ကမၼ (သုိ႔မဟုတ္) ကုိယ္က်င့္တရား ေၾကာင္းက်ိဳးနိယာမ…
(အရွင္နာရဒမေထရ္ (သီရိလကၤာ)၏ အဂၤလိပ္လုိ ေရးသားမႈအား အရွင္ေကလာသ (ျမန္မာ)မွ ျမန္မာဘာသာသုိ႔ ျပန္ဆုိပူေဇာ္သည္။)
ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔သည္ လုံး၀ညီမွ်မႈမရွိသည့္ ကမၻာေလာကႏွင့္ ရင္ဆုိင္ေနၾကရသည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔သည္ လူသားတုိ႔၏ မညီမွ်မႈမ်ား ဘ၀ကံၾကမၼာ အေထြေထြႏွင့္ စၾကာ၀ဠာအတြင္းရွိ သတၱ၀ါ အဆင့္အတန္း အဖုံဖုံတုိ႔ကုိ ေတြ႕ျမင္ေနၾကရသည္။ စိတ္ထားေကာင္းမြန္လ်က္ ကုိယ္က်င့္တရား ႐ုပ္ပုိင္းအရည္အခ်င္းမ်ားႏွင့္ ျပည့္စုံၾကြယ္၀သည့္ အေျခအေနတြင္ ေမြးဖြားလာသူမ်ားႏွင့္ မဲြေတဆင္းရဲၿပီး ပ်က္ဆီးယုိယြင္းသည့္ အေျခအေနျဖင့္ ေမြးဖြားလာၾကသူမ်ားကုိ ေတြ႕ၾကရသည္။ စိတ္ႏွလုံးေကာင္းၿပီး ျမင့္ျမတ္ေသာ္လည္း ၎၏ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကုိ ဆန္႔က်င္လ်က္ ကံမေကာင္းျခင္းႏွင့္ အၿမဲတမ္း ဆုံေတြ႕ေနရသူရွိသည္။ ေကာက္က်စ္ေသာေလာကသည္ ထုိပုဂၢိဳလ္၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား လုိအင္ဆႏၵမ်ားႏွင့္ ဆန္႔က်င္လ်က္ ျဖစ္ေစသည္။ ထုိပုဂၢိဳလ္သည္ မိမိ၏ ႐ုိးသားေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ဘာသာတရား ကုိင္း႐ိႈင္းမႈတုိ႔ ရွိလင့္ကစား ဆင္းရဲၿပီး စိတ္ဆင္းရဲရသည္။ စ႐ုိက္ဆုိးၿပီး မုိက္မဲေသာ္လည္း ယင္းႏွင့္ဆန္႔က်င္လ်က္ ကံၾကမၼာ၏ ခ်စ္ျမတ္ႏုိးျခင္းခံရသည့္ အျခားပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္လည္း ရွိျပန္သည္။ ထုိပုဂၢိဳလ္သည္ ၎၏ယုတ္နိမ့္ၿပီး အကုသုိလ္ျဖင့္ ဘ၀ေနနည္းအစား ေကာင္းျခင္းပုံစံမ်ိဳးစုံႏွင့္ ႀကံဳဆုံရသည္။
အဘယ့္ေၾကာင့္ တစ္ေယာက္က နိမ့္ၿပီး အျခားတစ္ေယာက္မူ အထက္တန္းျဖစ္ရသနည္းဟု ေမြးခြန္းထုတ္ႏုိင္သည္။ တစ္ေယာက္မႈ ခ်စ္ျမတ္ႏုိးသူ မိခင္၏လက္တြင္းမွ ဆဲြယူျခင္းခံရၿပီး၊ အျခားတစ္ေယာက္မူ ႏွစ္အတန္ၾကာ ေနႏုိင္လ်က္၊ အျခားတစ္ေယာက္မူ လူ႔စည္းစိမ္ခံစားရင္း ေသဆုံး သုိ႔မဟုတ္ အသက္ရွစ္ဆယ္ တစ္ရာ ႀကီးရင့္ခ်ိန္၌ ေသဆုံးၾကသနည္း။ တစ္ေယာက္မူ ဖ်ားနာမက်န္းမာျဖစ္ၿပီး အျခားတစ္ေယာက္မူ ခြန္အားဗလႏွင့္ က်န္းမာသနည္း။ တစ္ေယာက္က ေခ်ာေမာလွပၿပီး အျခားတစ္ေယာက္မူ ႐ုပ္ဆုိးအက်ည္းတန္ အားလုံး၏ ရြံရွာျခင္း ခံရသနည္း။ တစ္ေယာက္မူ စည္းစိမ္ရင္ခြင္မွာ ႀကီးျပင္းရလ်က္ တစ္ေယာက္မူ လုံး၀ဆင္းရဲၿပီး အၿမဲ၀မ္းနည္းဖြယ္ႏွင့္ ႀကဳံရသည္။ တစ္ေယာက္က သန္းၾကြယ္သူေဌး တစ္ေယာက္က လူမဲြျဖစ္ရသနည္း။ တစ္ေယာက္မူ စိတ္ပုိင္းအရ အလြန္အဆင့္ျမင္သူျဖစ္ၿပီး တစ္ေယာက္မူ ည့ံဖ်င္းသနည္း။ အခ်ိဳ႕မွာ ေမြးကတည္းက ဘာသာေဗဒ ပညာရွင္ အႏုပညာရွင္ သခ်ၤာပါရဂူ သုိ႔မဟုတ္ ဂီတပညာရွင္ ျဖစ္ရသနည္း။ အခ်ိဳ႕မွာ ေမြးရာပါ မ်က္မျမင္မ်ား၊ နားမၾကားသူမ်ား ျဖစ္ၾကသနည္း။ အခ်ိဳ႕မွာ ေမြးကတည္းက ေကာင္းခ်ီးေပးခံရၿပီး အခ်ိဳ႕မွာ အဘယ့္ေၾကာင့္ က်ိန္စာမိၾကရသနည္း။ ေတြးေခၚေျမာ္ျမင္တတ္သူ အားလုံး၏စိတ္ကုိ ႐ႈတ္ေထြးေစသည့္ ျပႆနာအခ်ိဳ႕ ရွိၾကသည္။ ေလာက၏ ယင္းမမွ်တမႈ အားလုံးႏွင့္ လူသားတုိ႔၏ ဆုိခဲ့ပါ မညီမွ်တမႈ အေထြေထြကုိ မည္သုိ႔စဥ္းစားမည္နည္း။ ယင္းတုိ႔မွာ မ်က္ကန္း အခြင့္အေရး သုိ႔မဟုတ္ တုိက္ဆုိင္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ရသေလာ။
ကမၻာေပၚတြင္ မည္သည့္အရာမွ် မ်က္ကန္းအခြင့္အေရး သုိ႔မဟုတ္ တုိက္ဆုိင္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ အရာဟူ၍ မရွိေခ်။ မည္သည့္အရာမဆုိ တုိက္ဆုိင္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ဆုိမူ သင္ဖတ္ေနေသာ စာအုပ္သည္ ဤေနရာသုိ႔ သူ႔အလုိလုိ ေရာက္လာသည္ဟု ဆုိျခင္းထက္ ပုိ၍မွန္မည္မဟုတ္ေခ်။ အတိအက်ဆုိရေသာ္ တစ္ခုမဟုတ္ တစ္ခုေသာ အေၾကာင္းတရားအတြက္ မျဖစ္ထုိက္တန္ဘဲ မည္သည့္အရာမွ လူသားတုိ႔မွာ ျဖစ္ေပၚသည္မဟုတ္ေခ်။ ယင္းသည္ တာ၀န္မယူသူ ဖန္ဆင္းရွင္တစ္ေယာက္၏ အမိန္႔ျဖစ္သေလာ။
ဟပ္စေလ (Huxley)က ဤသုိ႔ ေရးသည္။ ``အကယ္၍ ဤအ့ံဖြယ္ စၾကာ၀ဠာကုိ တစ္စုံတစ္ေယာက္ (ဖန္ဆင္းသူ)က တမင္သက္သက္ ျဖစ္ေပၚေစခဲ့သည္ဟု ယူဆလွ်င္ ယင္းစကားလုံးမ်ားကုိ ကၽြႏ္ုပ္နားလည္သမွ်ျဖင့္ ထုိပုဂၢိဳလ္သည္ ေကာက္က်စ္စဥ္းလဲၿပီး မမွ်တျခင္းထက္ပုိ၍ သေဘာေကာင္းျခင္း၊ မွ်တျခင္း လုံး၀မရွိသည္မွာ လုံး၀ ထင္ရွား၏။``
အုိင္စတုိင္း (Einstein)၏ အလုိမွာ ဤသုိ႔ျဖစ္သည္။ ``အကယ္၍ ထုိသတၱ၀ါ (ဖန္ဆင္းရွင္ထာ၀ရ)သည္ အနႏၲတန္ခုိး ရွိသည္ဆုိမူ လူသားတုိ႔ အျပဳအမူ အေတြးအႀကံ ခံစားမႈႏွင့္ ရည္မွန္းခ်က္အားလုံး အပါအ၀င္ ျဖစ္ရပ္အားလုံးလည္း ထုိပုဂၢိဳလ္၏ လက္ခ်က္ပင္ျဖစ္ရမည္။ ယင္းသုိ႔ေသာ အနႏၲတန္ခုိးရွင္ ပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕ေမွာက္က လူသားတုိ႔အား ၎တုိ႔၏ အျပဳအမူ အႀကံအစည္မ်ားအတြက္ တာ၀န္ရွိသည္ဟု ယူဆရန္ မည္သုိ႔ျဖစ္ႏုိင္မည္နည္း။ ျပစ္ဒဏ္မ်ား ဆုလာဘ္မ်ားေပးရာက ယင္းထာ၀ရသည္ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အတုိင္းအတာအထိ မိမိကုိမိမိ စီရင္ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိ ျဖတ္သန္းေရလမ့္မည္ျဖစ္။ ယင္းသည္ ၎ဖန္တီးသည္ဟု ယူဆရေသာ ေကာင္းျခင္း၊ ေျဖာင့္မတ္ျခင္းမ်ားႏွင့္ မည္သုိ႔ဆက္စပ္ ပတ္သက္လိမ့္မည္နည္း။``
စပင္စာ လီ၀စ္စ္ (Spencer Lewis)က ေအာက္ပါအတုိင္းဆုိသည္။ ``ဘုရားသခင္ယုံၾကည္သည့္ ဘာသာေရး အေျခခံမ်ားအရ လူသားတစ္ေယာက္သည္ တမင္သက္သက္ မိမိ၏ ဆႏၵမရွိဘဲ ဖန္ဆင္းခံရၿပီး ဖန္ဆင္းဆဲခဏက ထာ၀ရေကာင္းခ်ီးေပးျခင္းႏွင့္ ျပစ္ဒဏ္ခတ္ျခင္းကုိလည္း ခံရသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ လူသည္ ကိုယ္ခႏၶတည္ေဆာက္မႈျဖစ္စဥ္ ပထမအဆင့္မွစ၍ ေနာက္ဆုံးေသသည့္ခဏတုိင္ေအာင္ ၎၏ပုဂၢလိက ဆႏၵမ်ား၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ား ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား၊ ႐ုန္းကန္လႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ သုိ႔မဟုတ္ ဆုေတာင္း၀တ္ျပဳမႈမ်ားကုိ မငဲ့ကြက္ဘဲ ေကာင္းသူ၊ ဆုိးသြင္းသူ၊ ကံေကာင္းသူ၊ ကံေခသူ၊ ျမင့္ျမတ္သူ၊ ယုတ္နိမ့္သူ ျဖစ္ရ၏။ ယင္းသုိ႔ျဖစ္ျခင္းကား ဘာသာေရး (ယုံၾကည္မႈ)ႏွင့္ဆုိင္ေသာ ဘုရားသခင္ယုိးမယ္စဲြ၀ါဒ ျဖစ္၏။``
ခ်ားလ္စ္ ဗရက္ေလာက္ (Charles Bradlaugh) ကမူ ဤသုိ႔ဆုိ၏။ ``မေကာင္းမႈတည္ရွိျခင္းသည္ ထာ၀ရဘုရား ယုံၾကည္သူမ်ားအဖုိ႔ ေၾကာက္စရာေကာင္းသည့္ ဆူးေျငာင့္ခလုတ္ျဖစ္၏။ နာက်င္မႈ၊ ၀မ္းနည္းပက္လက္ ျဖစ္ရမႈ၊ လူသတ္မႈ၊ ဆင္းရဲမဲြေတမႈတုိ႔က ထာ၀ရေကာင္းျခင္း သေဘာကုိ ထိပ္တုိက္ေတြ႕ေစၿပီး အလုံးစုံေကာင္း၊ အလုံးစုံ ပညာရွိ၊ အႏၲတန္ခုိးရွင္ ထာ၀ရဘုရားအျဖစ္ ေၾကျငာခ်က္အေပၚ အေျဖမေပးႏုိင္ေသာ စြမ္းရည္ကုိ စိန္ေခၚ၏။``
