လူတုိ႔ေနထုိင္ရာ အေဆာက္အဦကုိ အိမ္ဟုေခၚဆုိၿပီး ထုိအိမ္တြင္ တပ္ဆင္ထားသည့္ အဖြင့္အပိတ္လုပ္၍ ရသည့္အေပါက္မ်ားကုိ တံခါးဟု ဆုိ၏။ အိမ္ေနသူမ်ား၏ အလင္းအေမွာင္၊ လုံၿခဳံမႈ၊ မလုံၿခဳံမႈ စသည္မ်ားကုိ အိမ္၏တံခါးမ်ားက တစ္ေထာင့္တစ္ေနရာမွ ပံ့ပုိးေပးလွ်က္ရွိ၏။ အိမ္တြင္းလုိအပ္ေနသည့္ အေရာင္အလင္းမ်ားကုိ တံခါးမ်ားဖြင့္ေပးျခင္းျဖင့္ ရယူႏုိင္သကဲ့သုိ႔ အိမ္အျပင္မွ က်ေရာက္လာမည့္ ေလဒဏ္မုိးဒဏ္မ်ားကုိလည္း တံခါးမ်ားပိတ္ေပးျခင္းျဖင့္ အထုိက္အေလ်ာက္ အကာအကြယ္ယူႏုိင္၏။ အိမ္တြင္းေနသူမ်ား၏ လုံၿခဳံေရးကုိလည္း တံခါးမ်ား၏ လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရမႈျဖင့္ အာမခံေပးႏုိင္၏။ ထုိ႔အတူ တံခါးမ်ားေၾကာင့္လည္း အိမ္ေနသူမ်ား၊ အိမ္ရွိပစၥည္းဥစၥာမ်ား၏ အႏၲရာယ္သည္ ျဖစ္ေပၚလာတတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တံခါးသည္ အိမ္၏အဓိကက်သည့္ အခန္းက႑တြင္ ေနရာယူေနျခင္းျဖစ္၏။ တံခါးေကာင္းလွ်င္၊ တံခါးလုံလွ်င္ အိမ္၏လုံၿခဳံမႈလည္း ေကာင္းေနၿပီး တံခါးမေကာင္းလွ်င္၊ တံခါးမလုံလွ်င္ အိမ္၏လုံၿခဳံမႈလည္း စုိးရိမ္ေနရတတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အိမ္၏လုံၿခဳံေရး၊ အိမ္ေနသူမ်ား၏ အႏၲရာယ္ကင္းေရးအတြက္ တံခါးမ်ားလုံရန္၊ တံခါးမ်ားေကာင္းရန္ လုိအပ္သည္ဟု ဆုိၾကျခင္းျဖစ္၏။
ဗုဒၶစာေပမ်ားတြင္ ခႏၶာကုိယ္ကုိ အိမ္ႏွင့္ဥပမာေပး၍ ဖြင့္ဆုိေဟာေျပာ၊ ေရးသားၾကသည္ကုိ မ်ားစြာေတြ႕ရ၏။ အိမ္တြင္ တံခါးမ်ားရွိသကဲ့သုိ႔ အိမ္ႏွင့္တူသည့္ ခႏၶာကုိယ္တြင္လည္း တံခါးမ်ားရွိ၏။ ထုိတံခါး ကုိ ပါဠိလုိ ဒြါရဟု ဆုိ၏။ အိမ္တြင္ တံခါးမ်ားသည္ အေကာင္းအဆုိးကုိ ဖန္တီးေပးတတ္သကဲ့သုိ႔ ခႏၶာကုိယ္တြင္လည္း ဒြါရမ်ားက အေကာင္းအဆုိးကုိ ျဖစ္ေစ၏။ အိမ္၏တံခါးမ်ား လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရလွ်င္ အိမ္သည္လည္း အႏၲရာယ္ကင္းႏုိင္သကဲ့သုိ႔ ခႏၶာကုိယ္၏ ဒြါရေခၚ တံခါးမ်ားလုံၿခဳံ စိတ္ခ်ရလွ်င္လည္း အိမ္ႏွင့္တူသည့္ ခႏၶာကုိယ္သည္လည္း အႏၲရာယ္ကင္းႏုိင္၏။ ခႏၶာကုိယ္၏ တံခါးမ်ား မလုံၿခဳံလွ်င္ကား ထုိတံခါးမ်ားမွတစ္ဆင့္ အေႏွာက္အယွက္မ်ား၊ အတုိက္အခုိက္မ်ား ၀င္ေရာက္လာတတ္ၿပီး ခႏၶာတည္းဟူေသာ အိမ္ႀကီးကုိ နင္းေျခဖ်က္ဆီး အပုိင္းဆီးသြားတတ္၏။ စင္စစ္ ခႏၶာအိမ္ဟူသည္ အျခားမဟုတ္ နာမ္၊ ႐ုပ္မ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည့္ အစုအဖဲြ႕ႀကီးပင္ျဖစ္၏။ ဤအစုအဖဲြ႕ခႏၶာအိမ္ႀကီးတြင္ တံခါးေပါက္မ်ားမွ ၀င္ေရာက္လာႏုိင္သည့္ အမႈိက္မ်ား၊ အညစ္အေၾကးမ်ားေၾကာင့္ ခႏၶာအိမ္ႀကီးသည္ တျဖည္းျဖည္း ယုိယြင္းပ်က္ဆီးႏုိင္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ခႏၶာအိမ္ႀကီးတြင္ ထုိအမုိက္မ်ား၊ အညစ္အေၾကးမ်ား ကိန္းေအာင္းခြင့္မရေအာင္ တံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေစရန္လုိအပ္သည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ အမိႈက္မ်ား၊ အညစ္အေၾကးမ်ားဟူသည္ အျခားမဟုတ္။ ကိေလသာအမုိက္မ်ား၊ ကိေလသာ အညစ္အေၾကးမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ ခႏၶာကုိယ္၏ တံခါးမ်ားဟူသည္မွာလည္း အျခားမဟုတ္ စကၡဳဒြါရစေသာ ဒြါရေျခာက္ပါး တံခါးမ်ားပင္ျဖစ္၏။ အတိအက် ေဖာ္ျပရလွ်င္
၁။ စကၡဳဒြါရ = မ်က္စိတံခါး
၂။ ေသာတဒြါရ = နားတံခါး
၃။ ဃာနဒြါရ = ႏွာေခါင္းတံခါး
၄။ ဇိ၀ွါဒြါရ = လွ်ာတံခါး
၅။ ကာယဒြါရ = ကုိယ္တံခါး
၆။ မေနာဒြါရ = စိတ္တံခါး ဟူ၍ျဖစ္၏။
မွန္၏။ ဤတံခါးေျခာက္ေပါက္ကုိ လုံၿခဳံေအာင္ထိန္းရန္ လုိအပ္၏။ ဤတံခါးမ်ား မလုံလွ်င္ တံခါးမ်ားမွတစ္ဆင့္ အျပင္အႏၲရာယ္မ်ားျဖစ္သည့္ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာၿပီး နာမ္႐ုပ္အစုျဖစ္သည့္ ခႏၶာအိမ္ႀကီးကုိ မီးဟုန္းဟုန္းေတာက္သကဲ့သုိ႔ ေလာင္မီးတုိက္သြားတတ္၏။ အရွိန္အဟုန္ျပင္းသည့္ မီးေလာင္ခံသည့္ အိမ္တြင္မည္သည့္ အရာမွ်မက်န္ အကုန္ပါသြားသကဲ့သုိ႔ ကိေလသာမီး အေလာင္ခံရသည့္ ခႏၶာအိပ္သည္လည္း ပစၥဳပၸန္ သံသရာအက်ိဳးအတြက္ ရယူစရာ တစ္စုံတစ္ရာမရွိျဖစ္တတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္ သံသရာေကာင္းက်ိဳး ျဖစ္ေစရန္ ကိေလသာအပူမီးမ်ား ၀င္ေရာက္ႏုိင္သည့္ တံခါးမ်ားကုိ လုံေအာင္ထိန္းရန္ လုိအပ္သည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ သုိ႔ဆုိလွ်င္ ထုိတံခါးမ်ားကုိ မည္သုိ႔လုံေအာင္ ထိန္းရမည္နည္း၊ မည္သည့္အရာျဖင့္ ထိန္းရမည္နည္း စသည္ျဖင့္ တံခါးမ်ား လုံၿခံဳေစမည့္နည္းလမ္းသည္လည္း လုိအပ္လာ၏။ ထုိနည္းလမ္းအတုိင္းလည္း လိုက္နာက်င့္ႀကံ အားထုတ္သင့္၏။
စင္စစ္ တံခါးမ်ား လုံေအာင္ထိန္းရန္မွာ မခက္လွေပ။ ထုိတံခါးမ်ား၏ သဘာ၀ အမွန္တရားကုိသာ သိေအာင္ႀကိဳးစားႏုိင္လွ်င္ ထုိတံခါးမ်ား၏ လုံၿခဳံမႈကုိ အလုိလုိ ထိန္းၿပီးသား ျဖစ္ေစ၏။ စကၡဳဒြါရဟူေသာ မ်က္စိတံခါးတြင္ စကၡဳဟူေသာ မ်က္စိ၏ သေဘာအမွန္မွာ ျမင္ျခင္းသေဘာသာရွိ၏။ ထိုမ်က္စိ၏ ျမင္ႏုိင္စြမ္းသည္လည္း အဆင္းကုိသာလွ်င္ ျမင္ႏုိင္စြမ္းရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမင္ျခင္းသေဘာရွိသည့္ မ်က္စိသည္ အဆင္းကုိသာ ျမင္ႏုိင္စြမ္းရွိသျဖင့္ ျမင္သည့္အခုိက္တြင္ အဆင္းသာျဖစ္သည္ဟူ၍ ျမင္သိစိတ္ကုိ သဘာ၀အမွန္အားျဖင့္ သိေအာင္လုပ္ႏုိင္ပါက စကၡဳဒြါရဟူေသာ မ်က္စိတံခါးကုိ လုံေအာင္ထိန္းၿပီးသား ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ျမင္ဆဲအခုိက္ ျမင္သိစိတ္ကုိ သိႏုိင္လွ်င္ ထုိျမင္ျခင္းကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ အျခားမည္သည့္စိတ္၊ မည္သည့္အကုသုိလ္မွ် ျဖစ္ေပၚႏုိင္ရန္ အေၾကာင္းမရွိေပ။ ထုိသုိ႔ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိသျဖင့္ မ်က္စိျဖင့္ ႐ူပါ႐ုံဟူေသာ အဆင္းအာ႐ုံကုိ ၾကည့္ၿပီး ျဖဴသည္၊ ၀ါသည္၊ နီသည္၊ မည္းသည္၊ လွလုိက္သည့္အဆင္း၊ ၾကည့္ေကာင္းသည့္အဆင္း ၾကည့္မေကာင္းသည့္အေရာင္ စသည့္ တပ္မက္မႈမ်ားလႊမ္းမုိးကာ မိမိၾကိဳက္သည့္ အဆင္းျဖစ္လွ်င္ ေလာဘ၊ မႀကိဳက္သည့္ အဆင္းျဖစ္လွ်င္ ေဒါသစသည့္ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းသည္ စကၡဳဟူေသာ မ်က္စိတံခါး၏ မလုံၿခဳံမႈေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ထုိမ်က္စိတံခါး ပြင့္သြားျခင္းသည္ စကၡဳဟူေသာ မ်က္စိ၏ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိမ်က္စိတံခါးကုိ လုံၿခဳံေစရန္ မ်က္စိ၏ သေဘာအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္၏။ ျမင္ဆဲအခုိက္တြင္ ျမင္သည္ဟု သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းသည္ မ်က္စိ၏သေဘာ အမွန္ကုိသိေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္းျဖစ္ၿပီး မ်က္စိတံခါးကုိ လုံၿခဳံေအာင္ ထိန္းလုိက္ျခင္းပင္ျဖစ္၏။
ထုိ႔အတူ ေသာတဒြါရဟူေသာ နားတံခါးကုိလည္း ေသာတဟူေသာ နား၏သဘာ၀အမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ လုံျခံဳေအာင္ ထိန္းရမည္ျဖစ္၏။ ေသာတဟူေသာ နား၏ သေဘာအမွန္မွာ ၾကားျခင္းသာျဖစ္၏။ ၾကားျခင္းမွတစ္ပါး အျခားအစြမ္းမရွိေပ။ ၾကားသည္ဆုိရာ၌လည္း အသံကုိသာ ၾကားႏုိင္စြမ္းရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၾကားျခင္းသေဘာရွိသည့္ နားသည္ အသံကုိသာ ၾကားႏုိင္စြမ္းရွိသျဖင့္ ၾကားသည့္အခုိက္တြင္ အသံသာျဖစ္သည္ဟူ၍ ၾကားသိစိတ္ကုိ သဘာ၀အမွန္အားျဖင့္ သိေအာင္လုပ္ႏုိင္ပါက ေသာတဒြါရဟူေသာ နားတံခါးကုိ လုံေအာင္ထိန္းၿပီးသား ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ၾကားဆဲအခုိက္ ၾကားသိစိတ္ကုိ သိႏုိင္လွ်င္ ထုိၾကားျခင္းကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ အျခားမည္သည့္စိတ္၊ မည္သည့္အကုသုိလ္မွ် ျဖစ္ေပၚႏုိင္ရန္ အေၾကာင္းမရွိေပ။ ထုိသုိ႔ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိသျဖင့္ နားျဖင့္ သဒၵါ႐ုံဟူေသာ အသံအာ႐ုံကုိ အာ႐ုံျပဳၿပီး ေကာင္းသည့္အသံ၊ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ရွိသည့္အသံ၊ ဂီတသံ၊ ငွက္ဆုိးထုိးသံ၊ မုိးႀကိဳးပစ္သံ စသည့္ တပ္မက္မႈမ်ားလႊမ္းမုိးကာ မိမိၾကိဳက္သည့္ အသံျဖစ္လွ်င္ ေလာဘ၊ မႀကိဳက္သည့္ အသံျဖစ္လွ်င္ ေဒါသစသည့္ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းသည္ ေသာတဟူေသာ နားတံခါး၏ မလုံၿခဳံမႈေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ထုိနားတံခါး ပြင့္သြားျခင္းသည္ ေသာတဟူေသာ နား၏ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိနားတံခါးကုိ လုံၿခဳံေစရန္ နား၏ သေဘာအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္၏။ ၾကားဆဲအခုိက္တြင္ ၾကားသည္ဟု သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ ေသာတဒြါရကုိ အမွီျပဳ၍ ျဖစ္လာမည့္ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ေပ။ ဤနည္းသည္သာလွ်င္ ေသာတဒြါရဟူေသာ နားတံခါးကုိ လုံၿခဳံေစမည့္ နည္းျဖစ္၏။
ဤအတူပင္ အျခားေသာ ဃာနဒြါရဟူေသာ ႏွာေခါင္းတံခါး၊ ဇိ၀ွါဒြါရဟူေသာ လွ်ာတံခါး၊ ကာယဒြါရဟူေသာ ကုိယ္တံခါးတုိ႔၏ သေဘာအမွန္ကုိလည္း သိေအာင္ႀကိဳးစား၍ ထုိတံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေအာင္ထိန္းရမည္ ျဖစ္၏။ ဃာနဟူေသာ ႏွာေခါင္း၏ သေဘာအမွန္ျဖစ္သည့္ နံျခင္းသည္ အနံ႔ကုိသာ နံျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း နံဆဲအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ အနံ႔ကုိအမွီျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည့္ အနံ႔ေကာင္းသည္၊ အနံ႔ဆုိးသည္၊ ဟုိအနံ႔၊ ဒီအနံ႔စသည့္ တပ္မက္မႈ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ေပၚေအာင္ ထိန္းလာႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ထုိ႔အတူ ဇိ၀ွါဟူေသာ လွ်ာ၏ သေဘာအမွန္ျဖစ္သည့္ ရသာ႐ုံကုိ ခံစားျခင္းသည္ အရသာကုိသာ ခံစားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ အရသာကုိခံဆဲအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကဳိးစားျခင္းျဖင့္ အရသာကုိ အမွီျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည့္ ခ်ိဳသည္၊ ခ်ဥ္သည္၊ ငန္သည္၊ စပ္သည္၊ ေကာင္းသည္၊ ဆုိးသည္ စသည့္ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ေပၚေအာင္ ထိန္းလာႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ အလားတူပင္ ကာယဟူေသာ ကုိယ္၏ သေဘာအမွန္ျဖစ္သည့္ ထိေတြ႕ျခင္းသည္ ပထ၀ီ၊ အာေပါ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာဟူေသာ ဓာတ္ႀကီးေလးပါးကုိသာ ထိေတြ႔ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ထိဆဲအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ အေတြ႕အထိကုိ အမွီျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည့္ ပူျခင္း၊ ေအးျခင္း၊ ႏူးည့ံျခင္း၊ ၾကမ္းတမ္းျခင္း၊ မာျခင္း၊ ေပ်ာ့ျခင္းစသည့္ တပ္မက္မႈ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ေပၚေအာင္ ထိန္းလာႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ထုိ႔သုိ႔ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကုိယ္တုိ႔၏ အၾကည္ဓာတ္တုိ႔ႏွင့္ အနံ႔၊ အရသာ၊ အေတြ႕အထိဟူေသာ အာ႐ုံတုိ႔ ေပါင္းစပ္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ နံသိစိတ္၊ အရသာကုိသိစိတ္၊ အေတြ႕အထိကုိသိစိတ္တုိ႔၏ ျဖစ္ဆဲအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းသည္ ထုိတံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ထုိတံခါးမ်ားမွ ၀င္လာႏုိင္သည့္ ကိေလသာအညစ္အေၾကးမ်ားကုိလည္း တားျမစ္ၿပီးသား ျဖစ္ေန၏။ ဤနည္းသည္သာ တံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေစမည့္ နည္းျဖစ္၏။
