ဗ်သနဟူေသာ ပါဠိစကားလုံးကုိ ပ်က္စီးျခင္းဟု ျမန္မာျပန္ဆုိၾက၏။ ဤစကားလုံးသည္ ဗုဒၶဘာသာအမ်ားစုႏွင့္ ရင္ႏွီးကၽြမ္း၀င္ၿပီးသား စကားလုံးျဖစ္၏။ ဘာသာေရးပြဲမ်ားရွိတုိင္း၊ ေန႔စဥ္အိမ္မွာ ဘုရားရွိခုိင္းတုိင္း ရြတ္ဆုိရွိခုိးေနသည့္ ၾသကာသ ကန္ေတာ့ခ်ိဳး၏ ဒုတိယပုိင္းတြင္ ပါ၀င္သည့္ ဆုေတာင္းမ်ားမွ တစ္ခုသာ ျဖစ္၏။ ၾသကာသ ကန္ေတာ့တုိင္း ၀န္ခ်ေတာင္းပန္ၿပီးေနာက္ ဆုိေလ့ရွိသည့္ “ကန္ေတာ့ရေသာ အက်ိဳးအားေၾကာင့္ အပါယ္ေလးပါး၊ ကပ္သုံးပါး၊ ရပ္ျပစ္ရွစ္ပါး၊ ရန္သူမ်ိဳးငါးပါး၊ ၀ိပတၱိတရားေလးပါး၊ ဗ်သနတရားငါးပါးတုိ႔မွ အခါခပ္သိမ္း ကင္းလြတ္ၿငိမ္းၾက ကုန္သည္ျဖစ္၍…” စသည္ျဖင့္ ဆုေတာင္းၾကသည့္ ဆုေတာင္းမ်ားတြင္ ပါ၀င္သည့္ စကားျဖစ္၍လည္း မသိေသာ္လည္း သိေန၏၊ နားမလည္ေသာ္လည္း ၾကားေနက်ျဖစ္၏ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ပါ၏။
ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာအမ်ား ရြတ္ဆုိဆုေတာင္းေလ့ ရွိၾကသည့္ ဤဗ်သနတရား ငါးပါးကုိ နိဒါန၀ဂၢသံယုတ္တြင္ ေဖာ္ျပထား၏။ ယင္းဗ်သန တရားငါးပါးမွာ
(၁) ဉာတိ ဗ်သန = ေဆြးမ်ိဳးပ်က္စီးျခင္း
(၂) ေဘာဂ ဗ်သန= စည္းစိမ္ဥစၥပ်က္စီးျခင္း
(၃) ေရာဂ ဗ်သန = အနာေရာဂါ ႏွိပ္စက္၍ ပ်က္စီးျခင္း
(၄) သီလ ဗ်သန = ကုိယ္က်င့္ သီလပ်က္စီးျခင္း ႏွင့္
(၅) ဒိ႒ိ ဗ်သန = မွန္ကန္ေသာ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးျခင္းဟူ၍ ျဖစ္၏။ ဤငါးပါးတုိ႔တြင္ ေဆြမ်ိဳးပ်က္စီးျခင္း၊ စည္းစိမ္ပ်က္စီးျခင္း၊ အနာေရာဂါ ႏွိပ္စက္သျဖင့္ ပ်က္စီးျခင္းမ်ားေၾကာင့္ သတၱ၀ါတုိ႔အား အပါယ္ေလးပါးသုိ႔ လားေရာက္ေစမႈ၊ က်ေရာက္ေစမႈ မရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ကုိယ္က်င့္သီလပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ အယူ၀ါဒပ်က္စီးျခင္း မ်ားေၾကာင့္ကား အပါယ္ေလးပါးသုိ႔ က်ေရာက္ေစႏုိင္ေပ၏။ ဤေနရာတြင္ အထူးနားလည္ ထားသင့္သည္မွာ ပ်က္စီျခင္းႏွင့္ ဖ်က္စီးျခင္း မတူညီသည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္၏။
မွန္၏။ ပ်က္စီးျခင္းသည္ အလုိအေလ်ာက္ သဘ၀အတုိင္း ျဖစ္တတ္သည့္ သေဘာျဖစ္ၿပီး ဖ်က္စီးျခင္းသည္ကား မိမိကုိယ္တုိင္ႏွင့္ တစ္စုံတစ္ေယာက္၏ ပေယာဂေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္သည့္ သေဘာျဖစ္၏။ ပေယာဂပါလာလွ်င္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ပါလာၿပီး လုပ္ေဆာင္ခ်က္ရွိလာလွ်င္ ေစတနာလည္း ရွိလာႏုိင္၏။ ေစတနာပါသည့္ အလုပ္ျဖစ္လွ်င္ ကံေျမာက္လာႏုိင္ၿပီး ကံေျမာက္လာလွ်င္ တန္ျပန္အက်ိဳးေပးမႈလည္း ရွိလာႏုိင္ေပ၏။ ပ်က္စီးတတ္သည့္ သေဘာျဖစ္သျဖင့္ ပ်က္စီးျခင္းတြင္ တစ္စုံတစ္ခု ထိခုိက္မႈ မရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ဖ်က္စီးျခင္းေၾကာင့္ ပ်က္စီးသြားသည့္ သေဘာဆုိလွ်င္ကား တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈကုိ ခံရမည္သာ ျဖစ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဗ်သနတရားငါးပါးတြင္ ဉာတိဗ်သန၊ ေဘာဂဗ်သန၊ ေရာဂဗ်သနမ်ားေၾကာင့္ သတၱ၀ါတုိ႔အား အပါယ္ငရဲစသည္ က်ေရာက္မႈကုိ မျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ္လည္း သီလဗ်သန၊ ဒိ႒ိဗ်သနမ်ားေၾကာင့္ကား အပါယ္ငရဲ စသည္တုိ႔သုိ႔ က်ေရာက္ေစႏုိင္ေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ တစ္နည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ ေဆြမ်ိဳးပ်က္စီးျခင္း၊ စည္းစိမ္ပ်က္စီးျခင္း၊ ေရာဂါႏွိပ္စက္သျဖင့္ ပ်က္စီးျခင္းတုိ႔သည္ ဖ်က္စီးျခင္းေၾကာင့္ ပ်က္စီးျခင္း မဟုတ္သျဖင့္ တန္ျပန္အက်ိဳးတရား မရွိေသာ္လည္း သီလပ်က္စီျခင္း အယူ၀ါဒပ်က္စီးျခင္းသည္ကား မိမိကုိယ္တုိင္ျဖစ္ေစ၊ တစ္စုံတစ္ေယာက္ကျဖစ္ေစ ဖ်က္စီးသျဖင့္ ပ်က္စီးျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ တန္ျပန္အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈ ရွိေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။