႐ႈိပင္ေဟာင္၀ါ (Schopenhauer)၏ စကားျဖင့္ ဆုိရမူ ဤသုိ႔ျဖစ္သည္။ ``မိမိကုိယ္ကုိ ဘာမွမဟုတ္သည့္အရာမွ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟု ယူဆသူ မည္သူမဆုိသည္ ဘာမွ်ျဖစ္လာမည္ မဟုတ္ဟူသည္ကုိလည္း စဥ္းစားသင့္၏။ အေၾကာင္းမူ ထာ၀ရျဖစ္ေသာ အရာသည္ ၎မရွိမီကတည္းက လြန္သြားၿပီးေနာက္ ယင္းမွတစ္ဆင့္ ၎အေနျဖင့္ လုံး၀မရပ္မစဲ ျဖစ္ေပၚမည္ျဖစ္ေသာ ဒုတိယထာ၀ရ အရာတစ္ခု စတင္ခဲ့ျပန္လ်က္ ၎အေနျဖင့္ အလြန္စပ္ဆုပ္ဖြယ္ ေတြးေခၚမႈ တစ္ရပ္သုိ႔ က်ေရာက္သြား၏။ အကယ္၍ ေမြးဖြားျခင္းသည္ လုံး၀အစျဖစ္သည္ဆုိမူ ယင္းသုိ႔ျဖစ္ပါက ေသျခင္းသည္ လုံး၀ယင္း၏ အဆုံးျဖစ္ရမည္။ ဘာမွ်မဟုတ္သည့္ အရာျဖင့္ လူကုိျပဳလုပ္ခဲ့သည္ဟု ယူဆျခင္းသည္ ေသျခင္းတရားသည္ ယင္း၏ လုံး၀အဆုံးျဖစ္သည္ဟု ယူဆျခင္းသုိ႔ မျဖစ္မေန ဦးတည္ေစ၏။``
လူသားတုိ႔၏ ဒုကၡမ်ားႏွင့္ ထာ၀ရဘုရားကုိ မွတ္ခ်က္ျပဳရာ၌ ပါေမာကၡ ေဂ် ဘီ အက္စ္ ဟာလ္ဒန္ (J.B.S. Haldane)က ဤသုိ႔ေရးသည္။ ``လူသားတုိ႔၏ စ႐ုိက္လကၡဏာ ေကာင္းမြန္ေစရန္ ဒုကၡကုိ အလုိရွိအပ္၏။ သုိ႔မဟုတ္ ထာ၀ရဘုရားသည္ အနႏၲစြမ္းအားရွိသူမဟုတ္။ ပထမအဆုိမွာ ဒုကၡကုိ အနည္းငယ္မွ်သာ ခံးစားၾကၿပီး ၎တုိ႔၏ မ်ိဳး႐ုိးႏွင့္ ပညာေရးကံေကာင္းၾကသူ အခ်ိဳ႕မွာ အလြန္ေကာင္းမြန္ေသာ သြင္ျပင္မ်ား ရွိၾကသည့္ အခ်က္က မဟုတ္မွန္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပၿပီးျဖစ္၏။ ဒုတိယအဆုိအား ျငင္းဆုိရျခင္းမွာ အနႏၲစၾကာ၀ဠာႏွင့္ အလုံးစုံ ပယ္သတ္သမွ်တြင္ တန္ခုိးရွင္တစ္ေယာက္၏ မွန္ကန္ေၾကာင္း အဆုိျပဳခ်က္ျဖင့္ ျဖည့္သြင္းရန္ တစ္ုခုခုေသာ အသိပညာ စဥ္းစားဆင္ျခင္မႈ ကြက္လပ္ရွိျခင္းျဖစ္၏။ ထုိ႔ျပင္ ဖန္ဆင္းရွင္ တစ္ေယာက္သည္ ထင္ျမင္ခ်က္ျဖင့္ သူ သုိ႔မဟုတ္ ၎အလုိရွိတုိင္း ဖန္ဆင္းႏုိင္၏။``
ပညာရွိ ရပ္ဆယ္လ္ (Lord Russell)က ဤသုိ႔ ေဖာ္ျပသည္။ ``ကမၻာေလာကကုိ ေကာင္းျမတ္ၿပီး အလုံးစုံသိ တန္ခုိးရွင္ ထာ၀ရဘုရားက ဖန္ဆင္းခဲ့ေၾကာင္း ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိ ေျပာၾက၏။ ကမၻာေလာကကုိ မဖန္ဆင္းမီက သူသည္ ယင္းကမၻာေလာက၌ ပါ၀င္မည့္ နာက်င္မႈႏွင့္ ဆင္းရဲဒုကၡမ်ိဳးစုံကုိ ႀကိဳတင္သိျမင္ခဲ့၏။ သုိ႔ျဖစ္၍ ထုိထာ၀ရသည္ ထုိအရာအားလုံးတုိ႔အတြက္ တာ၀န္ရွိသူျဖစ္၏။ ကမၻာေပၚရွိ နာက်င္ခံခက္မႈသည္ (လူသားတုိ႔ က်ဴးလြန္သည့္) အျပစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ဟူသည္ကုိ ျငင္းခုံေနျခင္းမွာ အသုံးမက်ေခ်။ အကယ္၍ ထာ၀ရဘုရားသည္ လူသားတုိ႔ က်ဴးလြန္မည္ျဖစ္ေသာ အျပစ္မ်ားကုိ ႀကိဳသိခဲ့မူ လူသားတုိ႔ကုိ ဖန္ဆင္းရန္ ဆုံးျဖတ္ေသာအခါ ထုိျပစ္မႈအားလုံးေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ အက်ိဳးဆက္မ်ားအတြက္ ၎ကတာ၀န္ရွိသည္မွာ ထင္ရွား၏။``
ပညာရွိ တင္ႏုိင္ဆန္ (Lord Tennyson)က ၎အသက္ႀကီးၿပီးမွ ေရးေသာ `ေမွ်ာင္လင့္ခ်က္ကုန္ဆုံးျခင္း (Despair) ` ကဗ်ာတြင္ ေဟရွာယအနာဂတၱိက်မ္း (၄၅း၇)၌ မွတ္တမ္းတင္ထားသည့္အတုိင္း ``ငါသည့္ ၿငိမ္သက္ျခင္း (ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ)ကုိ ျဖစ္ေစၿပီး အမဂၤလာ (မေကာင္းမႈ)ကိုလည္း ဖန္ဆင္း၏``ဟုဆုိေသာ ထာ၀ရဘုရားသခင္အား ဤသုိ႔ရဲရင့္စြာ တုိက္ခုိက္ထားသည္။ ``မည္သုိ႔နည္း၊ ငါတုိ႔အား ယင္းသုိ႔ အလြန္ေကာင္းမြန္စြာ ကယ္တင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္ေသာ အနႏၲေမတၱာရွင္ထံ ဆုေတာင္းသင့္ပါသေလာ၊ အမွန္ဆုိရလွ်င္ ထာ၀ရငရဲကုိ ဖန္ဆင္းခဲ့ေသာ အဆုံးစြန္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္သူ၊ ငါတုိ႔ကုိ ဖန္ဆင္းခဲ့ေသာ ငါတုိ႔ကုိ ႀကိဳ၍သိခဲ့ေသာ ႀကိဳ၍ဒဏ္ခတ္ခဲ့ေသာ ထုိ႔ထက္ ၎ဆႏၵရွိသည္ကုိ ၎ဘာသာ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ အဆုံးစြန္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္သူ၊ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔၏ ညည္းညဴသံကုိ လုံး၀ ၾကားသိေတာ္ မမူေသာ ေသဆုံးသူ ၾကမ္းၾကဳတ္မိခင္အား ပုိ၍ေကာင္းေအာင္ ျပဳေပးပါ။``
``လူအားလုံးမွာ အျပစ္က်ဴးလြန္သူမ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး အာဒမ္၏ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္ေသာ ျပစ္မႈရွိသည္ဟူေသာ ေဟာၾကားခ်က္သည္ မွ်တမႈ က႐ုဏာ ေမတၱာႏွင့္ အၾကြင္းမဲ့ ညီမွ်မႈ ဆုိသည္တုိ႔အတြက္ စိန္ေခၚခ်က္ တစ္ရပ္ျဖစ္သည္``မွာ ေသခ်ာသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ေရွးေဟာင္းစာေရးသူမ်ားက ထာ၀ရဘုရားသည္ ၎ကုိယ္ပုိင္ ႐ုပ္သြင္ျဖင့္ လူကုိဖန္ဆင္းခဲ့ေၾကာင္း ယုံၾကည္ခ်က္ ျပင္းျပစြာဆုိသည္။ အခ်ိဳ႕ေခတ္သစ္ ေတြးေခၚရွင္မ်ားကမူ ယင္းႏွင့္ ဆန္႔က်င္လ်က္ လူက ထာ၀ရဘုရားကုိ ၎၏စိတ္ကူးျဖင့္ ဖန္ဆင္းခဲ့ေၾကာင္း ဆုိၾကသည္။ လူ႔ယဥ္ေက်းမႈ တုိးတက္လာသည္ႏွင့္အမွ် လူသားတုိ႔၏ ထာ၀ရဘုရား အယူအဆသည္လည္း ပုိ၍ပုိ၍ ရွင္းလင္းလာသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရကား ယင္းသုိပ သတၱ၀ါတစ္ေယာက္အား ဤစၾကာ၀ဠာအတြင္းမွာ ျဖစ္ေစ၊ အျပင္မွာျဖစေစ တည္ရွိေၾကာင္း ယုံၾကည္ရန္ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ေခ်။
ဤပုဂၢိဳလ္သတၱ၀ါမ်ိဳးစုံသည္ မ်ိဳး႐ုိးစဥ္ဆက္ႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္သေလာ။ သိပၸံပညာရွင္တုိ႔ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည့္ ဤဓာတု ႐ုပ္ပုိင္းျဖစ္စဥ္အားလုံးမွာ တစ္စိတ္တစ္ေဒသအားျဖင့္ နည္းလမ္းအျဖစ္ အသုံးျပဳႏုိင္ေသာ အရာမ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း ယင္းတုိ႔သည္ ပုဂၢိဳလ္အသီးသီး၌ တည္ရွိေသာ သိမ္ေမြ႕သည့္ ျခားနားခ်က္မ်ားႏွင့္ က်ယ္ျပန္႔သည့္ မတူညီမႈမ်ားအတြက္ လုံး၀ဥႆုံ တာ၀န္ယူ(ေျဖရွင္း) ႏုိင္မည္မဟုတ္ေခ်။ ကုိယ္ခႏၶာအားျဖင့္ တူညီၿပီး တူညီသည့္ မ်ိဳးဗီဇကုိ ရရွိၾကလ်က္ တူညီသည့္ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မႈ အခြင့္အေရး ရရွိၾကေသာ ထပ္တူညီအျမြာမ်ားသည္ အဘယ့္ေၾကာင့္ ဗီဇစိတ္ရင္း ကုိယ္က်င့္တရားႏွင့္ အသိဉာဏ္အားျဖင့္ လုံး၀ကဲြျပား ျခားနားရသနည္း။