ေနာက္ဆုံးတစ္ခုျဖစ္သည့္ မေနာဒြါရဟူေသာ စိတ္တံခါးကုိလည္း မေနာဟူေသာ စိတ္၏သေဘာအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ လုံေအာင္ထိန္ရမည္ျဖစ္၏။ မေနာဟူေသာ စိတ္၏ သေဘာအမွန္မွာ ေတြးေတာႀကံစည္ျခင္းျဖစ္၏။ ထုိထက္ပုိၿပီး အစြမ္းမရွိေပ။ ေတြးေတာႀကံစည္သည္ ဆုိရာ၌လည္း အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ စကၡဳစသည့္ ဒြါရတုိ႔တြင္ မထင္ႏုိင္သည့္ ႏူးညံ့သိမ္ေမြ႕သည့္ အာ႐ုံမ်ားကုိသာ ေတြးေတာႀကံစည္ျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ထုိေတြးေတာႀကံစည္ဆဲအခုိက္ကုိသာ သဘာ၀အမွန္အားျဖင့္ သိေအာင္ႀကိဳးစားႏုိင္ပါလွ်င္ မေနာဒြါရဟူေသာ စိတ္တံခါးကုိ လုံၿခဳံေအာင္ထိန္းႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ေတြးေတာႀကံစည္ဆဲ အခုိက္၌ ေတြးေတာႀကံစည္စိတ္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားႏုိင္လွ်င္ မေနာဒြါရကုိ အမွီျပဳ၍ အျခားမည္သည့္ အကုသုိလ္စိတ္မွ် ျဖစ္ေပၚႏုိင္ေစရန္ အေၾကာင္းမရွိေပ။ ထုိသုိ႔ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိသျဖင့္ စိတ္ျဖင့္ ေတြးေတာႀကံစည္မႈကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ျပန္႔လြင့္စိတ္၊ ႀကံစည္စိတ္၊ ၀မ္းနည္းစိတ္၊ ၀မ္းသာစိတ္၊ ေပ်ာ္ရႊင္စိတ္၊ မေပ်ာ္ရႊင္စိတ္ စသည့္ စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ေပၚကာ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟစေသာ ကိေလသာတရားမ်ားလည္း ၀င္ေရာက္လာျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ကိေလသာတရားမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းသည္ မေနာဒြါရဟူေသာ စိတ္တံခါး၏ မလုံျခဳံမႈေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိစိတ္တံခါး မလုံၿခဳံျခင္းသည္ စိတ္၏သေဘာအမွန္ကုိ မသိျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိစိတ္တံခါးကုိ လုံၿခဳံေစရန္ စိတ္၏သေဘာအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္၏။ ဤနည္းသည္သာလွ်င္ မေနာဒြါရဟူေသာ စိတ္တံခါးကုိ လုံျခဳံေစမည့္ နည္းျဖစ္၏။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဒြါရဟူေသာ တံခါးမ်ားေၾကာင့္ ေကာင္းဆုိးတရားမ်ား ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ထုိတံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေအာင္ ထိန္းျခင္းျဖင့္ နာမ္႐ုပ္အစုျဖစ္သည့္ ခႏၶာအိမ္ႀကီးအား သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစရန္ တံခါးမ်ားမွ မေကာင္းသည့္အာ႐ုံမ်ား မ၀င္ေစဖုိ႔ လုံ႔လျပဳရမည္ျဖစ္၏။ တံခါးမ်ားမွ ေကာင္းသည့္အာ႐ုံမ်ား၊ ကုသုိလ္တရားမ်ား ၀င္လာႏုိင္ေစရန္ မိမိတုိ႔၏ခႏၶာကုိယ္တံခါးမ်ားကုိ အၿမဲဖြင့္ထားသင့္ေသာ္လည္း ထုိတံခါးမ်ားမွ မေကာင္းသည့္ ကိေလသာအညစ္အေၾကး အမုိက္သ႐ုိက္မ်ား မ၀င္လာေစရန္အတြက္လည္း လုံၿခဳံေအာင္ေစာင့္ထိန္းရမည္ ျဖစ္၏။ သတိတရား၊ ၀ိရိယတရားမ်ားျဖင့္ ထုိတံခါးမ်ားကုိ အၿမဲမျပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ထားရ ေပမည္။ ထုိကိေလသာ အညစ္အေၾကးမ်ား တံခါးတစ္ခုခုမွ ၀င္လာလွ်င္လည္း ၀င္လာဆဲအခုိက္ ထပ္ၾကပ္မကြာ သိေအာင္ႀကိဳးစားလွ်က္ ေရွ႕ဆက္မ၀င္ႏုိင္ေအာင္ အားထုတ္ရေပမည္။ မည္သည့္တံခါးမွ မည္သည့္အရာမ်ား ၀င္လာသည္ျဖစ္ေစ ထုိအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားရေပမည္။ ထုိသုိ႔၀င္ဆဲအခုိက္၊ ျဖစ္ဆဲအခုိက္ကုိ သိေနမည္ဆုိလွ်င္ ေရွ႕ဆက္၍ မတုိးႏုိင္၊ မျဖစ္ႏုိင္ေပ။ ဤနည္းသည္ စင္စစ္သဘာ၀အမွန္ကုိ သိေစႏုိင္သည့္ နည္းျဖစ္၏။ သဘာ၀အမွန္ကုိ သိေစသည္ဆုိရာတြင္လည္း ျဖစ္ဆဲအခုိက္၊ ေပၚဆဲအခုိက္ကုိ သိေစျခင္းပင္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိမိတုိ႔၏ ႐ုပ္နာမ္အစုတြင္ ကိေလသာအညစ္အေၾကးမ်ား ကင္းစင္သန္႔ရွင္းေစရန္ ထုိအညစ္အေၾကးမ်ား ၀င္ေရာက္ရာျဖစ္သည့္ တံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေအာင္ သတိတရားျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္ထိန္ခ်ဳပ္ၾကရမည္သာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း..
ဗုဒၶစာေပမ်ားတြင္ ခႏၶာကုိယ္ကုိ အိမ္ႏွင့္ဥပမာေပး၍ ဖြင့္ဆုိေဟာေျပာ၊ ေရးသားၾကသည္ကုိ မ်ားစြာေတြ႕ရ၏။ အိမ္တြင္ တံခါးမ်ားရွိသကဲ့သုိ႔ အိမ္ႏွင့္တူသည့္ ခႏၶာကုိယ္တြင္လည္း တံခါးမ်ားရွိ၏။ ထုိတံခါး ကုိ ပါဠိလုိ ဒြါရဟု ဆုိ၏။ အိမ္တြင္ တံခါးမ်ားသည္ အေကာင္းအဆုိးကုိ ဖန္တီးေပးတတ္သကဲ့သုိ႔ ခႏၶာကုိယ္တြင္လည္း ဒြါရမ်ားက အေကာင္းအဆုိးကုိ ျဖစ္ေစ၏။ အိမ္၏တံခါးမ်ား လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရလွ်င္ အိမ္သည္လည္း အႏၲရာယ္ကင္းႏုိင္သကဲ့သုိ႔ ခႏၶာကုိယ္၏ ဒြါရေခၚ တံခါးမ်ားလုံၿခဳံ စိတ္ခ်ရလွ်င္လည္း အိမ္ႏွင့္တူသည့္ ခႏၶာကုိယ္သည္လည္း အႏၲရာယ္ကင္းႏုိင္၏။ ခႏၶာကုိယ္၏ တံခါးမ်ား မလုံၿခဳံလွ်င္ကား ထုိတံခါးမ်ားမွတစ္ဆင့္ အေႏွာက္အယွက္မ်ား၊ အတုိက္အခုိက္မ်ား ၀င္ေရာက္လာတတ္ၿပီး ခႏၶာတည္းဟူေသာ အိမ္ႀကီးကုိ နင္းေျခဖ်က္ဆီး အပုိင္းဆီးသြားတတ္၏။ စင္စစ္ ခႏၶာအိမ္ဟူသည္ အျခားမဟုတ္ နာမ္၊ ႐ုပ္မ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည့္ အစုအဖဲြ႕ႀကီးပင္ျဖစ္၏။ ဤအစုအဖဲြ႕ခႏၶာအိမ္ႀကီးတြင္ တံခါးေပါက္မ်ားမွ ၀င္ေရာက္လာႏုိင္သည့္ အမႈိက္မ်ား၊ အညစ္အေၾကးမ်ားေၾကာင့္ ခႏၶာအိမ္ႀကီးသည္ တျဖည္းျဖည္း ယုိယြင္းပ်က္ဆီးႏုိင္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ခႏၶာအိမ္ႀကီးတြင္ ထုိအမုိက္မ်ား၊ အညစ္အေၾကးမ်ား ကိန္းေအာင္းခြင့္မရေအာင္ တံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေစရန္လုိအပ္သည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ အမိႈက္မ်ား၊ အညစ္အေၾကးမ်ားဟူသည္ အျခားမဟုတ္။ ကိေလသာအမုိက္မ်ား၊ ကိေလသာ အညစ္အေၾကးမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ ခႏၶာကုိယ္၏ တံခါးမ်ားဟူသည္မွာလည္း အျခားမဟုတ္ စကၡဳဒြါရစေသာ ဒြါရေျခာက္ပါး တံခါးမ်ားပင္ျဖစ္၏။ အတိအက် ေဖာ္ျပရလွ်င္
၁။ စကၡဳဒြါရ = မ်က္စိတံခါး
၂။ ေသာတဒြါရ = နားတံခါး
၃။ ဃာနဒြါရ = ႏွာေခါင္းတံခါး
၄။ ဇိ၀ွါဒြါရ = လွ်ာတံခါး
၅။ ကာယဒြါရ = ကုိယ္တံခါး
၆။ မေနာဒြါရ = စိတ္တံခါး ဟူ၍ျဖစ္၏။
မွန္၏။ ဤတံခါးေျခာက္ေပါက္ကုိ လုံၿခဳံေအာင္ထိန္းရန္ လုိအပ္၏။ ဤတံခါးမ်ား မလုံလွ်င္ တံခါးမ်ားမွတစ္ဆင့္ အျပင္အႏၲရာယ္မ်ားျဖစ္သည့္ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာၿပီး နာမ္႐ုပ္အစုျဖစ္သည့္ ခႏၶာအိမ္ႀကီးကုိ မီးဟုန္းဟုန္းေတာက္သကဲ့သုိ႔ ေလာင္မီးတုိက္သြားတတ္၏။ အရွိန္အဟုန္ျပင္းသည့္ မီးေလာင္ခံသည့္ အိမ္တြင္မည္သည့္ အရာမွ်မက်န္ အကုန္ပါသြားသကဲ့သုိ႔ ကိေလသာမီး အေလာင္ခံရသည့္ ခႏၶာအိပ္သည္လည္း ပစၥဳပၸန္ သံသရာအက်ိဳးအတြက္ ရယူစရာ တစ္စုံတစ္ရာမရွိျဖစ္တတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္ သံသရာေကာင္းက်ိဳး ျဖစ္ေစရန္ ကိေလသာအပူမီးမ်ား ၀င္ေရာက္ႏုိင္သည့္ တံခါးမ်ားကုိ လုံေအာင္ထိန္းရန္ လုိအပ္သည္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ သုိ႔ဆုိလွ်င္ ထုိတံခါးမ်ားကုိ မည္သုိ႔လုံေအာင္ ထိန္းရမည္နည္း၊ မည္သည့္အရာျဖင့္ ထိန္းရမည္နည္း စသည္ျဖင့္ တံခါးမ်ား လုံၿခံဳေစမည့္နည္းလမ္းသည္လည္း လုိအပ္လာ၏။ ထုိနည္းလမ္းအတုိင္းလည္း လိုက္နာက်င့္ႀကံ အားထုတ္သင့္၏။