ယေန႔ေခတ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ ဖ်က္စီးျခင္းအေပၚ ေကာင္းစြာနာလည္ သေဘာေပါက္ဟန္ မရွိၾကေပ။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း ပ်က္စီးခ်ိန္တန္၍ ပ်က္စီးသြားၾကသည့္ အရာမ်ားအေပၚ အလြန္စုိးရိမ္ေသာက ျဖစ္ကာ ယူႀကဳံးမရ ျဖစ္ေနတတ္ၿပီး မပ်က္စီးသင့္သည့္ အရာမ်ားကုိကား လစ္လ်ဴ႐ႈကာ ဖ်က္စီးေနၾကသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေနေပ၏။ အမ်ိဳးမ်ား ပ်က္စီးသည့္အခါ၊ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ား ပ်က္စီးသည့္အခါ၊ ေရာဂါႏွိပ္စက္သျဖင့္ ပ်က္စီးသည့္အခါမ်ားတြင္သာ အလြန္တုန္လႈပ္ၿပီး မအိပ္ႏုိင္ မစားႏုိင္ တမႈိင္မႈိင္ ျဖစ္တတ္ၾကေသာ္လည္း သီလပ်က္စီးသည့္အခါ၊ အယူ၀ါဒပ်က္စီးသည့္ အခါတြင္ကား ဘာမွမျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ေနတတ္ၾက၏။ တဒဂၤပ်က္စီးမႈအေပၚတြင္သာ စုိးရိမ္မႈ လြန္ကဲတတ္ၾကၿပီး သံသရာႏွင့္ခ်ီကာ ခံရမည့္ ပ်က္စီးမႈ အေပၚတြင္ကား ေၾကာက္ရြံ႕တုန္လႈပ္မႈ မရွိၾကေပ။ ေနာင္ခါလာ ေနာင္ေစ်းဆုိသကဲ့သုိ႔ ေနာင္ခံရမည့္ အေရးအေပၚ အေလးမမူမိၾကဘဲ တဒဂၤခဏ ယခုဘ၀အတြက္သာ အာ႐ုံထားေနေလၾက၏။ ဤသုိ႔သာဆုိလွ်င္ ေနာင္ခံရသည့္အခါတြင္ကား ျပန္ရစရာ မရွိေအာင္ပင္ ျဖစ္ေနၾကေပေတာ့၏။
စင္စစ္ ဗ်သနတရားငါးပါးတုိ႔တြင္ ဉာတိဗ်သနေခၚ အမ်ိဳးမ်ား ပ်က္စီးသည့္အခါ တုန္လႈပ္ဖြယ္ မရွိလွေပ။ သံသရာႏွင့္ ခ်ီသည့္ ဘ၀မ်ားစြာတြင္လည္း ဤကဲ့သုိ႔ ပ်က္စီးျခင္းမ်ားႏွင့္ ႀကဳံခဲ့ၾကရၿပီးသည္သာ ျဖစ္၏။ နိဗၺာသုိ႔ မ်က္ေမွာက္မျပဳ ႏုိင္ေသးသမွ် ဤကဲ့သုိ႔ေသာ အမ်ိဳးအေဆြမ်ား၏ ေသဆုံးပ်က္စီးျခင္းမ်ားႏွင့္ ရင္ဆုိင္ႀကဳံေတြ႕ေနၾကရမည္သာ ျဖစ္၏။ မိမိကုိယ္တုိင္လည္း လြန္ဆန္၍ မရႏုိင္ေပ။ ေမြးဖြားျခင္း၏ အဆုံးသည္ ေသဆုံးျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ေမြးလာခဲ့ၿပီ ဆုိကတည္းက ေသဆုံးရန္ ျဖစ္လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္၏။ ထုိေသဆုံးပ်က္စီးမႈသည္ တံဆိပ္ကပ္ထားျခင္း မရွိသျဖင့္ အခ်ိန္မေရြး၊ အရြယ္မေရြး၊ ေနရာမေရြး၊ ပုဂၢိဳလ္မေရြး ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိဘထက္ အရင္ ေသဆုံးသြားသည့္ သားသမီးမ်ား ရွိသကဲ့သုိ႔ ဆရာ့ေရွ႕က ေသသြားသူမ်ားလည္း ရွိ၏။ သားသမီးမ်ား၏ အသုဘကုိ လုိက္ပုိ႔ေပးရသည့္ မိဘမ်ားရွိသကဲ့သုိ႔ တပည့္၏ ေနာက္ဆုံးခရီးတြင္ အသုဘ ႐ႈခဲ့ရသည့့္ ဆရာသမားမ်ားလည္း ရွိ၏။ သားသမီးအတြက္ ရက္လည္ဆြမ္းသြပ္ၿပီး ကုသုိလ္ျပဳေပးေနရသည့္ မိဘမ်ားရွိသကဲ့သုိ႔ တပည့္အတြက္ သက္ေပ်ာက္ဆြမ္းကပ္ကာ သရဏဂုံတင္ေပးရသည့္ ဆရာသမားမ်ားလည္း ရွိ၏။ ဤသည္မွာ မိမိတုိ႔အလုိအတုိင္း မျဖစ္ သူ႔သေဘာအတုိင္း သူျဖစ္ေနသည့္ ပ်က္စီးျခင္း၏ နိယာမပင္ ျဖစ္၏။ အၿမဲမရွိ ေျပာင္းလဲျဖစ္ေပၚေနတတ္သည့္ ပ်က္စီးျခင္းသေဘာတြင္ အမ်ိဳးဟူသည္မရွိ သတၱ၀ါအားလုံးမွာပင္ ထုိပ်က္စီးျခင္းက ရွိေန၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ႐ုပ္နာမ္ႏွစ္ပါး ပုိင္ဆုိင္ထားသည့္ သတၱ၀ါ စာရင္း၀င္ မိမိသည္ပင္ ေသဆုံးပ်က္စီးျခင္းကုိ မလြန္ဆန္ႏုိင္သည့္ အေပၚတြင္ အမ်ိဳးမ်ားပ်က္စီးမႈႏွင့္စပ္၍ကား မည္သုိ႔မွ် မတတ္ႏုိင္သည့္ သဘ၀မွ်သာ ျဖစ္သျဖင့္ ဉာတိဗ်သနႏွင့္ ႀကဳံၾကရာတြင္ မတုန္မလႈပ္ ရင္ဆုိင္ႏုိင္ရန္ ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္ပါေပ၏။
ထုိ႔အတူ ေဘာဂဗ်သနေခၚ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ား ပ်က္စီးမႈအေပၚတြင္လည္း သဘာ၀ နိယာမကုိ နားလည္သေဘာေပါက္ရန္ လုိအပ္ေပ၏။ စည္းစိမ္ဥစၥာဟူသည္ ထိုက္မွရသည့္ သေဘာရွိသည့္အျပင္ ေရ၊ မီး၊ မင္း၊ ခုိးသူ၊ အေမြခံသားသမီးဆုိးဟူေသာ ရန္သူမ်ိဳးငါးပါးတုိ႔ႏွင့္ အၿမဲမျပတ္ ဆက္စပ္ေနသျဖင့္ အခ်ိန္မေရြး ပ်က္စီးေပ်ာက္ပ်က္ သြားႏုိင္ေပ၏။ ပ်က္စီးခ်ိန္တန္လွ်င္ မည္သည့္ေနရာတြင္ မည္မွ်လုံၿခဳံေအာင္ ထားပါေသာ္လည္း ပ်က္စီးသြားတတ္ေပ၏။ မိမိက မည္မွ်ပင္ ႀကိဳးစားရွာေဖြ စုေဆာင္းေနပါေသာ္လည္း အခ်ိန္တန္သည့္အခါ မိမိႏွင့္မဆုိင္ အမ်ားပုိင္ ျဖစ္သြားသည္မ်ား ရွိသကဲ့သုိ႔ မိမိရွာေဖြထားမႈမ်ားအား မိမိမစားရဘဲ ထားခဲ့ရသည္မ်ားလည္း ရွိ၏။ ဤသေဘာကုိ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားက မီးေမာင္းထုိးျပ ေပးေနေပ၏။ ျမန္မာျပည္အပါအ၀င္ ကမၻာတစ္၀ွန္းတြင္ ေန႔စဥ္ၾကားေနရသည့္ သတင္းမ်ားက မီးေလာင္မႈမ်ား၊ ေရႀကီးမႈမ်ား၊ ငလ်င္လႈပ္မႈမ်ား စသည့္ သဘာ၀ေဘး အႏၲရာယ္မ်ားေၾကာင့္ လူမည္မွ်ေသသည္၊ ပစၥည္းဥစၥာ ဆုံး႐ႈံးမႈ မည္မွ်ရွိသည္ စသည္ျဖင့္ ပ်က္စီးမႈကုိ သက္ေသျပေနေပ၏။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္လည္း နာဂစ္မုန္တုိင္းေၾကာင့္ ဧရာ၀တီတုိင္း တစ္တုိင္းလုံးနီးပါး ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ခဲ့ရ၏။ စည္းစိမ္ဥစၥာအျပည့္ျဖင့္ ခ်မ္းသာခဲ့သူမ်ားသည္ သဘာ၀ နိယာမ သေဘာမ်ားေၾကာင့္ ကုန္းေကာက္စရာ မရွိေအာင္ပင္ ျဖစ္ခဲ့ၾကရ၏။ စင္စစ္ဤသည္မွာ ရွာေဖြစုေစာင္းထားသည့္ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ား၏ မၿမဲျခင္း သေဘာမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ အၿမဲမျပတ္ ဆက္စပ္ေနသည့္ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ား၏ အဆုံးပင္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အျဖစ္ရွိလွ်င္ အပ်က္ရွိတတ္သကဲ့သုိ႔ ပုိင္ဆုိင္မႈရွိလွ်င္ ဆုံး႐ႈံးမႈ ရွိတတ္သည့္ ေလာကသဘာ၀အရ ပ်က္စီးတတ္သည့္ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ားအေပၚတြင္ မတုန္မလႈပ္ ရင္ဆုိင္ႏုိင္ရန္ ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္ပါေပ၏။
ေရာဂဗ်သနေခၚ အနာေရာဂါေၾကာင့္ ပ်က္စီးသည့္အေပၚတြင္လည္း အလားတူ သတိျပဳ ဆင္ျခင္ၾကရန္ လုိအပ္ေပ၏။ စင္စစ္ အနာေရာဂါဟူသည္ အျခားမဟုတ္ မိမိတုိ႔ အသီးသီး ရရွိထားသည့္ ခႏၶာကုိယ္ႀကီးကပင္ အနာေရာဂါ အစုႀကီး ျဖစ္ေနေပ၏။ ႐ုပ္တရားႀကီးကပင္ အနာေရာဂါႀကီး ျဖစ္ေနေပ၏။ အနာေရာဂါဟူသည္ ႐ုပ္တရားအေပၚ အမွီျပဳၿပီး ျဖစ္ေပၚတတ္သည့္ ေဖာက္ျပန္မႈပင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေရာဂါဟူသည္ ႐ုပ္ပင္ျဖစ္သည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ သုိ႔ျဖစ္၍ ႐ုပ္တရားရွိ၍ ေဖာက္ျပန္မႈသေဘာအျဖစ္ ထင္ရွားလာသည့္ ေရာဂါေၾကာင့္ ပ်က္စီးတတ္သည့္ သေဘာကုိ ေကာင္းစြာနာလည္ၿပီး မတုန္မလႈပ္ ရင္ဆုိင္ႏုိင္ေအာင္္ ႀကိဳးစားရန္သာ ရွိေပ၏။ ႐ုပ္တရားရွိ၍ ေဖာက္ျပန္မႈ ရွိျခင္းကုိ ေရာဂါျဖစ္ျခင္းဟု ဆုိသျဖင့္ ေရာဂါစုျဖစ္သည့္ ႐ုပ္တရား၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေရာဂါေၾကာင့္ ပ်က္စီးတတ္သည့္ ႐ုပ္တရားမ်ား ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးမႈ အေပၚတြင္ သတိျပဳဆင္ျခင္ကာ ေဖာက္ျပန္ျခင္းကုိ ေ၀ဒနာႏုပႆနာ ႐ႈမွတ္ပြားမ်ားျခင္းျဖင့္သာ ရင္ဆုိင္ၾကရမည္ ျဖစ္ပါ၏။
ဗ်သနတရား ငါးပါးတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အထူးျပဳ ဆင္ျခင္ရမည့္ ဗ်သနမ်ားကား သီလဗ်သနႏွင့္ ဒိ႒ိဗ်သနမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ ပ်က္စီးျခင္းတရားငါးပါးတုိ႔တြင္ အမ်ိဳးပ်က္စီးျခင္း၊ စည္းစိမ္ဥစၥာပ်က္စီးျခင္း၊ အနာေရာဂါေၾကာင့္ ပ်က္စီးျခင္းမ်ားသည္ တုန္လႈပ္ဖြယ္၊ ေၾကာက္လန္႔ဖြယ္ မလုိသည့္ ဗ်သနမ်ား ျဖစ္ေသာ္လည္း သီလဗ်သနေခၚ သီလပ်က္စီးသည့္အခါ၊ ဒိ႒ဗ်သနေခၚ အယူ၀ါဒ လဲြမွားသည့္ အခါမ်ားတြင္ကား အလြန္ေၾကာက္လန္႔ တုန္လႈပ္ဖြယ္ ေကာင္းေပေတာ့၏။ သီလပ်က္လွ်င္ အျခားအျခား ဒါနစသည့္ ကုသုိလ္မ်ားကုိ မည္မွ်ပင္ ႀကိဳးစားလုပ္ေဆာင္ေသာ္လည္း အပါယ္လားမႈေဘးမွ မလြန္ေျမာက္ႏုိင္သည္အထိ ျဖစ္ရတတ္၏။ ကုိယ္က်င့္သီလျဖစ္သျဖင့္လည္း ကုိယ္က်င့္ရမည့္အျပင္ သီလပ်က္လွ်င္လည္း ကုိယ္ကဖ်က္ျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ခံရလွ်င္လည္း ကုိယ္သာပင္ ျဖစ္ေနေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သီလပ်က္စီးသည့္အခါ မတုန္မလႈပ္ဘဲ ေန၍မျဖစ္ အလြန္ပင္ တုန္လႈပ္ဖြယ္ ျဖစ္ေပသည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ၿပီး တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားမႈ မျဖစ္ေစဖုိ႔္ သီလမပ်က္ေစရန္သာ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရမည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။