မ်ိဳးဗီဇတစ္ခုတည္းျဖင့္ ယင္းကဲြျပားျခားနားမႈမ်ိဳးစုံကုိ မရွင္းျပႏုိင္ေခ်။ အတိအက်ဆုိမူ မ်ိဳးဗီဇအေၾကာင္း တရားသည္ ယင္း(အျမြပူး)တုိ႔၏ ျခားနားမႈ အမ်ားစုကုိထက္ ဆင္တူညီမႈမ်ားကုိသာ ပုိမုိယုတၱိရွိစြာ ဆုိသည္။ မိဘမ်ားထံမွ ဆက္ခံရရွိသည့္ အလြန္႔အလြန္ ေသးငယ္လွသည့္ တစ္လက္မ၏ သန္းေပါင္းသုံးဆယ္ပုံ တစ္ပုံမွ်ေလာက္ရွိေသာ ဓာတု႐ုပ္၀တၳဳ မ်ိဳးေစ့သည္ လူသား၏ ႐ုပ္ပုိင္းတည္ေဆာက္မႈအတြက္ အစိပ္အပုိင္း တစ္ခုကုိသာ ရွင္းျပႏုိင္သည္။ ပုိမုိ႐ႈတ္ေထြးၿပီး သိမ္ေမြ႕နက္နဲသည့္ စိတ္ပုိင္း၊ အသိဉာဏ္၊ ကုိယ္က်င့္တရား ျခားနားမႈတုိ႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍မူ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔အေနျဖင့္ အသိပညာ ပြင့္လင္းရန္ မ်ားစြာလုိေသးသည္။ မ်ိဳးဗီဇသီအုိရီသည္ ရွည္လ်ားသည့္ မိေကာင္းဖခင္ မ်ိဳး႐ုိးစဥ္ဆက္အတြင္း ရာဇ၀တ္သား ေမြးဖြားလာျခင္း၊ မေကာင္းသတင္း ေက်ာ္ေစာသည့္ မိသားစုက သူေတာ္စင္ သုိ႔မဟုတ္ ျမင့္ျမတ္သူ ေမြးဖြားလာျခင္း၊ အရြယ္ႏွင့္မလုိက္ေအာင္ ထူးခၽြန္သည့္ ကေလးမ်ား၊ ထူးခၽြန္ထက္ျမက္သူမ်ားႏွင့္ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ဆရာအရွင္မ်ား ေမြးဖြားလာျခင္းတုိ႔အေပၚ ႏွစ္သက္ေက်နပ္ေလာက္ေအာင္ အေျဖေပးႏုိင္စြမ္း မရွိေခ်။
ဗုဒၶ၀ါဒအလုိအရ ယင္းသုိ႔ျဖစ္ျခင္းသည္ မ်ိဳး႐ုိးဗီဇ၊ ပတ္၀န္းက်င္၊ သဘာ၀ႏွင့္ ဖန္တီးဓမၼတုိ႔ေၾကာင့္သာမက ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔၏ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မႈ ေနာက္တစ္မ်ိဳးဆုိရမူ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ ဆက္ခံရရွိသည့္ အတိတ္က ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ယခုျပဳလုပ္ခ်က္မ်ား၏ အက်ိဳးဆက္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ ေပ်ာ္ရြင္မႈ စိတ္ဆင္းရဲမႈတုိ႔အတြက္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္တြင္ တာ၀န္ရွိသည္။ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ ငရဲကုိ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ တည္ေဆာက္သည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔၏ နတ္ျပည္ကုိ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ ဖန္ဆင္းသည္။ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔သည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ကံၾကမၼာ၏ ဗိသုကာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ပင္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔၏ ကံ(အျပဳအမူ)မ်ား ျဖစ္သည္။
အခါတစ္ပါး၌ သုဘအမည္ရွိ လုလင္ငယ္တစ္ေယာက္သည္ ဗုဒၶထံခ်ဥ္းကပ္ၿပီး အဘယ္မည္ေသာ အေၾကာင္းတရားေၾကာင့္ လူသတၱ၀ါမ်ားအတြက္ အနိမ့္အျမင့္ သေဘာရွိသနည္းဟု ေမးျမန္းခဲ့သည္။ ၎က ဆက္လက္၍ ``အေၾကာင္းမွာ လူသားတုိ႔အၾကား အသက္ရွည္သူ၊ အသက္တုိသူ၊ အဆင့္အတန္းနိမ့္သူ၊ အဆင့္အတန္းျမင့္သူ၊ အသိဉာဏ္ ကင္းမဲ့သူ အသိဉာဏ္ ၾကြယ္၀သူမ်ားကုိ ေတြ႕ရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္``ဟု ေလွ်ာက္ထားသည္။ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္က ေအာက္ပါအတုိင္း အတုိခ်ဳပ္ေျဖၾကားသည္။ ``သက္ရွိသတၱ၀ါအားလုံးသည္ ၎ျပဳုလုပ္ေသာကံကုိ ပုိင္ဆုိင္ၾက၏၊ ကံအေမြကုိ ခံၾကရ၏၊ ကံသာလွ်င္ အေၾကာင္းတရားရွိ၏၊ ကံသာလွ်င္ ေဆြမ်ိဳးျဖစ္၏၊ ကံသာလွ်င္ ကုိးကြယ္အားထားရာျဖစ္၏၊ ကံတရားသည္ အနိမ့္အျမင့္အားျဖင့္ သတၱ၀ါအားလုံးကုိ ခဲြျခားေပး၏။`` ယင္းေနာက္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္က ကုိယ္က်င့္တရား၊ ေၾကာင္းက်ိဳးနိယာမအရ ယင္းသုိ႔ေသာ ကဲြျပားျခားနားခ်က္မ်ား၏ အေၾကာင္းတရားကုိ ရွင္းလင္းေဟာၾကားေတာ္မူသည္။
သုိ႔ျဖစ္၍ ဗုဒၶ၀ါဒ ႐ႈေထာင့္အရ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ မ်က္ေမွာက္ စိတ္အေျခအေန၊ အသိပညာ၊ ကုိယ္က်င့္တရားႏွင့္ စ႐ုိက္လကၡဏာ ျခားနားမႈမ်ားသည္ အတိတ္ ပစၥဳပၸန္ ႏွစ္ရပ္လုံးႏွင့္ဆုိင္ေသာ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္၏ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ခ်က္ႏွင့္ စိတ္ေစတနာမ်ားေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္ရသည္။ ကမၼ(ကံ)ဟူသည္ စာေပးနည္းအရ ျပဳလုပ္မႈဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ၎၏တရားကုိယ္အရမွာ ကုသုိလ္၊ အကုသုိလ္ေစတနာ ျဖစ္သည္။ ကမၼ(ကံ)သည္ ေကာင္းဆုိးႏွစ္မ်ိဳးကုိ တည္ေဆာက္သည္။ ေကာင္းေသာကံသည္ ေကာင္းေသာအရာ ျဖစ္ေစသည္။ မေကာင္းေသာကံသည္ မေကာင္းေသာအရာကုိ ျဖစ္ေစသည္။ ေက်နပ္ႏွစ္သက္မႈသည္ ေက်နပ္ႏွစ္သက္မႈကုိ ဆဲြငင္သည္။ ဤသည္မွာ ကမၼနိယာမျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ အေနာက္တုိင္း စာေရးဆရာအခ်ိဳ႕ ဆုိလုိခ်င္သကဲ့သုိ႔ပင္ ကမၼဟူသည္ ``ျပဳလုပ္မႈၾသဇာ လႊမ္းမုိးျခင္း``ျဖစ္သည္။
ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ စုိက္ပ်ိဳးၿပီးသည္ကုိ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ရိပ္သိမ္းသည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ၾကဲခ်ခဲ့သည္ကုိ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္ တစ္ေနရာရာတြင္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ရိပ္သိမ္းသည္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးဆုိမူ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔သည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ အတိတ္ (ျဖစ္ခဲ့သည္)၏ အက်ိဳးဆက္ၿပီးၿပီး ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ ပစၥဳပၸန္(ျဖစ္ဆဲ)၏ အက်ိဳးဆက္ျဖစ္လိမ့္မည္။ အျခားတစ္မ်ိဳးဆုိရမူ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔သည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ အတိတ္၏ အက်ိဳးဆက္လည္း လုံးလုံးလ်ားလ်ား မဟုတ္ဘဲ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ ပစၥဳပၸန္၏ အက်ိဳးဆက္လည္း အၾကြင္းမဲ့ ျဖစ္လိမ့္မည္မဟုတ္ေခ်။ ဥပမာအားျဖင့္ ယေန႔ ရာဇ၀တ္သမား တစ္ေယာက္သည္ မနက္ျဖန္တြင္ သူေတာ္ေကာင္း တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာႏုိင္သည္။ ယင္းသုိ႔ ကဲြျပားျခားနားမႈကုိ ဗုဒၶ၀ါဒက ကံေၾကာင့္ဟု ယူဆေသာ္လည္း အရာခပ္သိမ္းကုိ ကံေၾကာင့္ဟု ယူဆရန္ မႀကိဳးစားေခ်။
အကယ္၍ အရာခပ္သိမ္း ကံေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟု ယူဆခဲ့ေသာ္ ဆုိးသြမ္းရျခင္းမွာ ၎၏ ကံေၾကာင့္ျဖစ္သျဖင့္ ထုိလူဆုိးသည္ ထာ၀စဥ္ လူဆုိးသာ ျဖစ္ရခ်ိန္မည္။ ေရာဂါကုိ ကုသဖုိ႔ ဆရာ၀န္ႏွင့္ တုိင္ပင္ရန္ပင္ မလုိေတာ့ေခ်။ အေၾကာင္းမူ မိမိ၏ကံသည္ ယင္းသုိ႔သေဘာရွိခဲ့ေသာ္ (ယင္းကံကပင္) ေရာဂါကုိ ကုသမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္တည္း။ ဗုဒၶ၀ါဒအလုိအရ ႐ုပ္ပုိင္းႏွင့္ စိတ္ပုိင္းနယ္ပယ္တြင္ တည္ရွိေသာ ျဖစ္စဥ္နိယာမတရား ငါးမ်ိဳးရွိသည္။