စင္စစ္ တံခါးမ်ား လုံေအာင္ထိန္းရန္မွာ မခက္လွေပ။ ထုိတံခါးမ်ား၏ သဘာ၀ အမွန္တရားကုိသာ သိေအာင္ႀကိဳးစားႏုိင္လွ်င္ ထုိတံခါးမ်ား၏ လုံၿခဳံမႈကုိ အလုိလုိ ထိန္းၿပီးသား ျဖစ္ေစ၏။ စကၡဳဒြါရဟူေသာ မ်က္စိတံခါးတြင္ စကၡဳဟူေသာ မ်က္စိ၏ သေဘာအမွန္မွာ ျမင္ျခင္းသေဘာသာရွိ၏။ ထိုမ်က္စိ၏ ျမင္ႏုိင္စြမ္းသည္လည္း အဆင္းကုိသာလွ်င္ ျမင္ႏုိင္စြမ္းရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမင္ျခင္းသေဘာရွိသည့္ မ်က္စိသည္ အဆင္းကုိသာ ျမင္ႏုိင္စြမ္းရွိသျဖင့္ ျမင္သည့္အခုိက္တြင္ အဆင္းသာျဖစ္သည္ဟူ၍ ျမင္သိစိတ္ကုိ သဘာ၀အမွန္အားျဖင့္ သိေအာင္လုပ္ႏုိင္ပါက စကၡဳဒြါရဟူေသာ မ်က္စိတံခါးကုိ လုံေအာင္ထိန္းၿပီးသား ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ျမင္ဆဲအခုိက္ ျမင္သိစိတ္ကုိ သိႏုိင္လွ်င္ ထုိျမင္ျခင္းကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ အျခားမည္သည့္စိတ္၊ မည္သည့္အကုသုိလ္မွ် ျဖစ္ေပၚႏုိင္ရန္ အေၾကာင္းမရွိေပ။ ထုိသုိ႔ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိသျဖင့္ မ်က္စိျဖင့္ ႐ူပါ႐ုံဟူေသာ အဆင္းအာ႐ုံကုိ ၾကည့္ၿပီး ျဖဴသည္၊ ၀ါသည္၊ နီသည္၊ မည္းသည္၊ လွလုိက္သည့္အဆင္း၊ ၾကည့္ေကာင္းသည့္အဆင္း ၾကည့္မေကာင္းသည့္အေရာင္ စသည့္ တပ္မက္မႈမ်ားလႊမ္းမုိးကာ မိမိၾကိဳက္သည့္ အဆင္းျဖစ္လွ်င္ ေလာဘ၊ မႀကိဳက္သည့္ အဆင္းျဖစ္လွ်င္ ေဒါသစသည့္ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းသည္ စကၡဳဟူေသာ မ်က္စိတံခါး၏ မလုံၿခဳံမႈေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ထုိမ်က္စိတံခါး ပြင့္သြားျခင္းသည္ စကၡဳဟူေသာ မ်က္စိ၏ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိမ်က္စိတံခါးကုိ လုံၿခဳံေစရန္ မ်က္စိ၏ သေဘာအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္၏။ ျမင္ဆဲအခုိက္တြင္ ျမင္သည္ဟု သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းသည္ မ်က္စိ၏သေဘာ အမွန္ကုိသိေအာင္ ႀကိဳးစားျခင္းျဖစ္ၿပီး မ်က္စိတံခါးကုိ လုံၿခဳံေအာင္ ထိန္းလုိက္ျခင္းပင္ျဖစ္၏။
ထုိ႔အတူ ေသာတဒြါရဟူေသာ နားတံခါးကုိလည္း ေသာတဟူေသာ နား၏သဘာ၀အမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ လုံျခံဳေအာင္ ထိန္းရမည္ျဖစ္၏။ ေသာတဟူေသာ နား၏ သေဘာအမွန္မွာ ၾကားျခင္းသာျဖစ္၏။ ၾကားျခင္းမွတစ္ပါး အျခားအစြမ္းမရွိေပ။ ၾကားသည္ဆုိရာ၌လည္း အသံကုိသာ ၾကားႏုိင္စြမ္းရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၾကားျခင္းသေဘာရွိသည့္ နားသည္ အသံကုိသာ ၾကားႏုိင္စြမ္းရွိသျဖင့္ ၾကားသည့္အခုိက္တြင္ အသံသာျဖစ္သည္ဟူ၍ ၾကားသိစိတ္ကုိ သဘာ၀အမွန္အားျဖင့္ သိေအာင္လုပ္ႏုိင္ပါက ေသာတဒြါရဟူေသာ နားတံခါးကုိ လုံေအာင္ထိန္းၿပီးသား ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ၾကားဆဲအခုိက္ ၾကားသိစိတ္ကုိ သိႏုိင္လွ်င္ ထုိၾကားျခင္းကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ အျခားမည္သည့္စိတ္၊ မည္သည့္အကုသုိလ္မွ် ျဖစ္ေပၚႏုိင္ရန္ အေၾကာင္းမရွိေပ။ ထုိသုိ႔ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိသျဖင့္ နားျဖင့္ သဒၵါ႐ုံဟူေသာ အသံအာ႐ုံကုိ အာ႐ုံျပဳၿပီး ေကာင္းသည့္အသံ၊ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ရွိသည့္အသံ၊ ဂီတသံ၊ ငွက္ဆုိးထုိးသံ၊ မုိးႀကိဳးပစ္သံ စသည့္ တပ္မက္မႈမ်ားလႊမ္းမုိးကာ မိမိၾကိဳက္သည့္ အသံျဖစ္လွ်င္ ေလာဘ၊ မႀကိဳက္သည့္ အသံျဖစ္လွ်င္ ေဒါသစသည့္ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ကိေလသာမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းသည္ ေသာတဟူေသာ နားတံခါး၏ မလုံၿခဳံမႈေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ထုိနားတံခါး ပြင့္သြားျခင္းသည္ ေသာတဟူေသာ နား၏ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိနားတံခါးကုိ လုံၿခဳံေစရန္ နား၏ သေဘာအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္၏။ ၾကားဆဲအခုိက္တြင္ ၾကားသည္ဟု သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ ေသာတဒြါရကုိ အမွီျပဳ၍ ျဖစ္လာမည့္ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ေပ။ ဤနည္းသည္သာလွ်င္ ေသာတဒြါရဟူေသာ နားတံခါးကုိ လုံၿခဳံေစမည့္ နည္းျဖစ္၏။
