သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါးႏွင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အေၾကာင္း စာေရးသူႏွင့္ေတြ႕သူ အေတာ္မ်ားမ်ားက ေမးေလ့ရွိၾကသည့္အျပင္ ၎တုိ႔အေနျဖင့္ စာအုပ္မ်ား ရွာေဖြဖတ္႐ႈေသာ္လည္း နားလည္ရန္ ခက္ခဲလွပါေၾကာင္း၊ အခ်ိန္ရ၍ အလ်ဥ္းသင့္လွ်င္ နားလည္လြယ္ေစမည့္ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္အျဖစ္ ေရးသားေဖာ္ျပေပးေစလုိေၾကာင္း ေလွ်ာက္ထားမႈမ်ား ရွိလာသျဖင့္ စာေရးသူလည္း မွတ္မိလြယ္ေစမည့္ ေခါင္းစဥ္တစ္ခုကုိ စဥ္းစားကာ ``သစၥာတရား၊ ေျဖာင့္ျဖဴးေသားလမ္းႏွင့္ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မႈ`` ဟူေသာ ဤေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ ေရးသားျဖစ္ခဲ့ပါ၏။ သာမန္လူမ်ားအေနျဖင့္ တိက်စြာသိရွိ နားလည္ရန္ အလြန္ခက္ခဲသည့္ ဤတရားမ်ားကုိ အနည္းငယ္မွ်ေသာ္လည္း သညာသိအားျဖင့္ သိရွိသြားေစလုိေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ေရးသားတင္ျပရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ အရိယသစၥာ၊ အရိေယာ အ႒ဂႌေကာမေဂၢါ၊ ပဋိစၥသမုပၸါေဒါ စသည့္ မူရင္းပါဠိစကားမ်ားကုိ ၾကည့္ပါက အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား သိရွိေတာ္မူသည့္ တရားေတာ္မ်ားအျဖစ္ မွတ္ယူႏုိင္ေသာ္လည္း သာမန္ပုဂိၢဳလ္မ်ား အေနျဖင့္လည္း ေရွးဦးစြာ သညာသိအျဖစ္ နားလည္သေဘာေပါက္ေစလ်က္ ထုိမွတစ္ဆင့္ ပညာသိျဖင့္ သိႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားႏုိင္သည့္ တရားမ်ားျဖစ္ပါ၏။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း တစ္လုံးတစ္ပါဒမွ်ျဖစ္ေစ သညာသိျဖင့္ သိသြားပါေစဟူသည္ အ႐ုိးခံ ရည္ရြယ္ခ်က္တစ္ခုတည္းျဖင့္ ဤစာစုကုိ ေရးသားေဖာ္ျပျဖစ္ခဲ့ပါ၏။
သစၥာဟူေသာ စကားလုံးကုိ မွန္ကန္ျခင္းဟု ေယဘုယ်အားျဖင့္ နားလည္ထားႏုိင္၏။ ယင္းသစၥာသည္လည္း သမုတိသစၥာႏွင့္ ပရမတၱသစၥာအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးမွတ္ယူႏုိင္၏။ သမုတိသစၥာဟူသည္ ေလာကလူသားတုိ႔က ``မွန္သည္ဟု သမုတ္ထားေသာ အမွန္``ကုိ ဆုိလုိၿပီး ပရမတၱသစၥာသည္ ``မေဖာက္မျပန္ အၿမဲမွန္ကန္သည့္ အမွန္``ကုိ ဆုိလုိ၏။ သမုတိသစၥာသည္ ပညတ္သတ္မွတ္ထားသည္မ်ား ျဖစ္သျဖင့္ ပညတ္၏ သေဘာမွာ အၿမဲေျပာင္းလဲျခင္း သေဘာရွိသျဖင့္ တိက်သည့္ သစၥာဟု မဆုိႏုိင္ေပ။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း စကားလုံးတစ္လုံး၊ အေခၚအေ၀ၚ သတ္မွတ္ခ်က္ တစ္ခုသည္ အခ်ိဳ႕ကာလ၊ အခ်ိဳ႕ေဒသ၊ အခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ မွန္ကန္ေနတတ္ေသာ္လည္း အျခားတစ္ေနရာ၊ အျခားပုဂၢိဳလ္၊ အျခားအခ်ိန္မ်ားတြင္ လဲြမွားေနတတ္သည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ ပရမတၳသစၥာသည္ကား မည္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သည့္ေဒသ၊ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္မ်ားတြင္ မဆုိ မေဖာက္မျပန္ တစ္သမွတ္တည္း ထာ၀ရ မွန္ကန္ေနေသာ သစၥာျဖစ္၏။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း မည္သည့္ႏုိင္ငံ၊ မည္သည့္လူမ်ိဳး၊ မည္သည့္အခ်ိန္ျဖစ္ေစ တစ္ပုံစံတည္း ထင္ရွားျဖစ္ေပၚေနၿပီး မေျပာင္းမလဲ မွန္ကန္ေနျခင္းျဖစ္၏။ ထုိပရမတၱသစၥာတရားကား ယခုဘုရားအစရိွသည့္ အရိယသူေတာ္စင္မ်ား မ်က္ေမွာက္ျပဳ သိျမင္ေတာ္မူသည့္ အရိယသစၥာေခၚ သစၥာေလးပါး တရားျမတ္ပင္ျဖစ္ပါ၏။
ထုိအရိယသစၥာသည္ ေလးပါးအျပားရွိ၏။ ထုိေလးပါးမွာ
၁။ ဒုကၡသစၥာ = ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရား
၂။ သမုဒယသစၥာ = ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း အမွန္တရား
၃။ နိေရာဓသစၥာ = ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္း အမွန္တရား ႏွင့္
၄။ မဂၢသစၥာ = ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္းလမ္းစဥ္ အမွန္တရား ဟူ၍ျဖစ္၏။
မဟာသတိပ႒ာနသုတ္တြင္ ဤသစၥာေလးပါးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဖြင့္ဆုိရွင္းျပထား၏။ ဒုကၡသစၥာေခၚ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရားမ်ားမွာ ပဋိသေႏၶေနရျခင္း၊ အုိရျခင္း၊ နာရျခင္း၊ ေသရျခင္း၊ စုိးရိမ္ပူပန္ရျခင္း၊ ငုိေၾကြးရျခင္း၊ ကုိယ္ဆင္းရဲရျခင္း၊ စိတ္ဆင္းရဲရျခင္း၊ ျပင္းစြာပူပန္ရျခင္း၊ မခ်စ္မႏွစ္သက္ဖြယ္တုိ႔ႏွင့္ ေတြ႕ဆုံေပါင္းသင္းရျခင္း၊ ခ်စ္ခင္ႏွစ္သက္ဖြယ္တုိ႔ႏွင့္ ကဲြကြာေကြကြင္းရျခင္း၊ အလုိရွိသည္ကုိ မရျခင္း၊ အက်ဥ္းအားျဖင့္ စဲြလမ္းေၾကာင္း အာ႐ုံတရားစုျဖစ္သည့္ ခႏၶာငါးပါးတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမုဒယသစၥာေခၚ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း အမွန္တရားဟူသည္ တစ္ဖန္ ဘ၀သစ္ကုိ ျဖစ္ေစတတ္သည့္ ႏွစ္သက္တပ္မက္ျခင္းႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ၊ ထုိထုိဘ၀အာ႐ုံ၌ အလြန္ႏွစ္သက္ျခင္းရွိေသာ တဏွာပင္ျဖစ္ၿပီး ထုိတဏွာသည္ ကာမဘုံ၌တပ္မက္ျခင္း ကာမတဏွာ၊ ႐ူပအ႐ူပဘုံ၌ တပ္မက္ျခင္း ဘ၀တဏွာ၊ ဥေစၦဒဒိ႒ိႏွင့္ တကြျဖစ္သည့္ ၀ိဘ၀တဏွာတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ နိေရာဓသစၥာေခၚ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္း အမွန္တရားဟူသည္ တဏွာ၏ အၾကြင္းမရွိခ်ဳပ္ရာ တဏွာကုိ စြန္႔ရာ တဏွာမွ လြတ္ေျမာက္ရာ တဏွာျဖင့္ မကပ္ၿငိရာ နိဗၺာန္ပင္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ မဂၢသစၥာေခၚ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္း လမ္းစဥ္အမွန္တရားဟူသည္ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္လမ္းစဥ္ျဖစ္သည့္ မွန္ကန္သည့္ အျမင္၊ မွန္ကန္သည့္ အေတြး၊ မွန္ကန္သည့္ စကား၊ မွန္ကန္သည့္ အလုပ္၊ မွန္ကန္သည့္ အသက္ေမြးမႈ၊ မွန္ကန္သည့္ အားထုတ္မႈ၊ မွန္ကန္သည့္ သတိရွိမႈ၊ မွန္ကန္သည့္ သမာဓိရွိမႈတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဖြင့္ဆုိေဟာျပေတာ္မူ၏။
ဤသစၥာေလးပါး အဖြင့္တရားမ်ားကုိ ၾကည့္ပါက အရိယသစၥာတရား၏ မေဖာက္မျပန္မွန္ကန္မႈ ပရမတၱသစၥာကုိ ေကာင္းစြာသေဘာေပါက္ နားလည္ႏုိင္၏။ ဤသစၥာတရား၏ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္မႈကုိ မွတ္ေၾကာက္တင္ စစ္ေဆးၾကည့္ႏုိင္၏။ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရားမ်ားကုိ ၾကည့္ပါက ခႏၶာကုိယ္ရွိထားသည့္ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္မဆုိ ေဖာ္ျပပါ ဒုကၡတရားမ်ားမွ ေရွာင္လဲြ၍ မရေအာင္ မွန္ကန္မႈ ရွိေနၿပီး ထုိမွန္ကန္မႈသည့္ ေနရာမေရြး၊ အခ်ိန္မေရြး၊ ပုဂၢိဳလ္မေရြး မွန္ကန္မႈ ရွိေနသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ ခႏၶာကုိယ္ရွိေနသည့္ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္ သတၱ၀ါမဆုိ ဤဒုကၡမ်ား ရွိေနမည္ျဖစ္သျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာ၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၊ တ႐ုတ္၊ ဂ်ပန္၊ အေမရိကန္၊ ျမန္မာ၊ ကုိရီးယား၊ ဆင္၊ ျမင္၊ ကၽြဲ၊ ႏြား၊ ေခြးစသည့္ ပုဂၢိဳလ္သတၱ၀ါ သတ္မွတ္ခဲြျခားမႈမရွိ၊ အာရွ၊ ဥေရာပ၊ အေမရိက၊ အာဖရိကစသည့္ ေနရာေဒသ ခဲြျခားမႈမရွိ၊ မနက္ ေန႔ ည စသည့္ အခ်ိန္ခဲြျခားမႈ မရွိဘဲ ကာလ၊ ေဒသ၊ ပုဂၢလသုံးမ်ိဳးလုံးတြင္ မွန္ကန္မႈရွိေနသည့္ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္ေသာ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရားျဖစ္ေၾကာင္း ေသခ်ာစြာ သေဘာက်လက္ခံႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ ဗုဒၶဘာသာ အလုိအရ အက်ိဳးရွိလ်င္ အေၾကာင္းရွိစၿမဲ ျဖစ္သျဖင့္ ထုိဒုကၡမ်ားရွိလ်င္ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း အေၾကာင္းတရားလည္း ရွိ၏။ ထုိသေဘာသည္ အမွန္တရားျဖစ္ၿပီး သမုဒယသစၥာ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း အမွန္တရားဟု ဆုိ၏။ ထုိဆင္းရဲမ်ားျဖစ္ျခင္းမွာ သမုဒယဟူေသာ တြယ္တာမႈ သံေယာဇဥ္ တဏွာေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ တဏွာရွိသျဖင့္ ဒုကၡရွိလာရျခင္းျဖစ္သျဖင့္ တဏွာသည္ အေၾကာင္းတရားျဖစ္ၿပီး ဒုကၡသည္ အက်ိဳးတရားပင္ျဖစ္၏။ ထုိသေဘာသည္လည္း ခႏၶာရွိသည့္၊ တဏွာရွိသည့္ ပုဂိၢဳလ္သတၱ၀ါတုိင္း၊ အခ်ိန္မေရြး၊ ေနရာမေရြး မွန္ကန္မႈရွိေနမည္သာျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သမုဒယသစၥာကုိ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း အမွန္တရားဟူ၍ ေဖာ္ထုတ္ျပသ ေဟာေျပာေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ ဤသုိ႔ ဒုကၡ၏ အရင္းမူလသည္ တဏွာေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟုသိလွ်င္ ထုိတဏွာ၏ ကုန္ရာလည္း ရွိရမည္ဟု အလြယ္နားလည္ႏုိင္၏။ မွန္၏။ ထုိတဏွာ၏ ကုန္ရာခ်ဳပ္ရာကား နိေရာဓသစၥာဟူေသာ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္း အမွန္တရားပင္ျဖစ္၏။ ထုိနိေရာဓသစၥာကုိပင္ နိဗၺာန္ဟုလည္း ဆုိႏုိင္၏။ စင္စစ္ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရန္မွာ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာခ်ဳပ္မွ ဆင္းရဲခ်ဳပ္မည္ျဖစ္သျဖင့္ တဏွာခ်ဳပ္ရာကုိ ရွာၾကရျခင္းျဖစ္ၿပီး ထုိတရားသည္ နိေရာဓသစၥာပင္ျဖစ္၏။ ဤအမွန္တရားသည္လည္း တဏွာခ်ဳပ္သည့္ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္၊ မည့္သည့္ေဒသ၊ မည္သည့္ကာလမွာမဆုိ ေဖာက္ျပန္ျခင္းမရွိ မွန္ကန္မႈရွိေနမည္သာျဖစ္၏။ ထုိေၾကာင့္ ထုိနိေရာဓသစၥာကုိ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာ၏ ခ်ဳပ္ရာ အမွန္တရားဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ ဆက္လက္၍ နားလည္ႏုိင္သည္မွာ တဏွာ၏ ခ်ဳပ္ရာအမွန္တရားကုိ သိေသာ္လည္း ထုိတရားကုိ ရရန္၊ ေရာက္ရန္အတြက္ နည္းလမ္းရွိရေပမည္။ မွန္ကန္ေျဖာင့္ျဖဴးသည့္ လမ္းရွိရေပမည္။ ထုိ႔အတြက္ေၾကာင့္ မဂၢသစၥာဟူေသာ တဏွာဆင္းရဲ၏ ခ်ဳပ္ရာလမ္းစဥ္ အမွန္တရားသည္လည္း မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ သစၥာတရားတစ္ခုအျဖစ္ ဘုရားရွင္ထုတ္ေဖာ္ ျပသေတာ္မူခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ စင္စစ္ မွန္ကန္သည့္ လမ္းဟူသည္ မွန္ကန္သည့္ အျမင္၊ မွန္ကန္သည့္အေတြး၊ မွန္ကန္သည့္ အေျပာ၊ မွန္ကန္သည့္ အလုပ္၊ မွန္ကန္သည့္ အားထုတ္မႈ၊ မွန္ကန္သည့္ သတိ၊ မွန္ကန္သည့္ သမာဓိဟူေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္တရားမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ မည္သူမဆုိ ဤတရားရွစ္ပါး လက္ကုိင္ထားၿပီး ႀကိဳးစားအားထုတ္ႏုိင္လ်င္ တဏွာ၏ ကုန္ရာခ်ဳပ္ရာ နိေရာဓသစၥာဟူေသာ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္မည္သာ ျဖစ္၏။ ဤအမွန္တရားလမ္းစဥ္ သည္လည္း မည္သူမည္၀ါ၊ မည္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သည့္ေဒသဟူ၍ မ်က္ႏွာလုိက္ျခင္းမရွိ ႀကိဳးစားအားထုတ္ႏုိင္သူ မွန္သမွ် လက္ေတြ႕ခံစားသိရွိႏုိင္သည့္ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ သစၥာတရားပင္ျဖစ္၏။