၁။ ကမၼနိယာမ - ျပဳလုပ္မႈႏွင့္ ယင္း၏အက်ိဳးတရား ျဖစ္စဥ္ (ဥပမာ- ႏွစ္သက္ဖြယ္ မႏွစ္သက္ဖြယ္ အျပဳအမူမ်ားသည္ ေကာင္းက်ိဳးႏွင့္ မေကာင္းက်ိဳးကုိ ကုိယ္စားျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚေစသည္။)
၂။ ဥတုနိယာမ - ဥတုရာသီတုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ (ဥပမာ- ေလတုိက္ျခင္း၊ မုိးရြာျခင္းတုိ႔၏ ဥတုရာသီအလုိက္ ျဖစ္ေပၚျခင္း သဘာ၀)
၃။ ဗီဇနိယာမ - မ်ိဳးေစ့တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ (သက္မဲ့႐ုပ္ျဖစ္စဥ္)။ (ဥပမာ- ဆန္ေစ့မွ ဆန္ကုိေပါက္ေရာက္ေစသည္။ ႀကံပင္သည္ ခ်ိဳေသာအရသာကုိ ေပးသည္။ သိပၸံနည္းက် ကလာပ္စည္း မ်ိဳးဗီဇသီအုိရီႏွင့္ အျမြပူးႏွစ္ေယာက္၏ ႐ုပ္ပုိင္းတူညီမႈသည္ ဤနိယာမအရ ျဖစ္ႏုိင္သည္။)
၄။ စိတၱနိယာမ - စိတ္ျဖစ္စဥ္ နိယာမ။ (ဥပမာ- စိတ္တုိ႔၏ျဖစ္စဥ္၊ စိတ္စြမ္းအင္စသည္။)
၅။ ဓမၼနိယာမ - ဓမၼသဘာ၀ျဖစ္စဥ္၊ (ဥပမာ - ေနာက္ဆုံးဘ၀က ေဗာဓိသတၱတစ္ဆူ ပြင့္ေပၚလာျခင္း ကဲ့သုိ႔ေသာ သဘာ၀တရား၊ ကမၻာ့ဆဲြငင္အားစသည္။) စိတ္ပုိင္း သုိ႔မဟုတ္ ႐ုပ္ပုိင္းသေဘာတရားတုိင္းကုိ ၎တုိ႔ကုိယ္တုိင္ နိယာမတစ္ခုျဖစ္သည့္ အကုန္ၿခဳံငုံမိေသာ ေဖာ္ျပပါ ျဖစ္စဥ္ငါးမ်ိဳးျဖင့္ ရွင္းျပႏုိင္သည္။
သုိ႔ျဖစ္၍ ကံဟူသည္ စၾကာ၀ဠာအတြင္း တည္ရွိေနသည့္ ေဖာ္ျပပါ သဘာ၀နိယာမ ငါးမ်ိဳးအနက္ တစ္ခုသာျဖစ္သည္။ ကံဟူသည္ သဘာ၀ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုမွ်သာျဖစ္သည္ ဆုိလုိက္သျဖင့္ ယင္းသဘာ၀ျဖစ္စဥ္ကုိ ခ်မွတ္ေပးသူ ရွိရမည္ဟု မဆုိလုိေခ်။ ကမၻာဆဲြငင္အားကဲ့သုိ႔ေသာ သာမန္ သဘာ၀နိယာမမ်ားသည္ ယင္းသဘာ၀နိယာမကုိ ခ်မွတ္မည့္သူ မလုိေခ်။ ယင္းနိယာမသည္ လြတ္လပ္သည့္ ျပင္ပအုပ္ခ်ဳပ္သူ အဖဲြ႕၏ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ မရွိဘဲ မိမိ၏နယ္ပယ္အတြင္း ေဆာင္ရြက္သည္။
ဥပမာဆုိေသာ္ မီးသည္ပူရမည္ဟု မည္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္မွ် စီမံသည္မဟုတ္ေခ်။ ေရသည္ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚ၌ ညီေနရမည္ဟု မည္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္မွ အမိန္႔ေပးသည္ မဟုတ္ေခ်။ ေရ၌ ဟုိက္ဒ႐ုိဂ်င္ႏွစ္ဆ ေအာက္ဆီဂ်င္တစ္ဆ ပါရမည္ျဖစ္ၿပီး ေအးျမျခင္းသည္ ၎ပုိင္ဆုိင္ေသာ သတၱိျဖစ္ရမည္ဟု မည္သည့္ သိပၸံပညာရွင္ကမွ အမိန္႔ေပးသည္ မဟုတ္ေခ်။ ယင္းတုိ႔မွာ သူ႔အလုိလုိ ျဖစ္ေနေသာ သဘာ၀လကၡဏာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ကံဟူသည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မဲ့စြာ လက္ေျမွာက္အ႐ႈံးေပးရမည့္ စိတ္ကူးယဥ္ မသိမျမင္ႏုိင္ေသာ စြမ္းအင္တစ္ခု၏ ျခယ္လွယ္ျခင္းခံရေသာ ယုံၾကည္မႈ သုိ႔မဟုတ္ ယင္းသုိ႔ျခယ္လွယ္ခံရမႈကုိ မ်က္စိမွိတ္ လက္ခံမႈလည္း မဟုတ္ေခ်။ ယင္းသည္ တစ္စုံတစ္ေယာက္၏ ကုိယ္တုိင္ အျပဳအမူအတြက္ တန္ျပန္ျဖစ္ေပၚမႈ ျဖစ္သျဖင့္ တစ္စုံတစ္ေယာက္သည္ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အတုိင္းအတာအထိ ကံအေၾကာင္းတရားကုိ ေရွာင္လဲြရန္ ျဖစ္ႏုိင္သည္။ မည္သည့္အတုိင္းအတာအထိ ေရွာင္လဲြႏုိင္သနည္းဟူသည္မွာ ထုိပုဂၢိဳလ္အေပၚ၌သာ တည္မွီသည္။
ကံအေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားအတြင္း ေကာင္းခ်ီးေပးျခင္းမ်ားႏွင့္ ျပစ္ဒဏ္ေပးျခင္းမ်ားဟူေသာ စကားစုမ်ားကုိ ထည့္သြင္းခြင့္ မျပဳသင့္ေၾကာင္း ဆုိရမည္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶ၀ါဒအဖုိ႔မူ ဖန္ဆင္းခံပုဂၢိဳလ္မ်ားအား စုိးမုိးၿပီး ယင္းစုိးမုိးမႈေၾကာင့္ ဆုလာဘ္ႏွင့္ ဒဏ္ေပးတတ္ေသာ အနႏၲတန္ခုိးရွင္ တည္ရွိမႈကုိ အသိအမွတ္ မျပဳေခ်။ ယင္းႏွင့္ဆန္႔က်င္လ်က္ ဗုဒၶ၀ါဒီတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔ ေတြ႕ႀကံဳခံစားရသည့္ စိတ္ဆင္းရဲမႈႏွင့္ ေပ်ာ္ရႊင္မႈတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔ ျပဳလုပ္ေသာ ေကာင္းမႈႏွင့္ မေကာင္းမႈတုိ႔၏ သဘာ၀ရလာဒ္ ျဖစ္ေၾကာင္း ယုံၾကည္ၾကသည္။ ကမၼသဘာ၀တြင္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေသာ တန္ျပန္ခံရေသာ အေျခခံရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပရမည္ျဖစ္သည္။
ကံတရား၌ ရွိေနေသာ သဘာ၀ကား သင့္ေတာ္ေသာ အက်ိဳးဆက္ကုိ ျဖစ္ေပၚေစမည့္ ျဖစ္ႏုိင္ေျချဖစ္သည္။ အေၾကာင္းတရားသည္ ယင္း၏ အက်ိဳးတရားကုိ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ အက်ိဳးတရား၌ ယင္း၏ အေၾကာင္းတရားကုိ ရွင္းျပသည္။ မ်ိဳးေစ့က အသီးကုိျဖစ္ေပၚေစသည္။ ယင္းအသီးက အေစ့ႏွင့္အသီးတုိ႔ၾကား အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္မႈကုိ ရွင္းျပသည္။ ထုိ႔အတူပင္ ကံႏွင့္ ယင္းတုိ႔၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈတုိ႔ ဆက္စပ္ပတ္သက္မႈရွိသည္။ အက်ိဳးတရားသည္ အေၾကာင္းတရား၌ ပြင့္လင္းေနၿပီးျဖစ္သည္။ ကမၼ၀ါဒကုိ ျပည့္စုံစြာ ယုံၾကည္သူ ဗုဒၶ၀ါဒီတစ္ေယာက္အဖုိ႔ ကယ္တင္ခံရရန္ အျခားပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္ထံ ဆုေတာင္းျခင္း မျပဳဘဲ ယင္းကမၼ၀ါဒသည္ မိမိကုိယ္ကုိ အားကုိးရန္ သင္ၾကားသည့္အတြက္ မိမိ၏စင္ၾကယ္မႈအတြက္ မိမိအေပၚမွာသာ တည္မွီေၾကာင္း ႏွစ္ႏွစ္ကာကာ ယုံၾကည္သည္။
ဗုဒၶဘာသာ၀င္ တစ္ေယာက္အား ေျဖသိမ့္မႈ၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္၊ မိမိကုိယ္ကုိ မွီခုိအားထားမႈႏွင့္ ကုိယ္က်င့္သီလ ျဖည့္စြမ္းမႈ သတၱိတုိ႔ကို ေပးသည္မွာ ကံကုိယုံၾကည္သည့္ တရားအဆုံးအမပင္ ျဖစ္သည္။ မိမိ၏လုံ႔လကုိ ျပည့္စုံေစ၍ ၎၏စိတ္ဓာတ္ျပင္းျပမႈကုိ ထြန္းညွိေပးၿပီး ၎အား ထာ၀စဥ္ ၾကင္နာေစ၊ သည္းခံေစ၊ ညွာတာေထာက္ထားေစသည္မွာ ကံယုံၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ မေကာင္းမႈမွ ေရွာင္ရွားရန္ ေကာင္းမႈကုိျပဳလုပ္ရန္ႏွင့္ မည္သည့္ ျပစ္ဒဏ္ခက္မႈကုိမွ ေၾကာက္ရြံ႕ဖြယ္ မည္သည့္ ေကာင္းခ်ီးေပးခံရမႈကုိမွ ေမွ်ာ္လင့္ဖြယ္မလုိဘဲ လူေကာင္းတစ္ေယာက္ျဖစ္ရန္ မိမိအား တုိက္တြန္းေပးသည္မွာလည္း ၿမဲၿမံေသာ ဤကံယုံၾကည္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ဒုကၡျပႆနာ သုိ႔မဟုတ္ အျခားဘာသာတရားမ်ား၏ စီမံခ်မွတ္ၿပီးသား ၾကမၼာဟုဆုိေသာ အရာ၏ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ႏွင့္ အထူးသျဖင့္ လူသားတုိ႔၏ မညီမွ်မႈတုိ႔ကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္သည္မွာ ကမၼ၀ါဒပင္ျဖစ္သည္။ ကမၼႏွင့္ ဘ၀သံသရာကုိ နဂုိမွန္အဆုိအျဖစ္ လက္ခံသည္။