ဤအတူပင္ အျခားေသာ ဃာနဒြါရဟူေသာ ႏွာေခါင္းတံခါး၊ ဇိ၀ွါဒြါရဟူေသာ လွ်ာတံခါး၊ ကာယဒြါရဟူေသာ ကုိယ္တံခါးတုိ႔၏ သေဘာအမွန္ကုိလည္း သိေအာင္ႀကိဳးစား၍ ထုိတံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေအာင္ထိန္းရမည္ ျဖစ္၏။ ဃာနဟူေသာ ႏွာေခါင္း၏ သေဘာအမွန္ျဖစ္သည့္ နံျခင္းသည္ အနံ႔ကုိသာ နံျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း နံဆဲအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ အနံ႔ကုိအမွီျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည့္ အနံ႔ေကာင္းသည္၊ အနံ႔ဆုိးသည္၊ ဟုိအနံ႔၊ ဒီအနံ႔စသည့္ တပ္မက္မႈ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ေပၚေအာင္ ထိန္းလာႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ထုိ႔အတူ ဇိ၀ွါဟူေသာ လွ်ာ၏ သေဘာအမွန္ျဖစ္သည့္ ရသာ႐ုံကုိ ခံစားျခင္းသည္ အရသာကုိသာ ခံစားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ အရသာကုိခံဆဲအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကဳိးစားျခင္းျဖင့္ အရသာကုိ အမွီျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည့္ ခ်ိဳသည္၊ ခ်ဥ္သည္၊ ငန္သည္၊ စပ္သည္၊ ေကာင္းသည္၊ ဆုိးသည္ စသည့္ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ေပၚေအာင္ ထိန္းလာႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ အလားတူပင္ ကာယဟူေသာ ကုိယ္၏ သေဘာအမွန္ျဖစ္သည့္ ထိေတြ႕ျခင္းသည္ ပထ၀ီ၊ အာေပါ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာဟူေသာ ဓာတ္ႀကီးေလးပါးကုိသာ ထိေတြ႔ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ထိဆဲအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ အေတြ႕အထိကုိ အမွီျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္သည့္ ပူျခင္း၊ ေအးျခင္း၊ ႏူးည့ံျခင္း၊ ၾကမ္းတမ္းျခင္း၊ မာျခင္း၊ ေပ်ာ့ျခင္းစသည့္ တပ္မက္မႈ ကိေလသာမ်ား မျဖစ္ေပၚေအာင္ ထိန္းလာႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ထုိ႔သုိ႔ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကုိယ္တုိ႔၏ အၾကည္ဓာတ္တုိ႔ႏွင့္ အနံ႔၊ အရသာ၊ အေတြ႕အထိဟူေသာ အာ႐ုံတုိ႔ ေပါင္းစပ္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ နံသိစိတ္၊ အရသာကုိသိစိတ္၊ အေတြ႕အထိကုိသိစိတ္တုိ႔၏ ျဖစ္ဆဲအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းသည္ ထုိတံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ထုိတံခါးမ်ားမွ ၀င္လာႏုိင္သည့္ ကိေလသာအညစ္အေၾကးမ်ားကုိလည္း တားျမစ္ၿပီးသား ျဖစ္ေန၏။ ဤနည္းသည္သာ တံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေစမည့္ နည္းျဖစ္၏။