ထုိ႔အတူ ဒိ႒ိဗ်သနေခၚ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးမႈသည္လည္း တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားဖြယ္ပင္ ျဖစ္ပါ၏။ အယူတစ္ပါးလဲြေခ်ာ္သြားပါက အပါယ္မွတစ္ပါး လားရာမရွိ ျဖစ္တတ္ေပ၏။ အယူ၀ါဒ အစဲြတရားဟူသည္ကလည္း အခက္သားပင္ ယုံၾကည္မိၿပီ စဲြလန္းမိၿပီဆုိလွ်င္ အသက္ပင္ အေသခံသည္အထိ စဲြကုိင္ထားတတ္၏။ ထုိသုိ႔သာ အယူမွားကုိ စဲြကုိင္ထားမိလွ်င္ မွန္ကန္သည့္ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးၿပီး အမွန္လမ္းေၾကာင္းႏွင့္ လဲြကာ နိဗၺာန္ႏွင့္ ေ၀းသထက္ ေ၀းေနေပတတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ျမတ္ဗုဒၶက နိဗၺာန္သြားရာလမ္းျဖစ္သည့္ မဂၢင္လမ္းစဥ္တြင္ သမၼာဒိ႒ိဟူသည့္ အယူ၀ါဒမွန္ကန္ေရး လမ္းစဥ္တစ္ခုကုိ အဦးျပဳကာ ေဟာၾကားသမႈ ျပဳေတာ္မူခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေပ၏။ အယူ၀ါဒ မွန္ကန္မႈရွိမွ အေတြးအေခၚ အႀကံအစီ၊ အေျပာအဆုိ၊ အလုပ္အကုိင္ႏွင့္ အားထုတ္မႈ စသည္တုိ႔သည္လည္း မွန္ကန္ႏုိင္မည္ ျဖစ္သျဖင့္ ထုိအယူ၀ါဒ မမွားၾကရန္ႏွင့္ အယူ၀ါဒ မပ်က္စီးၾကရန္ အထူးတုိက္တြန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။ အကယ္၍ မိမိသည္ ထုိအယူ၀ါဒသာ ပ်က္စီးခဲ့ၿပီဆုိပါက အလဲြအမွားလမ္းစဥ္မ်ားႏွင့္ သံသရာ၀ဲၾသဃတြင္ အမွန္ပင္ ေမွ်ာေနၿပီး ေအာက္ေအာက္ဘုံ၀တြင္ က်င္လည္ေနရသျဖင့္ နိဗၺာန္ႏွင့္ ေ၀းၿပီးရင္းေ၀းေနမည္ ျဖစ္ပါေသာေၾကာင့္ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးသည့္အခါ အလြန္တုန္လႈပ္ဖြယ္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထုိေၾကာင့္ ထုိအယူ၀ါဒကုိ မပ်က္စီးေစရန္ အထူးသတိျပဳ ဆင္ျခင္ကာ မွန္ကန္သည့္ အယူ၀ါဒျဖင့္ ေနႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္ေၾကာင္း ဆုိၾကျခင္း ျဖစ္ပါ၏။
ဤ၌ ဆုိလုိသည္မွာ ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ ဖ်က္စီးျခင္းအေပၚ အထူးသတိျပဳ ဆင္ျခင္ၾကရန္ ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ ပ်က္စီးျခင္းသည္ သဘာ၀ နိယာမတစ္ခု ျဖစ္ၿပီး ဖ်က္စီးျခင္းသည္ကား လုပ္ေဆာင္ဖန္တီးျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ပ်က္စီးခ်ိန္တန္သည့္ ပ်က္စီးမႈအေပၚမ်ားတြင္ စုိးရိမ္ဖြယ္ မရွိေသာ္လည္း ဖ်က္စီးသျဖင့္ ပ်က္စီးမႈမ်ား အေပၚတြင္ကား အလြန္ေၾကာက္မက္ တုန္လႈပ္ဖြယ္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္၏။ ပ်က္စီးတတ္သည့္ အမ်ိဳး၊ ဥစၥာ၊ ေရာဂါမ်ားသည္ သဘာ၀ တရားမ်ားျဖစ္သျဖင့္ ပ်က္စီးမည္မွာ ဧကန္ျဖစ္ေသာ္လည္း ဖ်က္စီးမွသာ ပ်က္စီးတတ္သည့္ အက်င့္သီလႏွင့္ အယူ၀ါဒမ်ားသည္ကား ပ်က္စီးရန္ မသင့္သည့္အရာ၊ မပ်က္စီးေစရန္ ထိန္းသိမ္းရမည့္ အရာဆုိသည္မွာလည္း အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါေပ၏။ သဘာ၀အေလ်ာက္ ပ်က္စီးမႈမ်ားတြင္ တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈသည္ အခုိက္အတန္႔သာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဖ်က္စီးသျဖင့္ ပ်က္စီးမႈမ်ားတြင္ကား တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈသည္ အပါယ္လားေစႏုိင္သည္ အထိ ႀကီးေလးတတ္ေပ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ေနရသည့္ ဘ၀အခုိက္အတန္႔၌ မျဖစ္မေန ႀကဳံေတြ႕ရမည့္ ပ်က္စီးမႈမ်ားတြင္ ဖ်က္စီးမႈေၾကာင့္ ပ်က္စီးသြားသည့္ ပ်က္စီးမႈမ်ိဳး မျဖစ္ၾကေစရန္ လုိအပ္ေပ၏။ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာမ်ား ပ်က္စီးမႈတြင္ မတုန္မလႈပ္ရင္ဆုိင္ရန္ႏွင့္ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ အက်င့္သီလ အယူ၀ါဒမ်ား ပ်က္စီးမႈတြင္ကား သတိတရားႏွင့္ မပ်က္စီးေအာင္္ ထိန္းသိမ္းရန္ ႀကိဳးစားသင့္ေပ၏။ အကယ္၍ ထုိပ်က္စီးမႈမ်ား ေရာက္လာသည့္အခါတြင္လည္း အျခားအရာမ်ားထက္ သီလႏွင့္အယူ၀ါဒကုိသာ မပ်က္စီးေစရန္ အားထုတ္သင့္ေပ၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ပ်က္စီးမႈမ်ားသည္ သဘာ၀တရားျဖစ္သည့္အျပင္ အပါယ္လားေစႏုိင္သည့္ အရာမ်ား မဟုတ္ၾကေသာ္လည္း သီလအက်င့္ႏွင့္ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးမႈသည္ကား အပါယ္လားေစႏုိင္သည့္ အရာမ်ား ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ပါ၏။ သုိ႔ျဖစ္၍ ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ ဖ်က္စီးျခင္းတြင္ ပ်က္စီးတတ္သည့္ အရာမ်ားအေပၚ ခံႏုိင္ရည္ ရွိေအာင္ႀကိဳးစားၿပီး ဖ်က္စီးမွသာ ပ်က္စီးကာ အဖ်က္ခံရသျဖင့္ ပ်က္စီးတတ္သည့္ အရာမ်ားအေပၚတြင္ကား မပ်က္စီးေစရန္ မိမိကုိယ္တုိင္သာ ပဓာနက်သျဖင့္ မိမိ၏ အက်င့္သီလ အယူ၀ါဒမ်ားကုိ ဖ်က္စီးျခင္းျဖင့္ မပ်က္စီးေအာင္ အထူးသတိျပဳ ဆင္ျခင္ကာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္သာ ျဖစ္ပါေပေတာ့ေၾကာင္း…
ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာအမ်ား ရြတ္ဆုိဆုေတာင္းေလ့ ရွိၾကသည့္ ဤဗ်သနတရား ငါးပါးကုိ နိဒါန၀ဂၢသံယုတ္တြင္ ေဖာ္ျပထား၏။ ယင္းဗ်သန တရားငါးပါးမွာ
(၁) ဉာတိ ဗ်သန = ေဆြးမ်ိဳးပ်က္စီးျခင္း
(၂) ေဘာဂ ဗ်သန= စည္းစိမ္ဥစၥပ်က္စီးျခင္း
(၃) ေရာဂ ဗ်သန = အနာေရာဂါ ႏွိပ္စက္၍ ပ်က္စီးျခင္း
(၄) သီလ ဗ်သန = ကုိယ္က်င့္ သီလပ်က္စီးျခင္း ႏွင့္
(၅) ဒိ႒ိ ဗ်သန = မွန္ကန္ေသာ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးျခင္းဟူ၍ ျဖစ္၏။ ဤငါးပါးတုိ႔တြင္ ေဆြမ်ိဳးပ်က္စီးျခင္း၊ စည္းစိမ္ပ်က္စီးျခင္း၊ အနာေရာဂါ ႏွိပ္စက္သျဖင့္ ပ်က္စီးျခင္းမ်ားေၾကာင့္ သတၱ၀ါတုိ႔အား အပါယ္ေလးပါးသုိ႔ လားေရာက္ေစမႈ၊ က်ေရာက္ေစမႈ မရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ကုိယ္က်င့္သီလပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ အယူ၀ါဒပ်က္စီးျခင္း မ်ားေၾကာင့္ကား အပါယ္ေလးပါးသုိ႔ က်ေရာက္ေစႏုိင္ေပ၏။ ဤေနရာတြင္ အထူးနားလည္ ထားသင့္သည္မွာ ပ်က္စီျခင္းႏွင့္ ဖ်က္စီးျခင္း မတူညီသည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္၏။
မွန္၏။ ပ်က္စီးျခင္းသည္ အလုိအေလ်ာက္ သဘ၀အတုိင္း ျဖစ္တတ္သည့္ သေဘာျဖစ္ၿပီး ဖ်က္စီးျခင္းသည္ကား မိမိကုိယ္တုိင္ႏွင့္ တစ္စုံတစ္ေယာက္၏ ပေယာဂေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္သည့္ သေဘာျဖစ္၏။ ပေယာဂပါလာလွ်င္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ပါလာၿပီး လုပ္ေဆာင္ခ်က္ရွိလာလွ်င္ ေစတနာလည္း ရွိလာႏုိင္၏။ ေစတနာပါသည့္ အလုပ္ျဖစ္လွ်င္ ကံေျမာက္လာႏုိင္ၿပီး ကံေျမာက္လာလွ်င္ တန္ျပန္အက်ိဳးေပးမႈလည္း ရွိလာႏုိင္ေပ၏။ ပ်က္စီးတတ္သည့္ သေဘာျဖစ္သျဖင့္ ပ်က္စီးျခင္းတြင္ တစ္စုံတစ္ခု ထိခုိက္မႈ မရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ဖ်က္စီးျခင္းေၾကာင့္ ပ်က္စီးသြားသည့္ သေဘာဆုိလွ်င္ကား တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈကုိ ခံရမည္သာ ျဖစ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဗ်သနတရားငါးပါးတြင္ ဉာတိဗ်သန၊ ေဘာဂဗ်သန၊ ေရာဂဗ်သနမ်ားေၾကာင့္ သတၱ၀ါတုိ႔အား အပါယ္ငရဲစသည္ က်ေရာက္မႈကုိ မျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ္လည္း သီလဗ်သန၊ ဒိ႒ိဗ်သနမ်ားေၾကာင့္ကား အပါယ္ငရဲ စသည္တုိ႔သုိ႔ က်ေရာက္ေစႏုိင္ေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ တစ္နည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ ေဆြမ်ိဳးပ်က္စီးျခင္း၊ စည္းစိမ္ပ်က္စီးျခင္း၊ ေရာဂါႏွိပ္စက္သျဖင့္ ပ်က္စီးျခင္းတုိ႔သည္ ဖ်က္စီးျခင္းေၾကာင့္ ပ်က္စီးျခင္း မဟုတ္သျဖင့္ တန္ျပန္အက်ိဳးတရား မရွိေသာ္လည္း သီလပ်က္စီျခင္း အယူ၀ါဒပ်က္စီးျခင္းသည္ကား မိမိကုိယ္တုိင္ျဖစ္ေစ၊ တစ္စုံတစ္ေယာက္ကျဖစ္ေစ ဖ်က္စီးသျဖင့္ ပ်က္စီးျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ တန္ျပန္အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈ ရွိေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။