(အရွင္နာရဒမေထရ္ (သီရိလကၤာ)၏ အဂၤလိပ္လုိ ေရးသားမႈအား အရွင္ေကလာသ (ျမန္မာ)မွ ျမန္မာဘာသာသုိ႔ ျပန္ဆုိပူေဇာ္သည္။)
ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔သည္ လုံး၀ညီမွ်မႈမရွိသည့္ ကမၻာေလာကႏွင့္ ရင္ဆုိင္ေနၾကရသည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔သည္ လူသားတုိ႔၏ မညီမွ်မႈမ်ား ဘ၀ကံၾကမၼာ အေထြေထြႏွင့္ စၾကာ၀ဠာအတြင္းရွိ သတၱ၀ါ အဆင့္အတန္း အဖုံဖုံတုိ႔ကုိ ေတြ႕ျမင္ေနၾကရသည္။ စိတ္ထားေကာင္းမြန္လ်က္ ကုိယ္က်င့္တရား ႐ုပ္ပုိင္းအရည္အခ်င္းမ်ားႏွင့္ ျပည့္စုံၾကြယ္၀သည့္ အေျခအေနတြင္ ေမြးဖြားလာသူမ်ားႏွင့္ မဲြေတဆင္းရဲၿပီး ပ်က္ဆီးယုိယြင္းသည့္ အေျခအေနျဖင့္ ေမြးဖြားလာၾကသူမ်ားကုိ ေတြ႕ၾကရသည္။ စိတ္ႏွလုံးေကာင္းၿပီး ျမင့္ျမတ္ေသာ္လည္း ၎၏ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကုိ ဆန္႔က်င္လ်က္ ကံမေကာင္းျခင္းႏွင့္ အၿမဲတမ္း ဆုံေတြ႕ေနရသူရွိသည္။ ေကာက္က်စ္ေသာေလာကသည္ ထုိပုဂၢိဳလ္၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား လုိအင္ဆႏၵမ်ားႏွင့္ ဆန္႔က်င္လ်က္ ျဖစ္ေစသည္။ ထုိပုဂၢိဳလ္သည္ မိမိ၏ ႐ုိးသားေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ဘာသာတရား ကုိင္း႐ိႈင္းမႈတုိ႔ ရွိလင့္ကစား ဆင္းရဲၿပီး စိတ္ဆင္းရဲရသည္။ စ႐ုိက္ဆုိးၿပီး မုိက္မဲေသာ္လည္း ယင္းႏွင့္ဆန္႔က်င္လ်က္ ကံၾကမၼာ၏ ခ်စ္ျမတ္ႏုိးျခင္းခံရသည့္ အျခားပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္လည္း ရွိျပန္သည္။ ထုိပုဂၢိဳလ္သည္ ၎၏ယုတ္နိမ့္ၿပီး အကုသုိလ္ျဖင့္ ဘ၀ေနနည္းအစား ေကာင္းျခင္းပုံစံမ်ိဳးစုံႏွင့္ ႀကံဳဆုံရသည္။
အဘယ့္ေၾကာင့္ တစ္ေယာက္က နိမ့္ၿပီး အျခားတစ္ေယာက္မူ အထက္တန္းျဖစ္ရသနည္းဟု ေမြးခြန္းထုတ္ႏုိင္သည္။ တစ္ေယာက္မႈ ခ်စ္ျမတ္ႏုိးသူ မိခင္၏လက္တြင္းမွ ဆဲြယူျခင္းခံရၿပီး၊ အျခားတစ္ေယာက္မူ ႏွစ္အတန္ၾကာ ေနႏုိင္လ်က္၊ အျခားတစ္ေယာက္မူ လူ႔စည္းစိမ္ခံစားရင္း ေသဆုံး သုိ႔မဟုတ္ အသက္ရွစ္ဆယ္ တစ္ရာ ႀကီးရင့္ခ်ိန္၌ ေသဆုံးၾကသနည္း။ တစ္ေယာက္မူ ဖ်ားနာမက်န္းမာျဖစ္ၿပီး အျခားတစ္ေယာက္မူ ခြန္အားဗလႏွင့္ က်န္းမာသနည္း။ တစ္ေယာက္က ေခ်ာေမာလွပၿပီး အျခားတစ္ေယာက္မူ ႐ုပ္ဆုိးအက်ည္းတန္ အားလုံး၏ ရြံရွာျခင္း ခံရသနည္း။ တစ္ေယာက္မူ စည္းစိမ္ရင္ခြင္မွာ ႀကီးျပင္းရလ်က္ တစ္ေယာက္မူ လုံး၀ဆင္းရဲၿပီး အၿမဲ၀မ္းနည္းဖြယ္ႏွင့္ ႀကဳံရသည္။ တစ္ေယာက္က သန္းၾကြယ္သူေဌး တစ္ေယာက္က လူမဲြျဖစ္ရသနည္း။ တစ္ေယာက္မူ စိတ္ပုိင္းအရ အလြန္အဆင့္ျမင္သူျဖစ္ၿပီး တစ္ေယာက္မူ ည့ံဖ်င္းသနည္း။ အခ်ိဳ႕မွာ ေမြးကတည္းက ဘာသာေဗဒ ပညာရွင္ အႏုပညာရွင္ သခ်ၤာပါရဂူ သုိ႔မဟုတ္ ဂီတပညာရွင္ ျဖစ္ရသနည္း။ အခ်ိဳ႕မွာ ေမြးရာပါ မ်က္မျမင္မ်ား၊ နားမၾကားသူမ်ား ျဖစ္ၾကသနည္း။ အခ်ိဳ႕မွာ ေမြးကတည္းက ေကာင္းခ်ီးေပးခံရၿပီး အခ်ိဳ႕မွာ အဘယ့္ေၾကာင့္ က်ိန္စာမိၾကရသနည္း။ ေတြးေခၚေျမာ္ျမင္တတ္သူ အားလုံး၏စိတ္ကုိ ႐ႈတ္ေထြးေစသည့္ ျပႆနာအခ်ိဳ႕ ရွိၾကသည္။ ေလာက၏ ယင္းမမွ်တမႈ အားလုံးႏွင့္ လူသားတုိ႔၏ ဆုိခဲ့ပါ မညီမွ်တမႈ အေထြေထြကုိ မည္သုိ႔စဥ္းစားမည္နည္း။ ယင္းတုိ႔မွာ မ်က္ကန္း အခြင့္အေရး သုိ႔မဟုတ္ တုိက္ဆုိင္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ရသေလာ။
ကမၻာေပၚတြင္ မည္သည့္အရာမွ် မ်က္ကန္းအခြင့္အေရး သုိ႔မဟုတ္ တုိက္ဆုိင္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ အရာဟူ၍ မရွိေခ်။ မည္သည့္အရာမဆုိ တုိက္ဆုိင္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ဆုိမူ သင္ဖတ္ေနေသာ စာအုပ္သည္ ဤေနရာသုိ႔ သူ႔အလုိလုိ ေရာက္လာသည္ဟု ဆုိျခင္းထက္ ပုိ၍မွန္မည္မဟုတ္ေခ်။ အတိအက်ဆုိရေသာ္ တစ္ခုမဟုတ္ တစ္ခုေသာ အေၾကာင္းတရားအတြက္ မျဖစ္ထုိက္တန္ဘဲ မည္သည့္အရာမွ လူသားတုိ႔မွာ ျဖစ္ေပၚသည္မဟုတ္ေခ်။ ယင္းသည္ တာ၀န္မယူသူ ဖန္ဆင္းရွင္တစ္ေယာက္၏ အမိန္႔ျဖစ္သေလာ။
ဟပ္စေလ (Huxley)က ဤသုိ႔ ေရးသည္။ ``အကယ္၍ ဤအ့ံဖြယ္ စၾကာ၀ဠာကုိ တစ္စုံတစ္ေယာက္ (ဖန္ဆင္းသူ)က တမင္သက္သက္ ျဖစ္ေပၚေစခဲ့သည္ဟု ယူဆလွ်င္ ယင္းစကားလုံးမ်ားကုိ ကၽြႏ္ုပ္နားလည္သမွ်ျဖင့္ ထုိပုဂၢိဳလ္သည္ ေကာက္က်စ္စဥ္းလဲၿပီး မမွ်တျခင္းထက္ပုိ၍ သေဘာေကာင္းျခင္း၊ မွ်တျခင္း လုံး၀မရွိသည္မွာ လုံး၀ ထင္ရွား၏။``
အုိင္စတုိင္း (Einstein)၏ အလုိမွာ ဤသုိ႔ျဖစ္သည္။ ``အကယ္၍ ထုိသတၱ၀ါ (ဖန္ဆင္းရွင္ထာ၀ရ)သည္ အနႏၲတန္ခုိး ရွိသည္ဆုိမူ လူသားတုိ႔ အျပဳအမူ အေတြးအႀကံ ခံစားမႈႏွင့္ ရည္မွန္းခ်က္အားလုံး အပါအ၀င္ ျဖစ္ရပ္အားလုံးလည္း ထုိပုဂၢိဳလ္၏ လက္ခ်က္ပင္ျဖစ္ရမည္။ ယင္းသုိ႔ေသာ အနႏၲတန္ခုိးရွင္ ပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕ေမွာက္က လူသားတုိ႔အား ၎တုိ႔၏ အျပဳအမူ အႀကံအစည္မ်ားအတြက္ တာ၀န္ရွိသည္ဟု ယူဆရန္ မည္သုိ႔ျဖစ္ႏုိင္မည္နည္း။ ျပစ္ဒဏ္မ်ား ဆုလာဘ္မ်ားေပးရာက ယင္းထာ၀ရသည္ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အတုိင္းအတာအထိ မိမိကုိမိမိ စီရင္ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိ ျဖတ္သန္းေရလမ့္မည္ျဖစ္။ ယင္းသည္ ၎ဖန္တီးသည္ဟု ယူဆရေသာ ေကာင္းျခင္း၊ ေျဖာင့္မတ္ျခင္းမ်ားႏွင့္ မည္သုိ႔ဆက္စပ္ ပတ္သက္လိမ့္မည္နည္း။``
စပင္စာ လီ၀စ္စ္ (Spencer Lewis)က ေအာက္ပါအတုိင္းဆုိသည္။ ``ဘုရားသခင္ယုံၾကည္သည့္ ဘာသာေရး အေျခခံမ်ားအရ လူသားတစ္ေယာက္သည္ တမင္သက္သက္ မိမိ၏ ဆႏၵမရွိဘဲ ဖန္ဆင္းခံရၿပီး ဖန္ဆင္းဆဲခဏက ထာ၀ရေကာင္းခ်ီးေပးျခင္းႏွင့္ ျပစ္ဒဏ္ခတ္ျခင္းကုိလည္း ခံရသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ လူသည္ ကိုယ္ခႏၶတည္ေဆာက္မႈျဖစ္စဥ္ ပထမအဆင့္မွစ၍ ေနာက္ဆုံးေသသည့္ခဏတုိင္ေအာင္ ၎၏ပုဂၢလိက ဆႏၵမ်ား၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ား ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား၊ ႐ုန္းကန္လႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ သုိ႔မဟုတ္ ဆုေတာင္း၀တ္ျပဳမႈမ်ားကုိ မငဲ့ကြက္ဘဲ ေကာင္းသူ၊ ဆုိးသြင္းသူ၊ ကံေကာင္းသူ၊ ကံေခသူ၊ ျမင့္ျမတ္သူ၊ ယုတ္နိမ့္သူ ျဖစ္ရ၏။ ယင္းသုိ႔ျဖစ္ျခင္းကား ဘာသာေရး (ယုံၾကည္မႈ)ႏွင့္ဆုိင္ေသာ ဘုရားသခင္ယုိးမယ္စဲြ၀ါဒ ျဖစ္၏။``
ခ်ားလ္စ္ ဗရက္ေလာက္ (Charles Bradlaugh) ကမူ ဤသုိ႔ဆုိ၏။ ``မေကာင္းမႈတည္ရွိျခင္းသည္ ထာ၀ရဘုရား ယုံၾကည္သူမ်ားအဖုိ႔ ေၾကာက္စရာေကာင္းသည့္ ဆူးေျငာင့္ခလုတ္ျဖစ္၏။ နာက်င္မႈ၊ ၀မ္းနည္းပက္လက္ ျဖစ္ရမႈ၊ လူသတ္မႈ၊ ဆင္းရဲမဲြေတမႈတုိ႔က ထာ၀ရေကာင္းျခင္း သေဘာကုိ ထိပ္တုိက္ေတြ႕ေစၿပီး အလုံးစုံေကာင္း၊ အလုံးစုံ ပညာရွိ၊ အႏၲတန္ခုိးရွင္ ထာ၀ရဘုရားအျဖစ္ ေၾကျငာခ်က္အေပၚ အေျဖမေပးႏုိင္ေသာ စြမ္းရည္ကုိ စိန္ေခၚ၏။``