ေနာက္ဆုံးတစ္ခုျဖစ္သည့္ မေနာဒြါရဟူေသာ စိတ္တံခါးကုိလည္း မေနာဟူေသာ စိတ္၏သေဘာအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားျခင္းျဖင့္ လုံေအာင္ထိန္ရမည္ျဖစ္၏။ မေနာဟူေသာ စိတ္၏ သေဘာအမွန္မွာ ေတြးေတာႀကံစည္ျခင္းျဖစ္၏။ ထုိထက္ပုိၿပီး အစြမ္းမရွိေပ။ ေတြးေတာႀကံစည္သည္ ဆုိရာ၌လည္း အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ စကၡဳစသည့္ ဒြါရတုိ႔တြင္ မထင္ႏုိင္သည့္ ႏူးညံ့သိမ္ေမြ႕သည့္ အာ႐ုံမ်ားကုိသာ ေတြးေတာႀကံစည္ျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ထုိေတြးေတာႀကံစည္ဆဲအခုိက္ကုိသာ သဘာ၀အမွန္အားျဖင့္ သိေအာင္ႀကိဳးစားႏုိင္ပါလွ်င္ မေနာဒြါရဟူေသာ စိတ္တံခါးကုိ လုံၿခဳံေအာင္ထိန္းႏုိင္မည္ျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ေတြးေတာႀကံစည္ဆဲ အခုိက္၌ ေတြးေတာႀကံစည္စိတ္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားႏုိင္လွ်င္ မေနာဒြါရကုိ အမွီျပဳ၍ အျခားမည္သည့္ အကုသုိလ္စိတ္မွ် ျဖစ္ေပၚႏုိင္ေစရန္ အေၾကာင္းမရွိေပ။ ထုိသုိ႔ သဘာ၀အမွန္ကုိ မသိသျဖင့္ စိတ္ျဖင့္ ေတြးေတာႀကံစည္မႈကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ျပန္႔လြင့္စိတ္၊ ႀကံစည္စိတ္၊ ၀မ္းနည္းစိတ္၊ ၀မ္းသာစိတ္၊ ေပ်ာ္ရႊင္စိတ္၊ မေပ်ာ္ရႊင္စိတ္ စသည့္ စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ေပၚကာ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟစေသာ ကိေလသာတရားမ်ားလည္း ၀င္ေရာက္လာျခင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ကိေလသာတရားမ်ား ၀င္ေရာက္လာျခင္းသည္ မေနာဒြါရဟူေသာ စိတ္တံခါး၏ မလုံျခဳံမႈေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိစိတ္တံခါး မလုံၿခဳံျခင္းသည္ စိတ္၏သေဘာအမွန္ကုိ မသိျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိစိတ္တံခါးကုိ လုံၿခဳံေစရန္ စိတ္၏သေဘာအမွန္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားရမည္သာ ျဖစ္၏။ ဤနည္းသည္သာလွ်င္ မေနာဒြါရဟူေသာ စိတ္တံခါးကုိ လုံျခဳံေစမည့္ နည္းျဖစ္၏။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဒြါရဟူေသာ တံခါးမ်ားေၾကာင့္ ေကာင္းဆုိးတရားမ်ား ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ထုိတံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေအာင္ ထိန္းျခင္းျဖင့္ နာမ္႐ုပ္အစုျဖစ္သည့္ ခႏၶာအိမ္ႀကီးအား သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစရန္ တံခါးမ်ားမွ မေကာင္းသည့္အာ႐ုံမ်ား မ၀င္ေစဖုိ႔ လုံ႔လျပဳရမည္ျဖစ္၏။ တံခါးမ်ားမွ ေကာင္းသည့္အာ႐ုံမ်ား၊ ကုသုိလ္တရားမ်ား ၀င္လာႏုိင္ေစရန္ မိမိတုိ႔၏ခႏၶာကုိယ္တံခါးမ်ားကုိ အၿမဲဖြင့္ထားသင့္ေသာ္လည္း ထုိတံခါးမ်ားမွ မေကာင္းသည့္ ကိေလသာအညစ္အေၾကး အမုိက္သ႐ုိက္မ်ား မ၀င္လာေစရန္အတြက္လည္း လုံၿခဳံေအာင္ေစာင့္ထိန္းရမည္ ျဖစ္၏။ သတိတရား၊ ၀ိရိယတရားမ်ားျဖင့္ ထုိတံခါးမ်ားကုိ အၿမဲမျပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ထားရ ေပမည္။ ထုိကိေလသာ အညစ္အေၾကးမ်ား တံခါးတစ္ခုခုမွ ၀င္လာလွ်င္လည္း ၀င္လာဆဲအခုိက္ ထပ္ၾကပ္မကြာ သိေအာင္ႀကိဳးစားလွ်က္ ေရွ႕ဆက္မ၀င္ႏုိင္ေအာင္ အားထုတ္ရေပမည္။ မည္သည့္တံခါးမွ မည္သည့္အရာမ်ား ၀င္လာသည္ျဖစ္ေစ ထုိအခုိက္ကုိ သိေအာင္ႀကိဳးစားရေပမည္။ ထုိသုိ႔၀င္ဆဲအခုိက္၊ ျဖစ္ဆဲအခုိက္ကုိ သိေနမည္ဆုိလွ်င္ ေရွ႕ဆက္၍ မတုိးႏုိင္၊ မျဖစ္ႏုိင္ေပ။ ဤနည္းသည္ စင္စစ္သဘာ၀အမွန္ကုိ သိေစႏုိင္သည့္ နည္းျဖစ္၏။ သဘာ၀အမွန္ကုိ သိေစသည္ဆုိရာတြင္လည္း ျဖစ္ဆဲအခုိက္၊ ေပၚဆဲအခုိက္ကုိ သိေစျခင္းပင္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိမိတုိ႔၏ ႐ုပ္နာမ္အစုတြင္ ကိေလသာအညစ္အေၾကးမ်ား ကင္းစင္သန္႔ရွင္းေစရန္ ထုိအညစ္အေၾကးမ်ား ၀င္ေရာက္ရာျဖစ္သည့္ တံခါးမ်ားကုိ လုံၿခဳံေအာင္ သတိတရားျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္ထိန္ခ်ဳပ္ၾကရမည္သာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း..