ယေန႔ေခတ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ ဖ်က္စီးျခင္းအေပၚ ေကာင္းစြာနာလည္ သေဘာေပါက္ဟန္ မရွိၾကေပ။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း ပ်က္စီးခ်ိန္တန္၍ ပ်က္စီးသြားၾကသည့္ အရာမ်ားအေပၚ အလြန္စုိးရိမ္ေသာက ျဖစ္ကာ ယူႀကဳံးမရ ျဖစ္ေနတတ္ၿပီး မပ်က္စီးသင့္သည့္ အရာမ်ားကုိကား လစ္လ်ဴ႐ႈကာ ဖ်က္စီးေနၾကသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေနေပ၏။ အမ်ိဳးမ်ား ပ်က္စီးသည့္အခါ၊ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ား ပ်က္စီးသည့္အခါ၊ ေရာဂါႏွိပ္စက္သျဖင့္ ပ်က္စီးသည့္အခါမ်ားတြင္သာ အလြန္တုန္လႈပ္ၿပီး မအိပ္ႏုိင္ မစားႏုိင္ တမႈိင္မႈိင္ ျဖစ္တတ္ၾကေသာ္လည္း သီလပ်က္စီးသည့္အခါ၊ အယူ၀ါဒပ်က္စီးသည့္ အခါတြင္ကား ဘာမွမျဖစ္သကဲ့သုိ႔ ေနတတ္ၾက၏။ တဒဂၤပ်က္စီးမႈအေပၚတြင္သာ စုိးရိမ္မႈ လြန္ကဲတတ္ၾကၿပီး သံသရာႏွင့္ခ်ီကာ ခံရမည့္ ပ်က္စီးမႈ အေပၚတြင္ကား ေၾကာက္ရြံ႕တုန္လႈပ္မႈ မရွိၾကေပ။ ေနာင္ခါလာ ေနာင္ေစ်းဆုိသကဲ့သုိ႔ ေနာင္ခံရမည့္ အေရးအေပၚ အေလးမမူမိၾကဘဲ တဒဂၤခဏ ယခုဘ၀အတြက္သာ အာ႐ုံထားေနေလၾက၏။ ဤသုိ႔သာဆုိလွ်င္ ေနာင္ခံရသည့္အခါတြင္ကား ျပန္ရစရာ မရွိေအာင္ပင္ ျဖစ္ေနၾကေပေတာ့၏။
စင္စစ္ ဗ်သနတရားငါးပါးတုိ႔တြင္ ဉာတိဗ်သနေခၚ အမ်ိဳးမ်ား ပ်က္စီးသည့္အခါ တုန္လႈပ္ဖြယ္ မရွိလွေပ။ သံသရာႏွင့္ ခ်ီသည့္ ဘ၀မ်ားစြာတြင္လည္း ဤကဲ့သုိ႔ ပ်က္စီးျခင္းမ်ားႏွင့္ ႀကဳံခဲ့ၾကရၿပီးသည္သာ ျဖစ္၏။ နိဗၺာသုိ႔ မ်က္ေမွာက္မျပဳ ႏုိင္ေသးသမွ် ဤကဲ့သုိ႔ေသာ အမ်ိဳးအေဆြမ်ား၏ ေသဆုံးပ်က္စီးျခင္းမ်ားႏွင့္ ရင္ဆုိင္ႀကဳံေတြ႕ေနၾကရမည္သာ ျဖစ္၏။ မိမိကုိယ္တုိင္လည္း လြန္ဆန္၍ မရႏုိင္ေပ။ ေမြးဖြားျခင္း၏ အဆုံးသည္ ေသဆုံးျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ေမြးလာခဲ့ၿပီ ဆုိကတည္းက ေသဆုံးရန္ ျဖစ္လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္၏။ ထုိေသဆုံးပ်က္စီးမႈသည္ တံဆိပ္ကပ္ထားျခင္း မရွိသျဖင့္ အခ်ိန္မေရြး၊ အရြယ္မေရြး၊ ေနရာမေရြး၊ ပုဂၢိဳလ္မေရြး ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိဘထက္ အရင္ ေသဆုံးသြားသည့္ သားသမီးမ်ား ရွိသကဲ့သုိ႔ ဆရာ့ေရွ႕က ေသသြားသူမ်ားလည္း ရွိ၏။ သားသမီးမ်ား၏ အသုဘကုိ လုိက္ပုိ႔ေပးရသည့္ မိဘမ်ားရွိသကဲ့သုိ႔ တပည့္၏ ေနာက္ဆုံးခရီးတြင္ အသုဘ ႐ႈခဲ့ရသည့့္ ဆရာသမားမ်ားလည္း ရွိ၏။ သားသမီးအတြက္ ရက္လည္ဆြမ္းသြပ္ၿပီး ကုသုိလ္ျပဳေပးေနရသည့္ မိဘမ်ားရွိသကဲ့သုိ႔ တပည့္အတြက္ သက္ေပ်ာက္ဆြမ္းကပ္ကာ သရဏဂုံတင္ေပးရသည့္ ဆရာသမားမ်ားလည္း ရွိ၏။ ဤသည္မွာ မိမိတုိ႔အလုိအတုိင္း မျဖစ္ သူ႔သေဘာအတုိင္း သူျဖစ္ေနသည့္ ပ်က္စီးျခင္း၏ နိယာမပင္ ျဖစ္၏။ အၿမဲမရွိ ေျပာင္းလဲျဖစ္ေပၚေနတတ္သည့္ ပ်က္စီးျခင္းသေဘာတြင္ အမ်ိဳးဟူသည္မရွိ သတၱ၀ါအားလုံးမွာပင္ ထုိပ်က္စီးျခင္းက ရွိေန၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ႐ုပ္နာမ္ႏွစ္ပါး ပုိင္ဆုိင္ထားသည့္ သတၱ၀ါ စာရင္း၀င္ မိမိသည္ပင္ ေသဆုံးပ်က္စီးျခင္းကုိ မလြန္ဆန္ႏုိင္သည့္ အေပၚတြင္ အမ်ိဳးမ်ားပ်က္စီးမႈႏွင့္စပ္၍ကား မည္သုိ႔မွ် မတတ္ႏုိင္သည့္ သဘ၀မွ်သာ ျဖစ္သျဖင့္ ဉာတိဗ်သနႏွင့္ ႀကဳံၾကရာတြင္ မတုန္မလႈပ္ ရင္ဆုိင္ႏုိင္ရန္ ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္ပါေပ၏။
ထုိ႔အတူ ေဘာဂဗ်သနေခၚ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ား ပ်က္စီးမႈအေပၚတြင္လည္း သဘာ၀ နိယာမကုိ နားလည္သေဘာေပါက္ရန္ လုိအပ္ေပ၏။ စည္းစိမ္ဥစၥာဟူသည္ ထိုက္မွရသည့္ သေဘာရွိသည့္အျပင္ ေရ၊ မီး၊ မင္း၊ ခုိးသူ၊ အေမြခံသားသမီးဆုိးဟူေသာ ရန္သူမ်ိဳးငါးပါးတုိ႔ႏွင့္ အၿမဲမျပတ္ ဆက္စပ္ေနသျဖင့္ အခ်ိန္မေရြး ပ်က္စီးေပ်ာက္ပ်က္ သြားႏုိင္ေပ၏။ ပ်က္စီးခ်ိန္တန္လွ်င္ မည္သည့္ေနရာတြင္ မည္မွ်လုံၿခဳံေအာင္ ထားပါေသာ္လည္း ပ်က္စီးသြားတတ္ေပ၏။ မိမိက မည္မွ်ပင္ ႀကိဳးစားရွာေဖြ စုေဆာင္းေနပါေသာ္လည္း အခ်ိန္တန္သည့္အခါ မိမိႏွင့္မဆုိင္ အမ်ားပုိင္ ျဖစ္သြားသည္မ်ား ရွိသကဲ့သုိ႔ မိမိရွာေဖြထားမႈမ်ားအား မိမိမစားရဘဲ ထားခဲ့ရသည္မ်ားလည္း ရွိ၏။ ဤသေဘာကုိ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားက မီးေမာင္းထုိးျပ ေပးေနေပ၏။ ျမန္မာျပည္အပါအ၀င္ ကမၻာတစ္၀ွန္းတြင္ ေန႔စဥ္ၾကားေနရသည့္ သတင္းမ်ားက မီးေလာင္မႈမ်ား၊ ေရႀကီးမႈမ်ား၊ ငလ်င္လႈပ္မႈမ်ား စသည့္ သဘာ၀ေဘး အႏၲရာယ္မ်ားေၾကာင့္ လူမည္မွ်ေသသည္၊ ပစၥည္းဥစၥာ ဆုံး႐ႈံးမႈ မည္မွ်ရွိသည္ စသည္ျဖင့္ ပ်က္စီးမႈကုိ သက္ေသျပေနေပ၏။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္လည္း နာဂစ္မုန္တုိင္းေၾကာင့္ ဧရာ၀တီတုိင္း တစ္တုိင္းလုံးနီးပါး ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ႕ခဲ့ရ၏။ စည္းစိမ္ဥစၥာအျပည့္ျဖင့္ ခ်မ္းသာခဲ့သူမ်ားသည္ သဘာ၀ နိယာမ သေဘာမ်ားေၾကာင့္ ကုန္းေကာက္စရာ မရွိေအာင္ပင္ ျဖစ္ခဲ့ၾကရ၏။ စင္စစ္ဤသည္မွာ ရွာေဖြစုေစာင္းထားသည့္ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ား၏ မၿမဲျခင္း သေဘာမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ အၿမဲမျပတ္ ဆက္စပ္ေနသည့္ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ား၏ အဆုံးပင္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အျဖစ္ရွိလွ်င္ အပ်က္ရွိတတ္သကဲ့သုိ႔ ပုိင္ဆုိင္မႈရွိလွ်င္ ဆုံး႐ႈံးမႈ ရွိတတ္သည့္ ေလာကသဘာ၀အရ ပ်က္စီးတတ္သည့္ စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ားအေပၚတြင္ မတုန္မလႈပ္ ရင္ဆုိင္ႏုိင္ရန္ ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္ပါေပ၏။
ေရာဂဗ်သနေခၚ အနာေရာဂါေၾကာင့္ ပ်က္စီးသည့္အေပၚတြင္လည္း အလားတူ သတိျပဳ ဆင္ျခင္ၾကရန္ လုိအပ္ေပ၏။ စင္စစ္ အနာေရာဂါဟူသည္ အျခားမဟုတ္ မိမိတုိ႔ အသီးသီး ရရွိထားသည့္ ခႏၶာကုိယ္ႀကီးကပင္ အနာေရာဂါ အစုႀကီး ျဖစ္ေနေပ၏။ ႐ုပ္တရားႀကီးကပင္ အနာေရာဂါႀကီး ျဖစ္ေနေပ၏။ အနာေရာဂါဟူသည္ ႐ုပ္တရားအေပၚ အမွီျပဳၿပီး ျဖစ္ေပၚတတ္သည့္ ေဖာက္ျပန္မႈပင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေရာဂါဟူသည္ ႐ုပ္ပင္ျဖစ္သည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ သုိ႔ျဖစ္၍ ႐ုပ္တရားရွိ၍ ေဖာက္ျပန္မႈသေဘာအျဖစ္ ထင္ရွားလာသည့္ ေရာဂါေၾကာင့္ ပ်က္စီးတတ္သည့္ သေဘာကုိ ေကာင္းစြာနာလည္ၿပီး မတုန္မလႈပ္ ရင္ဆုိင္ႏုိင္ေအာင္္ ႀကိဳးစားရန္သာ ရွိေပ၏။ ႐ုပ္တရားရွိ၍ ေဖာက္ျပန္မႈ ရွိျခင္းကုိ ေရာဂါျဖစ္ျခင္းဟု ဆုိသျဖင့္ ေရာဂါစုျဖစ္သည့္ ႐ုပ္တရား၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေရာဂါေၾကာင့္ ပ်က္စီးတတ္သည့္ ႐ုပ္တရားမ်ား ေဖာက္ျပန္ပ်က္စီးမႈ အေပၚတြင္ သတိျပဳဆင္ျခင္ကာ ေဖာက္ျပန္ျခင္းကုိ ေ၀ဒနာႏုပႆနာ ႐ႈမွတ္ပြားမ်ားျခင္းျဖင့္သာ ရင္ဆုိင္ၾကရမည္ ျဖစ္ပါ၏။
ဗ်သနတရား ငါးပါးတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အထူးျပဳ ဆင္ျခင္ရမည့္ ဗ်သနမ်ားကား သီလဗ်သနႏွင့္ ဒိ႒ိဗ်သနမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ ပ်က္စီးျခင္းတရားငါးပါးတုိ႔တြင္ အမ်ိဳးပ်က္စီးျခင္း၊ စည္းစိမ္ဥစၥာပ်က္စီးျခင္း၊ အနာေရာဂါေၾကာင့္ ပ်က္စီးျခင္းမ်ားသည္ တုန္လႈပ္ဖြယ္၊ ေၾကာက္လန္႔ဖြယ္ မလုိသည့္ ဗ်သနမ်ား ျဖစ္ေသာ္လည္း သီလဗ်သနေခၚ သီလပ်က္စီးသည့္အခါ၊ ဒိ႒ဗ်သနေခၚ အယူ၀ါဒ လဲြမွားသည့္ အခါမ်ားတြင္ကား အလြန္ေၾကာက္လန္႔ တုန္လႈပ္ဖြယ္ ေကာင္းေပေတာ့၏။ သီလပ်က္လွ်င္ အျခားအျခား ဒါနစသည့္ ကုသုိလ္မ်ားကုိ မည္မွ်ပင္ ႀကိဳးစားလုပ္ေဆာင္ေသာ္လည္း အပါယ္လားမႈေဘးမွ မလြန္ေျမာက္ႏုိင္သည္အထိ ျဖစ္ရတတ္၏။ ကုိယ္က်င့္သီလျဖစ္သျဖင့္လည္း ကုိယ္က်င့္ရမည့္အျပင္ သီလပ်က္လွ်င္လည္း ကုိယ္ကဖ်က္ျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ခံရလွ်င္လည္း ကုိယ္သာပင္ ျဖစ္ေနေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သီလပ်က္စီးသည့္အခါ မတုန္မလႈပ္ဘဲ ေန၍မျဖစ္ အလြန္ပင္ တုန္လႈပ္ဖြယ္ ျဖစ္ေပသည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ၿပီး တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားမႈ မျဖစ္ေစဖုိ႔္ သီလမပ်က္ေစရန္သာ ႀကိဳးစားအားထုတ္ရမည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။