႐ႈိပင္ေဟာင္၀ါ (Schopenhauer)၏ စကားျဖင့္ ဆုိရမူ ဤသုိ႔ျဖစ္သည္။ ``မိမိကုိယ္ကုိ ဘာမွမဟုတ္သည့္အရာမွ ျဖစ္ေပၚလာသည္ဟု ယူဆသူ မည္သူမဆုိသည္ ဘာမွ်ျဖစ္လာမည္ မဟုတ္ဟူသည္ကုိလည္း စဥ္းစားသင့္၏။ အေၾကာင္းမူ ထာ၀ရျဖစ္ေသာ အရာသည္ ၎မရွိမီကတည္းက လြန္သြားၿပီးေနာက္ ယင္းမွတစ္ဆင့္ ၎အေနျဖင့္ လုံး၀မရပ္မစဲ ျဖစ္ေပၚမည္ျဖစ္ေသာ ဒုတိယထာ၀ရ အရာတစ္ခု စတင္ခဲ့ျပန္လ်က္ ၎အေနျဖင့္ အလြန္စပ္ဆုပ္ဖြယ္ ေတြးေခၚမႈ တစ္ရပ္သုိ႔ က်ေရာက္သြား၏။ အကယ္၍ ေမြးဖြားျခင္းသည္ လုံး၀အစျဖစ္သည္ဆုိမူ ယင္းသုိ႔ျဖစ္ပါက ေသျခင္းသည္ လုံး၀ယင္း၏ အဆုံးျဖစ္ရမည္။ ဘာမွ်မဟုတ္သည့္ အရာျဖင့္ လူကုိျပဳလုပ္ခဲ့သည္ဟု ယူဆျခင္းသည္ ေသျခင္းတရားသည္ ယင္း၏ လုံး၀အဆုံးျဖစ္သည္ဟု ယူဆျခင္းသုိ႔ မျဖစ္မေန ဦးတည္ေစ၏။``
လူသားတုိ႔၏ ဒုကၡမ်ားႏွင့္ ထာ၀ရဘုရားကုိ မွတ္ခ်က္ျပဳရာ၌ ပါေမာကၡ ေဂ် ဘီ အက္စ္ ဟာလ္ဒန္ (J.B.S. Haldane)က ဤသုိ႔ေရးသည္။ ``လူသားတုိ႔၏ စ႐ုိက္လကၡဏာ ေကာင္းမြန္ေစရန္ ဒုကၡကုိ အလုိရွိအပ္၏။ သုိ႔မဟုတ္ ထာ၀ရဘုရားသည္ အနႏၲစြမ္းအားရွိသူမဟုတ္။ ပထမအဆုိမွာ ဒုကၡကုိ အနည္းငယ္မွ်သာ ခံးစားၾကၿပီး ၎တုိ႔၏ မ်ိဳး႐ုိးႏွင့္ ပညာေရးကံေကာင္းၾကသူ အခ်ိဳ႕မွာ အလြန္ေကာင္းမြန္ေသာ သြင္ျပင္မ်ား ရွိၾကသည့္ အခ်က္က မဟုတ္မွန္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပၿပီးျဖစ္၏။ ဒုတိယအဆုိအား ျငင္းဆုိရျခင္းမွာ အနႏၲစၾကာ၀ဠာႏွင့္ အလုံးစုံ ပယ္သတ္သမွ်တြင္ တန္ခုိးရွင္တစ္ေယာက္၏ မွန္ကန္ေၾကာင္း အဆုိျပဳခ်က္ျဖင့္ ျဖည့္သြင္းရန္ တစ္ုခုခုေသာ အသိပညာ စဥ္းစားဆင္ျခင္မႈ ကြက္လပ္ရွိျခင္းျဖစ္၏။ ထုိ႔ျပင္ ဖန္ဆင္းရွင္ တစ္ေယာက္သည္ ထင္ျမင္ခ်က္ျဖင့္ သူ သုိ႔မဟုတ္ ၎အလုိရွိတုိင္း ဖန္ဆင္းႏုိင္၏။``
ပညာရွိ ရပ္ဆယ္လ္ (Lord Russell)က ဤသုိ႔ ေဖာ္ျပသည္။ ``ကမၻာေလာကကုိ ေကာင္းျမတ္ၿပီး အလုံးစုံသိ တန္ခုိးရွင္ ထာ၀ရဘုရားက ဖန္ဆင္းခဲ့ေၾကာင္း ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိ ေျပာၾက၏။ ကမၻာေလာကကုိ မဖန္ဆင္းမီက သူသည္ ယင္းကမၻာေလာက၌ ပါ၀င္မည့္ နာက်င္မႈႏွင့္ ဆင္းရဲဒုကၡမ်ိဳးစုံကုိ ႀကိဳတင္သိျမင္ခဲ့၏။ သုိ႔ျဖစ္၍ ထုိထာ၀ရသည္ ထုိအရာအားလုံးတုိ႔အတြက္ တာ၀န္ရွိသူျဖစ္၏။ ကမၻာေပၚရွိ နာက်င္ခံခက္မႈသည္ (လူသားတုိ႔ က်ဴးလြန္သည့္) အျပစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ဟူသည္ကုိ ျငင္းခုံေနျခင္းမွာ အသုံးမက်ေခ်။ အကယ္၍ ထာ၀ရဘုရားသည္ လူသားတုိ႔ က်ဴးလြန္မည္ျဖစ္ေသာ အျပစ္မ်ားကုိ ႀကိဳသိခဲ့မူ လူသားတုိ႔ကုိ ဖန္ဆင္းရန္ ဆုံးျဖတ္ေသာအခါ ထုိျပစ္မႈအားလုံးေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ အက်ိဳးဆက္မ်ားအတြက္ ၎ကတာ၀န္ရွိသည္မွာ ထင္ရွား၏။``
ပညာရွိ တင္ႏုိင္ဆန္ (Lord Tennyson)က ၎အသက္ႀကီးၿပီးမွ ေရးေသာ `ေမွ်ာင္လင့္ခ်က္ကုန္ဆုံးျခင္း (Despair) ` ကဗ်ာတြင္ ေဟရွာယအနာဂတၱိက်မ္း (၄၅း၇)၌ မွတ္တမ္းတင္ထားသည့္အတုိင္း ``ငါသည့္ ၿငိမ္သက္ျခင္း (ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ)ကုိ ျဖစ္ေစၿပီး အမဂၤလာ (မေကာင္းမႈ)ကိုလည္း ဖန္ဆင္း၏``ဟုဆုိေသာ ထာ၀ရဘုရားသခင္အား ဤသုိ႔ရဲရင့္စြာ တုိက္ခုိက္ထားသည္။ ``မည္သုိ႔နည္း၊ ငါတုိ႔အား ယင္းသုိ႔ အလြန္ေကာင္းမြန္စြာ ကယ္တင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္ေသာ အနႏၲေမတၱာရွင္ထံ ဆုေတာင္းသင့္ပါသေလာ၊ အမွန္ဆုိရလွ်င္ ထာ၀ရငရဲကုိ ဖန္ဆင္းခဲ့ေသာ အဆုံးစြန္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္သူ၊ ငါတုိ႔ကုိ ဖန္ဆင္းခဲ့ေသာ ငါတုိ႔ကုိ ႀကိဳ၍သိခဲ့ေသာ ႀကိဳ၍ဒဏ္ခတ္ခဲ့ေသာ ထုိ႔ထက္ ၎ဆႏၵရွိသည္ကုိ ၎ဘာသာ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ အဆုံးစြန္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္သူ၊ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔၏ ညည္းညဴသံကုိ လုံး၀ ၾကားသိေတာ္ မမူေသာ ေသဆုံးသူ ၾကမ္းၾကဳတ္မိခင္အား ပုိ၍ေကာင္းေအာင္ ျပဳေပးပါ။``
``လူအားလုံးမွာ အျပစ္က်ဴးလြန္သူမ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး အာဒမ္၏ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္ေသာ ျပစ္မႈရွိသည္ဟူေသာ ေဟာၾကားခ်က္သည္ မွ်တမႈ က႐ုဏာ ေမတၱာႏွင့္ အၾကြင္းမဲ့ ညီမွ်မႈ ဆုိသည္တုိ႔အတြက္ စိန္ေခၚခ်က္ တစ္ရပ္ျဖစ္သည္``မွာ ေသခ်ာသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ေရွးေဟာင္းစာေရးသူမ်ားက ထာ၀ရဘုရားသည္ ၎ကုိယ္ပုိင္ ႐ုပ္သြင္ျဖင့္ လူကုိဖန္ဆင္းခဲ့ေၾကာင္း ယုံၾကည္ခ်က္ ျပင္းျပစြာဆုိသည္။ အခ်ိဳ႕ေခတ္သစ္ ေတြးေခၚရွင္မ်ားကမူ ယင္းႏွင့္ ဆန္႔က်င္လ်က္ လူက ထာ၀ရဘုရားကုိ ၎၏စိတ္ကူးျဖင့္ ဖန္ဆင္းခဲ့ေၾကာင္း ဆုိၾကသည္။ လူ႔ယဥ္ေက်းမႈ တုိးတက္လာသည္ႏွင့္အမွ် လူသားတုိ႔၏ ထာ၀ရဘုရား အယူအဆသည္လည္း ပုိ၍ပုိ၍ ရွင္းလင္းလာသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရကား ယင္းသုိပ သတၱ၀ါတစ္ေယာက္အား ဤစၾကာ၀ဠာအတြင္းမွာ ျဖစ္ေစ၊ အျပင္မွာျဖစေစ တည္ရွိေၾကာင္း ယုံၾကည္ရန္ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ေခ်။
ဤပုဂၢိဳလ္သတၱ၀ါမ်ိဳးစုံသည္ မ်ိဳး႐ုိးစဥ္ဆက္ႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္သေလာ။ သိပၸံပညာရွင္တုိ႔ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည့္ ဤဓာတု ႐ုပ္ပုိင္းျဖစ္စဥ္အားလုံးမွာ တစ္စိတ္တစ္ေဒသအားျဖင့္ နည္းလမ္းအျဖစ္ အသုံးျပဳႏုိင္ေသာ အရာမ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း ယင္းတုိ႔သည္ ပုဂၢိဳလ္အသီးသီး၌ တည္ရွိေသာ သိမ္ေမြ႕သည့္ ျခားနားခ်က္မ်ားႏွင့္ က်ယ္ျပန္႔သည့္ မတူညီမႈမ်ားအတြက္ လုံး၀ဥႆုံ တာ၀န္ယူ(ေျဖရွင္း) ႏုိင္မည္မဟုတ္ေခ်။ ကုိယ္ခႏၶာအားျဖင့္ တူညီၿပီး တူညီသည့္ မ်ိဳးဗီဇကုိ ရရွိၾကလ်က္ တူညီသည့္ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မႈ အခြင့္အေရး ရရွိၾကေသာ ထပ္တူညီအျမြာမ်ားသည္ အဘယ့္ေၾကာင့္ ဗီဇစိတ္ရင္း ကုိယ္က်င့္တရားႏွင့္ အသိဉာဏ္အားျဖင့္ လုံး၀ကဲြျပား ျခားနားရသနည္း။
