား လႊမ္းမုိးထားသည့္ အသြင္ကုိ ေဆာင္ေနသည္ဟု ခံစားရ၏။ အလွဴအတမ္း လုပ္သည္ကအစ ဂုဏ္တုဂုဏ္ၿပိဳင္ သေဘာမ်ိဳးျဖင့္ အၿပိဳင္အဆုိင္ လုပ္တတ္သည္ကုိ ေတြ႕ရ၏။ အျခားသူမ်ား လွဴႏုိင္သည္ထက္ အဆမ်ားစြာလွဴျပကာ ပရိတ္သက္အလယ္တြင္ ဂုဏ္ၾကြယ္လုိသည့္ သေဘာအေျပာမ်ားကုိ ျပသေလ့ရွိ၏။ တစ္ႏွစ္ေလာက္ၾကာသည့္အခါ ထုိဒကာမႏွင့္ တစ္ခါဆုံ ျဖစ္ျပန္၏။ ထုိအခါတြင္ကား ယခင္ေတြ႕ခဲ့သည့္ အမူအရာ မဟုတ္ဘဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးေနသည့္အျပင္ စိတ္ဓာတ္မ်ားလည္း ပ်က္ျပားေနသည့္ အသြင္ကုိ ေဆာင္ေန၏။ တစ္ခါတစ္ရံ သတိလက္လြတ္ျဖင့္ စိတ္မမွန္သည့္ ပုံစံမ်ိဳးျဖင့္ ေျပာဆုိတတ္သည္ကုိလည္း ေတြ႕ရျပန္၏။ ေနာက္မွသိရသည္မွာ ထုိဒကာမ၏ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ကေမာက္ကမျဖစ္ကာ ဆုိင္လည္းမီးေလာင္ၿပီး ကားတုိက္မႈပါ ထပ္ျဖစ္သျဖင့္ အမႈရင္ဆုိင္ရင္း ရွိသမွ်အရာမ်ား ကုန္ဆုံးသြားျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေငြေၾကးလည္းမရွိ၊ စီးပြားေရးလည္း မရွိသည့္အခါ အၿခံအရံ အေပါင္းအသင္းမ်ားလည္း ၾကက္ေပ်ာက္ငွက္ေပ်ာက္ ေပ်ာက္သြားၾကေၾကာင္း၊ ဘာမွမရွိသျဖင့္ လုပ္သမွ်မ်ားလည္း ကဲ့ရဲ႕စရာမ်ားျဖစ္ကာ ဆင္းရဲဒုကၡမ်ားႏွင့္သာ ႀကဳံေတြ႕သြားရေၾကာင္း၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤကဲ့သုိ႔ အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္ေနေၾကာင္း တစ္ဆင့္စကား ၾကားသိရ၏။ ထုိဒကာမႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမင္ၾကားရသည္မွာ အမွန္ပင္ အံၾသစရာ ေကာင္းသည့္ အေျပာင္းအလဲ ေလာကဓံပင္ ျဖစ္ပါ၏။ အခုိက္အတန္႔ကာလမွာပင္ ကေျပာင္းကျပန္ ျဖစ္ေစႏုိင္သျဖင့္ ဤဒဏ္ကုိ မခံႏုိင္သူမ်ားအဖုိ႔ ပ်က္စီးဖြယ္ရာ အမွန္ပင္ ျဖစ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အခုိက္အတန္႔ ျဖစ္သည့္ အေကာင္းအဆုိးရဲ႕ အေျပာင္းအလဲကုိ ခံႏုိင္ရည္ရွိေအာင္ ႀကိဳးစားၾကရန္ တုိက္တြန္းၾကျခင္း ျဖစ္၏။
ဆုိလုိသည္မွာ ေလာကဓမၼေခၚ ေလာကဓံ တရားမ်ားသည္ အၿမဲမရွိ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာရွိသျဖင့္ အေကာင္းျဖစ္ေစ၊ အဆုိးျဖစ္ေစ မည္သုိ႔ေသာ အရာမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ပါေစ ႀကဳံေတြ႕သည့္ အခုိက္တြင္ မိမိတုိ႔၏ စိတ္အစဥ္ကုိ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ျခားမႈ မျဖစ္ေစဘဲ အခုိက္အတန္႔ ကာလေလးကုိ ခံႏုိင္ရည္ရွိရန္ ႀကိဳးစားသင့္ေၾကာင္း ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အရိယာသာ၀ကမ်ား ႏွလုံးသြင္း ဆင္ျခင္သကဲ့သုိ႔ အေကာင္းအဆုိး တရားတုိ႔၏ မၿမဲျခင္းသေဘာ၊ ဆင္းရဲျခင္းသေဘာ၊ ေဖာက္ျပန္ျခင္း သေဘာမ်ားကုိ ဟုတ္တုိင္းမွန္စြာ သိရွိဆင္ျခင္ၿပီး “ဒါလည္းပဲ ၿပီးသြားမွာပါပဲ”ဟု မိမိကုိယ္ကုိ အထပ္ထပ္ သတိေပးကာ ခံႏုိင္ရည္ရွိေအာင္ ႀကိဳးစားေလ့က်င့္သင့္ေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ အရိယာသာ၀ကမ်ားကဲ့သုိ႔ ေလာကဓံကုိ အၾကြင္းမဲ့ ခံႏုိင္သည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား မျဖစ္ႏုိင္ေသးေသာ္လည္း သာမန္ပုထုဇင္မ်ား အေနျဖင့္ကား မိမိတုိ႔ ျဖတ္သန္းက်င္လည္ရသည့္ ဘ၀အေျခအေနတြင္ အေကာင္းအဆုိး ေလာကဓမၼမ်ားကုိ မျဖစ္မေန ရင္ဆုိင္ေတြ႕ႀကဳံၾကရမည္ ျဖစ္သျဖင့္ ႀကဳံသမွ် အရာမ်ားတြင္ “အရာရာ အၿမဲမရွိဘဲ ေျပာင္းလဲေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ သေဘာ”ကုိ ေကာင္းစြာ သတိျပဳဆင္ျခင္ကာ အေကာင္းမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္ အခါတြင္လည္း မာနမ၀င္ သတိဆင္၍ အဆုိးမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕သည့္ အခါတြင္လည္း မတုန္မလႈပ္ အေကာင္းလုပ္လ်က္ အေၾကာင္းဟုတ္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္ေၾကာင္း တုိက္တြန္းရင္း ေလာကဓမၼႏွင့္ အရိယသာ၀က တုိ႔၏ ႏွလုံးသြင္းဆင္ျခင္မႈကုိ အတုယူႏုိင္ေစဖုိ႔ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ေလာကဓမၼသုတ္ကုိ ကုိးကား၍ ႀကိဳးစား တင္ျပလုိက္ရပါ ေတာ့သည္။