ထုိ႔အတူ ဒိ႒ိဗ်သနေခၚ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးမႈသည္လည္း တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားဖြယ္ပင္ ျဖစ္ပါ၏။ အယူတစ္ပါးလဲြေခ်ာ္သြားပါက အပါယ္မွတစ္ပါး လားရာမရွိ ျဖစ္တတ္ေပ၏။ အယူ၀ါဒ အစဲြတရားဟူသည္ကလည္း အခက္သားပင္ ယုံၾကည္မိၿပီ စဲြလန္းမိၿပီဆုိလွ်င္ အသက္ပင္ အေသခံသည္အထိ စဲြကုိင္ထားတတ္၏။ ထုိသုိ႔သာ အယူမွားကုိ စဲြကုိင္ထားမိလွ်င္ မွန္ကန္သည့္ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးၿပီး အမွန္လမ္းေၾကာင္းႏွင့္ လဲြကာ နိဗၺာန္ႏွင့္ ေ၀းသထက္ ေ၀းေနေပတတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ျမတ္ဗုဒၶက နိဗၺာန္သြားရာလမ္းျဖစ္သည့္ မဂၢင္လမ္းစဥ္တြင္ သမၼာဒိ႒ိဟူသည့္ အယူ၀ါဒမွန္ကန္ေရး လမ္းစဥ္တစ္ခုကုိ အဦးျပဳကာ ေဟာၾကားသမႈ ျပဳေတာ္မူခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေပ၏။ အယူ၀ါဒ မွန္ကန္မႈရွိမွ အေတြးအေခၚ အႀကံအစီ၊ အေျပာအဆုိ၊ အလုပ္အကုိင္ႏွင့္ အားထုတ္မႈ စသည္တုိ႔သည္လည္း မွန္ကန္ႏုိင္မည္ ျဖစ္သျဖင့္ ထုိအယူ၀ါဒ မမွားၾကရန္ႏွင့္ အယူ၀ါဒ မပ်က္စီးၾကရန္ အထူးတုိက္တြန္းေတာ္မူျခင္း ျဖစ္၏။ အကယ္၍ မိမိသည္ ထုိအယူ၀ါဒသာ ပ်က္စီးခဲ့ၿပီဆုိပါက အလဲြအမွားလမ္းစဥ္မ်ားႏွင့္ သံသရာ၀ဲၾသဃတြင္ အမွန္ပင္ ေမွ်ာေနၿပီး ေအာက္ေအာက္ဘုံ၀တြင္ က်င္လည္ေနရသျဖင့္ နိဗၺာန္ႏွင့္ ေ၀းၿပီးရင္းေ၀းေနမည္ ျဖစ္ပါေသာေၾကာင့္ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးသည့္အခါ အလြန္တုန္လႈပ္ဖြယ္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထုိေၾကာင့္ ထုိအယူ၀ါဒကုိ မပ်က္စီးေစရန္ အထူးသတိျပဳ ဆင္ျခင္ကာ မွန္ကန္သည့္ အယူ၀ါဒျဖင့္ ေနႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္ေၾကာင္း ဆုိၾကျခင္း ျဖစ္ပါ၏။
ဤ၌ ဆုိလုိသည္မွာ ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ ဖ်က္စီးျခင္းအေပၚ အထူးသတိျပဳ ဆင္ျခင္ၾကရန္ ဆုိလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ ပ်က္စီးျခင္းသည္ သဘာ၀ နိယာမတစ္ခု ျဖစ္ၿပီး ဖ်က္စီးျခင္းသည္ကား လုပ္ေဆာင္ဖန္တီးျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ပ်က္စီးခ်ိန္တန္သည့္ ပ်က္စီးမႈအေပၚမ်ားတြင္ စုိးရိမ္ဖြယ္ မရွိေသာ္လည္း ဖ်က္စီးသျဖင့္ ပ်က္စီးမႈမ်ား အေပၚတြင္ကား အလြန္ေၾကာက္မက္ တုန္လႈပ္ဖြယ္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္၏။ ပ်က္စီးတတ္သည့္ အမ်ိဳး၊ ဥစၥာ၊ ေရာဂါမ်ားသည္ သဘာ၀ တရားမ်ားျဖစ္သျဖင့္ ပ်က္စီးမည္မွာ ဧကန္ျဖစ္ေသာ္လည္း ဖ်က္စီးမွသာ ပ်က္စီးတတ္သည့္ အက်င့္သီလႏွင့္ အယူ၀ါဒမ်ားသည္ကား ပ်က္စီးရန္ မသင့္သည့္အရာ၊ မပ်က္စီးေစရန္ ထိန္းသိမ္းရမည့္ အရာဆုိသည္မွာလည္း အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါေပ၏။ သဘာ၀အေလ်ာက္ ပ်က္စီးမႈမ်ားတြင္ တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈသည္ အခုိက္အတန္႔သာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဖ်က္စီးသျဖင့္ ပ်က္စီးမႈမ်ားတြင္ကား တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈသည္ အပါယ္လားေစႏုိင္သည္ အထိ ႀကီးေလးတတ္ေပ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ေနရသည့္ ဘ၀အခုိက္အတန္႔၌ မျဖစ္မေန ႀကဳံေတြ႕ရမည့္ ပ်က္စီးမႈမ်ားတြင္ ဖ်က္စီးမႈေၾကာင့္ ပ်က္စီးသြားသည့္ ပ်က္စီးမႈမ်ိဳး မျဖစ္ၾကေစရန္ လုိအပ္ေပ၏။ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာမ်ား ပ်က္စီးမႈတြင္ မတုန္မလႈပ္ရင္ဆုိင္ရန္ႏွင့္ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ အက်င့္သီလ အယူ၀ါဒမ်ား ပ်က္စီးမႈတြင္ကား သတိတရားႏွင့္ မပ်က္စီးေအာင္္ ထိန္းသိမ္းရန္ ႀကိဳးစားသင့္ေပ၏။ အကယ္၍ ထုိပ်က္စီးမႈမ်ား ေရာက္လာသည့္အခါတြင္လည္း အျခားအရာမ်ားထက္ သီလႏွင့္အယူ၀ါဒကုိသာ မပ်က္စီးေစရန္ အားထုတ္သင့္ေပ၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ပ်က္စီးမႈမ်ားသည္ သဘာ၀တရားျဖစ္သည့္အျပင္ အပါယ္လားေစႏုိင္သည့္ အရာမ်ား မဟုတ္ၾကေသာ္လည္း သီလအက်င့္ႏွင့္ အယူ၀ါဒ ပ်က္စီးမႈသည္ကား အပါယ္လားေစႏုိင္သည့္ အရာမ်ား ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ပါ၏။ သုိ႔ျဖစ္၍ ပ်က္စီးျခင္းႏွင့္ ဖ်က္စီးျခင္းတြင္ ပ်က္စီးတတ္သည့္ အရာမ်ားအေပၚ ခံႏုိင္ရည္ ရွိေအာင္ႀကိဳးစားၿပီး ဖ်က္စီးမွသာ ပ်က္စီးကာ အဖ်က္ခံရသျဖင့္ ပ်က္စီးတတ္သည့္ အရာမ်ားအေပၚတြင္ကား မပ်က္စီးေစရန္ မိမိကုိယ္တုိင္သာ ပဓာနက်သျဖင့္ မိမိ၏ အက်င့္သီလ အယူ၀ါဒမ်ားကုိ ဖ်က္စီးျခင္းျဖင့္ မပ်က္စီးေအာင္ အထူးသတိျပဳ ဆင္ျခင္ကာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္သာ ျဖစ္ပါေပေတာ့ေၾကာင္း…