မ်ိဳးဗီဇတစ္ခုတည္းျဖင့္ ယင္းကဲြျပားျခားနားမႈမ်ိဳးစုံကုိ မရွင္းျပႏုိင္ေခ်။ အတိအက်ဆုိမူ မ်ိဳးဗီဇအေၾကာင္း တရားသည္ ယင္း(အျမြပူး)တုိ႔၏ ျခားနားမႈ အမ်ားစုကုိထက္ ဆင္တူညီမႈမ်ားကုိသာ ပုိမုိယုတၱိရွိစြာ ဆုိသည္။ မိဘမ်ားထံမွ ဆက္ခံရရွိသည့္ အလြန္႔အလြန္ ေသးငယ္လွသည့္ တစ္လက္မ၏ သန္းေပါင္းသုံးဆယ္ပုံ တစ္ပုံမွ်ေလာက္ရွိေသာ ဓာတု႐ုပ္၀တၳဳ မ်ိဳးေစ့သည္ လူသား၏ ႐ုပ္ပုိင္းတည္ေဆာက္မႈအတြက္ အစိပ္အပုိင္း တစ္ခုကုိသာ ရွင္းျပႏုိင္သည္။ ပုိမုိ႐ႈတ္ေထြးၿပီး သိမ္ေမြ႕နက္နဲသည့္ စိတ္ပုိင္း၊ အသိဉာဏ္၊ ကုိယ္က်င့္တရား ျခားနားမႈတုိ႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍မူ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔အေနျဖင့္ အသိပညာ ပြင့္လင္းရန္ မ်ားစြာလုိေသးသည္။ မ်ိဳးဗီဇသီအုိရီသည္ ရွည္လ်ားသည့္ မိေကာင္းဖခင္ မ်ိဳး႐ုိးစဥ္ဆက္အတြင္း ရာဇ၀တ္သား ေမြးဖြားလာျခင္း၊ မေကာင္းသတင္း ေက်ာ္ေစာသည့္ မိသားစုက သူေတာ္စင္ သုိ႔မဟုတ္ ျမင့္ျမတ္သူ ေမြးဖြားလာျခင္း၊ အရြယ္ႏွင့္မလုိက္ေအာင္ ထူးခၽြန္သည့္ ကေလးမ်ား၊ ထူးခၽြန္ထက္ျမက္သူမ်ားႏွင့္ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ဆရာအရွင္မ်ား ေမြးဖြားလာျခင္းတုိ႔အေပၚ ႏွစ္သက္ေက်နပ္ေလာက္ေအာင္ အေျဖေပးႏုိင္စြမ္း မရွိေခ်။
ဗုဒၶ၀ါဒအလုိအရ ယင္းသုိ႔ျဖစ္ျခင္းသည္ မ်ိဳး႐ုိးဗီဇ၊ ပတ္၀န္းက်င္၊ သဘာ၀ႏွင့္ ဖန္တီးဓမၼတုိ႔ေၾကာင့္သာမက ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔၏ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မႈ ေနာက္တစ္မ်ိဳးဆုိရမူ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ ဆက္ခံရရွိသည့္ အတိတ္က ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ယခုျပဳလုပ္ခ်က္မ်ား၏ အက်ိဳးဆက္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ ေပ်ာ္ရြင္မႈ စိတ္ဆင္းရဲမႈတုိ႔အတြက္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္တြင္ တာ၀န္ရွိသည္။ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ ငရဲကုိ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ တည္ေဆာက္သည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔၏ နတ္ျပည္ကုိ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ ဖန္ဆင္းသည္။ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔သည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ကံၾကမၼာ၏ ဗိသုကာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ပင္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔၏ ကံ(အျပဳအမူ)မ်ား ျဖစ္သည္။
အခါတစ္ပါး၌ သုဘအမည္ရွိ လုလင္ငယ္တစ္ေယာက္သည္ ဗုဒၶထံခ်ဥ္းကပ္ၿပီး အဘယ္မည္ေသာ အေၾကာင္းတရားေၾကာင့္ လူသတၱ၀ါမ်ားအတြက္ အနိမ့္အျမင့္ သေဘာရွိသနည္းဟု ေမးျမန္းခဲ့သည္။ ၎က ဆက္လက္၍ ``အေၾကာင္းမွာ လူသားတုိ႔အၾကား အသက္ရွည္သူ၊ အသက္တုိသူ၊ အဆင့္အတန္းနိမ့္သူ၊ အဆင့္အတန္းျမင့္သူ၊ အသိဉာဏ္ ကင္းမဲ့သူ အသိဉာဏ္ ၾကြယ္၀သူမ်ားကုိ ေတြ႕ရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္``ဟု ေလွ်ာက္ထားသည္။ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္က ေအာက္ပါအတုိင္း အတုိခ်ဳပ္ေျဖၾကားသည္။ ``သက္ရွိသတၱ၀ါအားလုံးသည္ ၎ျပဳုလုပ္ေသာကံကုိ ပုိင္ဆုိင္ၾက၏၊ ကံအေမြကုိ ခံၾကရ၏၊ ကံသာလွ်င္ အေၾကာင္းတရားရွိ၏၊ ကံသာလွ်င္ ေဆြမ်ိဳးျဖစ္၏၊ ကံသာလွ်င္ ကုိးကြယ္အားထားရာျဖစ္၏၊ ကံတရားသည္ အနိမ့္အျမင့္အားျဖင့္ သတၱ၀ါအားလုံးကုိ ခဲြျခားေပး၏။`` ယင္းေနာက္ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္က ကုိယ္က်င့္တရား၊ ေၾကာင္းက်ိဳးနိယာမအရ ယင္းသုိ႔ေသာ ကဲြျပားျခားနားခ်က္မ်ား၏ အေၾကာင္းတရားကုိ ရွင္းလင္းေဟာၾကားေတာ္မူသည္။
သုိ႔ျဖစ္၍ ဗုဒၶ၀ါဒ ႐ႈေထာင့္အရ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ မ်က္ေမွာက္ စိတ္အေျခအေန၊ အသိပညာ၊ ကုိယ္က်င့္တရားႏွင့္ စ႐ုိက္လကၡဏာ ျခားနားမႈမ်ားသည္ အတိတ္ ပစၥဳပၸန္ ႏွစ္ရပ္လုံးႏွင့္ဆုိင္ေသာ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္၏ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ခ်က္ႏွင့္ စိတ္ေစတနာမ်ားေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္ရသည္။ ကမၼ(ကံ)ဟူသည္ စာေပးနည္းအရ ျပဳလုပ္မႈဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ၎၏တရားကုိယ္အရမွာ ကုသုိလ္၊ အကုသုိလ္ေစတနာ ျဖစ္သည္။ ကမၼ(ကံ)သည္ ေကာင္းဆုိးႏွစ္မ်ိဳးကုိ တည္ေဆာက္သည္။ ေကာင္းေသာကံသည္ ေကာင္းေသာအရာ ျဖစ္ေစသည္။ မေကာင္းေသာကံသည္ မေကာင္းေသာအရာကုိ ျဖစ္ေစသည္။ ေက်နပ္ႏွစ္သက္မႈသည္ ေက်နပ္ႏွစ္သက္မႈကုိ ဆဲြငင္သည္။ ဤသည္မွာ ကမၼနိယာမျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ အေနာက္တုိင္း စာေရးဆရာအခ်ိဳ႕ ဆုိလုိခ်င္သကဲ့သုိ႔ပင္ ကမၼဟူသည္ ``ျပဳလုပ္မႈၾသဇာ လႊမ္းမုိးျခင္း``ျဖစ္သည္။
ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ စုိက္ပ်ိဳးၿပီးသည္ကုိ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ရိပ္သိမ္းသည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ၾကဲခ်ခဲ့သည္ကုိ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္ တစ္ေနရာရာတြင္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ရိပ္သိမ္းသည္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးဆုိမူ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔သည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ အတိတ္ (ျဖစ္ခဲ့သည္)၏ အက်ိဳးဆက္ၿပီးၿပီး ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ ပစၥဳပၸန္(ျဖစ္ဆဲ)၏ အက်ိဳးဆက္ျဖစ္လိမ့္မည္။ အျခားတစ္မ်ိဳးဆုိရမူ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔သည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ အတိတ္၏ အက်ိဳးဆက္လည္း လုံးလုံးလ်ားလ်ား မဟုတ္ဘဲ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ ပစၥဳပၸန္၏ အက်ိဳးဆက္လည္း အၾကြင္းမဲ့ ျဖစ္လိမ့္မည္မဟုတ္ေခ်။ ဥပမာအားျဖင့္ ယေန႔ ရာဇ၀တ္သမား တစ္ေယာက္သည္ မနက္ျဖန္တြင္ သူေတာ္ေကာင္း တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာႏုိင္သည္။ ယင္းသုိ႔ ကဲြျပားျခားနားမႈကုိ ဗုဒၶ၀ါဒက ကံေၾကာင့္ဟု ယူဆေသာ္လည္း အရာခပ္သိမ္းကုိ ကံေၾကာင့္ဟု ယူဆရန္ မႀကိဳးစားေခ်။
အကယ္၍ အရာခပ္သိမ္း ကံေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟု ယူဆခဲ့ေသာ္ ဆုိးသြမ္းရျခင္းမွာ ၎၏ ကံေၾကာင့္ျဖစ္သျဖင့္ ထုိလူဆုိးသည္ ထာ၀စဥ္ လူဆုိးသာ ျဖစ္ရခ်ိန္မည္။ ေရာဂါကုိ ကုသဖုိ႔ ဆရာ၀န္ႏွင့္ တုိင္ပင္ရန္ပင္ မလုိေတာ့ေခ်။ အေၾကာင္းမူ မိမိ၏ကံသည္ ယင္းသုိ႔သေဘာရွိခဲ့ေသာ္ (ယင္းကံကပင္) ေရာဂါကုိ ကုသမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္တည္း။ ဗုဒၶ၀ါဒအလုိအရ ႐ုပ္ပုိင္းႏွင့္ စိတ္ပုိင္းနယ္ပယ္တြင္ တည္ရွိေသာ ျဖစ္စဥ္နိယာမတရား ငါးမ်ိဳးရွိသည္။
၁။ ကမၼနိယာမ - ျပဳလုပ္မႈႏွင့္ ယင္း၏အက်ိဳးတရား ျဖစ္စဥ္ (ဥပမာ- ႏွစ္သက္ဖြယ္ မႏွစ္သက္ဖြယ္ အျပဳအမူမ်ားသည္ ေကာင္းက်ိဳးႏွင့္ မေကာင္းက်ိဳးကုိ ကုိယ္စားျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚေစသည္။)
၂။ ဥတုနိယာမ - ဥတုရာသီတုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ (ဥပမာ- ေလတုိက္ျခင္း၊ မုိးရြာျခင္းတုိ႔၏ ဥတုရာသီအလုိက္ ျဖစ္ေပၚျခင္း သဘာ၀)
၃။ ဗီဇနိယာမ - မ်ိဳးေစ့တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ (သက္မဲ့႐ုပ္ျဖစ္စဥ္)။ (ဥပမာ- ဆန္ေစ့မွ ဆန္ကုိေပါက္ေရာက္ေစသည္။ ႀကံပင္သည္ ခ်ိဳေသာအရသာကုိ ေပးသည္။ သိပၸံနည္းက် ကလာပ္စည္း မ်ိဳးဗီဇသီအုိရီႏွင့္ အျမြပူးႏွစ္ေယာက္၏ ႐ုပ္ပုိင္းတူညီမႈသည္ ဤနိယာမအရ ျဖစ္ႏုိင္သည္။)
၄။ စိတၱနိယာမ - စိတ္ျဖစ္စဥ္ နိယာမ။ (ဥပမာ- စိတ္တုိ႔၏ျဖစ္စဥ္၊ စိတ္စြမ္းအင္စသည္။)
၅။ ဓမၼနိယာမ - ဓမၼသဘာ၀ျဖစ္စဥ္၊ (ဥပမာ - ေနာက္ဆုံးဘ၀က ေဗာဓိသတၱတစ္ဆူ ပြင့္ေပၚလာျခင္း ကဲ့သုိ႔ေသာ သဘာ၀တရား၊ ကမၻာ့ဆဲြငင္အားစသည္။) စိတ္ပုိင္း သုိ႔မဟုတ္ ႐ုပ္ပုိင္းသေဘာတရားတုိင္းကုိ ၎တုိ႔ကုိယ္တုိင္ နိယာမတစ္ခုျဖစ္သည့္ အကုန္ၿခဳံငုံမိေသာ ေဖာ္ျပပါ ျဖစ္စဥ္ငါးမ်ိဳးျဖင့္ ရွင္းျပႏုိင္သည္။
သုိ႔ျဖစ္၍ ကံဟူသည္ စၾကာ၀ဠာအတြင္း တည္ရွိေနသည့္ ေဖာ္ျပပါ သဘာ၀နိယာမ ငါးမ်ိဳးအနက္ တစ္ခုသာျဖစ္သည္။ ကံဟူသည္ သဘာ၀ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုမွ်သာျဖစ္သည္ ဆုိလုိက္သျဖင့္ ယင္းသဘာ၀ျဖစ္စဥ္ကုိ ခ်မွတ္ေပးသူ ရွိရမည္ဟု မဆုိလုိေခ်။ ကမၻာဆဲြငင္အားကဲ့သုိ႔ေသာ သာမန္ သဘာ၀နိယာမမ်ားသည္ ယင္းသဘာ၀နိယာမကုိ ခ်မွတ္မည့္သူ မလုိေခ်။ ယင္းနိယာမသည္ လြတ္လပ္သည့္ ျပင္ပအုပ္ခ်ဳပ္သူ အဖဲြ႕၏ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ မရွိဘဲ မိမိ၏နယ္ပယ္အတြင္း ေဆာင္ရြက္သည္။
ဥပမာဆုိေသာ္ မီးသည္ပူရမည္ဟု မည္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္မွ် စီမံသည္မဟုတ္ေခ်။ ေရသည္ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚ၌ ညီေနရမည္ဟု မည္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္မွ အမိန္႔ေပးသည္ မဟုတ္ေခ်။ ေရ၌ ဟုိက္ဒ႐ုိဂ်င္ႏွစ္ဆ ေအာက္ဆီဂ်င္တစ္ဆ ပါရမည္ျဖစ္ၿပီး ေအးျမျခင္းသည္ ၎ပုိင္ဆုိင္ေသာ သတၱိျဖစ္ရမည္ဟု မည္သည့္ သိပၸံပညာရွင္ကမွ အမိန္႔ေပးသည္ မဟုတ္ေခ်။ ယင္းတုိ႔မွာ သူ႔အလုိလုိ ျဖစ္ေနေသာ သဘာ၀လကၡဏာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ကံဟူသည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မဲ့စြာ လက္ေျမွာက္အ႐ႈံးေပးရမည့္ စိတ္ကူးယဥ္ မသိမျမင္ႏုိင္ေသာ စြမ္းအင္တစ္ခု၏ ျခယ္လွယ္ျခင္းခံရေသာ ယုံၾကည္မႈ သုိ႔မဟုတ္ ယင္းသုိ႔ျခယ္လွယ္ခံရမႈကုိ မ်က္စိမွိတ္ လက္ခံမႈလည္း မဟုတ္ေခ်။ ယင္းသည္ တစ္စုံတစ္ေယာက္၏ ကုိယ္တုိင္ အျပဳအမူအတြက္ တန္ျပန္ျဖစ္ေပၚမႈ ျဖစ္သျဖင့္ တစ္စုံတစ္ေယာက္သည္ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အတုိင္းအတာအထိ ကံအေၾကာင္းတရားကုိ ေရွာင္လဲြရန္ ျဖစ္ႏုိင္သည္။ မည္သည့္အတုိင္းအတာအထိ ေရွာင္လဲြႏုိင္သနည္းဟူသည္မွာ ထုိပုဂၢိဳလ္အေပၚ၌သာ တည္မွီသည္။
ကံအေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားအတြင္း ေကာင္းခ်ီးေပးျခင္းမ်ားႏွင့္ ျပစ္ဒဏ္ေပးျခင္းမ်ားဟူေသာ စကားစုမ်ားကုိ ထည့္သြင္းခြင့္ မျပဳသင့္ေၾကာင္း ဆုိရမည္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶ၀ါဒအဖုိ႔မူ ဖန္ဆင္းခံပုဂၢိဳလ္မ်ားအား စုိးမုိးၿပီး ယင္းစုိးမုိးမႈေၾကာင့္ ဆုလာဘ္ႏွင့္ ဒဏ္ေပးတတ္ေသာ အနႏၲတန္ခုိးရွင္ တည္ရွိမႈကုိ အသိအမွတ္ မျပဳေခ်။ ယင္းႏွင့္ဆန္႔က်င္လ်က္ ဗုဒၶ၀ါဒီတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔ ေတြ႕ႀကံဳခံစားရသည့္ စိတ္ဆင္းရဲမႈႏွင့္ ေပ်ာ္ရႊင္မႈတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔ ျပဳလုပ္ေသာ ေကာင္းမႈႏွင့္ မေကာင္းမႈတုိ႔၏ သဘာ၀ရလာဒ္ ျဖစ္ေၾကာင္း ယုံၾကည္ၾကသည္။ ကမၼသဘာ၀တြင္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေသာ တန္ျပန္ခံရေသာ အေျခခံရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပရမည္ျဖစ္သည္။
ကံတရား၌ ရွိေနေသာ သဘာ၀ကား သင့္ေတာ္ေသာ အက်ိဳးဆက္ကုိ ျဖစ္ေပၚေစမည့္ ျဖစ္ႏုိင္ေျချဖစ္သည္။ အေၾကာင္းတရားသည္ ယင္း၏ အက်ိဳးတရားကုိ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ အက်ိဳးတရား၌ ယင္း၏ အေၾကာင္းတရားကုိ ရွင္းျပသည္။ မ်ိဳးေစ့က အသီးကုိျဖစ္ေပၚေစသည္။ ယင္းအသီးက အေစ့ႏွင့္အသီးတုိ႔ၾကား အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္မႈကုိ ရွင္းျပသည္။ ထုိ႔အတူပင္ ကံႏွင့္ ယင္းတုိ႔၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈတုိ႔ ဆက္စပ္ပတ္သက္မႈရွိသည္။ အက်ိဳးတရားသည္ အေၾကာင္းတရား၌ ပြင့္လင္းေနၿပီးျဖစ္သည္။ ကမၼ၀ါဒကုိ ျပည့္စုံစြာ ယုံၾကည္သူ ဗုဒၶ၀ါဒီတစ္ေယာက္အဖုိ႔ ကယ္တင္ခံရရန္ အျခားပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္ထံ ဆုေတာင္းျခင္း မျပဳဘဲ ယင္းကမၼ၀ါဒသည္ မိမိကုိယ္ကုိ အားကုိးရန္ သင္ၾကားသည့္အတြက္ မိမိ၏စင္ၾကယ္မႈအတြက္ မိမိအေပၚမွာသာ တည္မွီေၾကာင္း ႏွစ္ႏွစ္ကာကာ ယုံၾကည္သည္။
ဗုဒၶဘာသာ၀င္ တစ္ေယာက္အား ေျဖသိမ့္မႈ၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္၊ မိမိကုိယ္ကုိ မွီခုိအားထားမႈႏွင့္ ကုိယ္က်င့္သီလ ျဖည့္စြမ္းမႈ သတၱိတုိ႔ကို ေပးသည္မွာ ကံကုိယုံၾကည္သည့္ တရားအဆုံးအမပင္ ျဖစ္သည္။ မိမိ၏လုံ႔လကုိ ျပည့္စုံေစ၍ ၎၏စိတ္ဓာတ္ျပင္းျပမႈကုိ ထြန္းညွိေပးၿပီး ၎အား ထာ၀စဥ္ ၾကင္နာေစ၊ သည္းခံေစ၊ ညွာတာေထာက္ထားေစသည္မွာ ကံယုံၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ မေကာင္းမႈမွ ေရွာင္ရွားရန္ ေကာင္းမႈကုိျပဳလုပ္ရန္ႏွင့္ မည္သည့္ ျပစ္ဒဏ္ခက္မႈကုိမွ ေၾကာက္ရြံ႕ဖြယ္ မည္သည့္ ေကာင္းခ်ီးေပးခံရမႈကုိမွ ေမွ်ာ္လင့္ဖြယ္မလုိဘဲ လူေကာင္းတစ္ေယာက္ျဖစ္ရန္ မိမိအား တုိက္တြန္းေပးသည္မွာလည္း ၿမဲၿမံေသာ ဤကံယုံၾကည္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ဒုကၡျပႆနာ သုိ႔မဟုတ္ အျခားဘာသာတရားမ်ား၏ စီမံခ်မွတ္ၿပီးသား ၾကမၼာဟုဆုိေသာ အရာ၏ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ႏွင့္ အထူးသျဖင့္ လူသားတုိ႔၏ မညီမွ်မႈတုိ႔ကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္သည္မွာ ကမၼ၀ါဒပင္ျဖစ္သည္။ ကမၼႏွင့္ ဘ၀သံသရာကုိ နဂုိမွန္အဆုိအျဖစ္ လက္ခံသည္။