ဤသုိ႔လ်င္ သစၥာေလးပါး တရားေတာ္ျမတ္သည္ တစ္ခုခုႏွင့္တစ္ခု အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္စပ္မႈရွိေနသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ တဏွာဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ဆင္းရဲဒုကၡျဖစ္ရၿပီး၊ ဆင္းရဲရွိလ်င္ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာလည္း ရွိရမည္ျဖစ္သျဖင့္ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာခ်ဳပ္ရာ နိေရာဓသစၥာလည္း ရွိလာ၏။ ထုိနိေရာဓသုိ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳလုိက လမ္းေျဖာင့္လမ္းမွန္လည္း ရွိရမည္ျဖစ္သျဖင့္ လမ္းစဥ္အမွန္ျဖစ္သည့္ မဂၢင္ရွစ္ပါး လမ္းစဥ္ကုိ ေဖာ္ထုတ္ျပသ ေဟာျပေတာ္မူၿပီး ထုိမဂၢင္ရွစ္ပါးကုိပင္ အစြန္းႏွစ္ပါးလြတ္သည့္ အလယ္အလတ္လမ္းစဥ္ဟု ရွင္းျပေတာ္မူခဲ့ျခင္း ျဖစ္၏။ သစၥာေလးပါး ျမတ္တရား၏ သေဘာအႏွစ္ခ်ဳပ္ကား ေလးနက္ၿပီး ယုတၱိက်လွ၏။ တန္ဘုိးရွိလွပါ၏။ ပညာသိမဟုတ္ေသးဘဲ သညာသိ သိ႐ုံမွ်ႏွင့္ပင္ ပီတိျဖစ္ကာ ေက်နပ္ႏွစ္သက္မိလွပါ၏။
ေျဖာင့္ျဖဴးေသာလမ္းဟု ေခါင္းစဥ္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ မဂၢသစၥာေခၚ မဂၢင္ရွစ္ပါးလမ္းစဥ္ကုိလည္း မဟာသတိပ႒ာနသုတ္တြင္ တစ္ခုခ်င္း ဖြင့္ဆုိရွင္းျပ၍ ဘုရားရွင္ေဖာ္ထုတ္ျပသ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါ၏။ မဂၢင္ရွစ္ပါးတြင္ သမၼာဒိ႒ိ - မွန္ကန္သည့္ အသိအျမင္ဟူသည္ သစၥာေလးပါး၌ မွန္ကန္စြာ သိျမင္ျခင္း (ဒုကၡ၌ သိျမင္ျခင္း၊ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း၌ သိျမင္ျခင္း၊ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ(နိဗၺာန္)၌ သိျမင္ျခင္း၊ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ ေရာက္ေၾကာင္းအက်င့္၌ သိျမင္ျခင္း) တုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာသကၤပၸ- မွန္ကန္သည့္ အႀကံအစည္အေတြးဟူသည္ ကာမအာ႐ုံမွ လြတ္ကင္းေသာ ႀကံစည္ျခင္း၊ ဖ်က္စီးျခင္းမွ လြတ္ကင္းေသာ ႀကံစည္ျခင္း၊ ညွင္းဆဲျခင္းမွ လြတ္ကင္းေသာ ႀကံစည္ျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာ၀ါစာ- မွန္ကန္သည့္ ေျပာဆုိျခင္းဟူသည္ မဟုတ္မမွန္ ေျပာဆုိျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ဂုံးတုိက္စကားမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ၾကမ္းတမ္းေသာ စကားမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ၿပိန္ဖ်င္းေသာစကားမွ ေရွာင္ၾကည္ျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာကမၼႏၱ- မွန္ကန္သည့္ အလုပ္ဟူသည္ သူတစ္ပါးအသက္ကုိ သတ္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ အရွင္မေပးသည္ကုိ ယူျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ကာမဂုဏ္တုိ႔၌ မွားယြင္းစြာ က်င့္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာအာဇီ၀- မွန္ကန္သည့္ အသက္ေမြးမႈဟူသည္ မိမိသူတစ္ပါး ႏွစ္ဦးသား ထိခုိက္ေစမည့္ မွားယြင္းစြာ အသက္ေမြးမႈကုိ ပယ္စြန္႔၍ အျပစ္မရွိ မွန္ကန္ေသာ အသက္ေမြးမႈပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာ၀ါယမ- မွန္ကန္သည့္ အားထုတ္ျခင္း ၀ိရိယဟူသည္ မျဖစ္ေသးေသာ အကုသုိလ္တရားတုိ႔ကုိ မျဖစ္ေပၚေစရန္ အားထုတ္ျခင္း၊ ျဖစ္ၿပီးေသာ အကုသုိလ္တရားတုိ႔ကုိ ပယ္ရန္ႀကိဳးစားအားထုတ္ျခင္း၊ မျဖစ္ေသးေသာ ကုသုိလ္တရားတုိ႔ကုိ ျဖစ္ေပၚေစရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ျခင္း၊ ျဖစ္ၿပီးေသာ ကုသုိလ္တရားတုိ႔ကုိ တုိးပြားေစရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာသတိ- မွန္ကန္သည့္ ေအာက္ေမ့သတိရွိျခင္းဟူသည္ သတိပ႒ာန္တရားေလးပါး (႐ုပ္အေပါင္း၌ ႐ုပ္အေပါင္းကုိ သတိကပ္လ်က္ အႀကိမ္ႀကိမ္႐ႈသည္ျဖစ္၍ ေနျခင္း၊ ေ၀ဒနာတုိ႔၌ ေ၀ဒနာတုိ႔ကုိ သတိကပ္လ်က္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႐ႈသည္ျဖစ္၍ ေနျခင္း၊ စိတ္၌ စိတ္ကုိ သတိကပ္လ်က္ အႀကိမ္ႀကိမ္႐ႈသည္ျဖစ္၍ ေနျခင္း၊ သေဘာတရားတုိ႔၌ သေဘာတရားတုိ႔ကုိ သတိကပ္လ်က္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႐ႈသည္ျဖစ္၍ ေနျခင္း) တုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာသမာဓိ- မွန္ကန္သည့္ တည္ၾကည္ျခင္း သမာဓိဟူသည္ ကာမဂုဏ္တရား၊ အကုသုိလ္တရားမ်ားကင္းလ်က္ ရွိေသာ ပထမစ်န္၊ ဒုတိယစ်ာန္၊ တတိယစ်ာန္၊ စတုတၳစ်ာန္တုိ႔သုိ႔ေရာက္၍ တည္ၾကည္ၿငိမ္းခ်မ္းျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း မဂၢင္ရွစ္ပါးကုိ တစ္ခုခ်င္း အက်ယ္တ၀င့္ ရွင္းလင္းေဟာၾကားေတာ္မူ၏။
ဤမဂၢင္ ရွစ္ပါးတုိ႔တြင္ သမၼာဒိ႒ိ၊ သမၼာသကၤပၸတုိ႔သည္ သတိဉာဏ္ကပ္လ်က္ မွန္ကန္စြာ က်င့္သုံးသင့္သည့္ မဂၢင္မ်ားျဖစ္၍ ပညာဟုဆုိၿပီး၊ သမၼာ၀ါစာ၊ သမၼာကမၼႏၱ၊ သမၼာအာဇီ၀တုိ႔သည္ ကာယကံ ၀စီကံတုိ႔ကုိ လုံၿခဳံေစလ်က္ မွန္ကန္စြာ က်င့္သုံးသင့္သည့္ မဂၢင္မ်ားျဖစ္၍ သီလဟုဆုိကာ၊ သမၼာ၀ီရိယ၊ သမၼာသတိ၊ သမၼာသမာဓိတုိ႔သည္ လုံ႔လအားထုတ္မႈျဖင့္ တည္ၾကည္ေလးနက္ေစလ်က္ မွန္ကန္စြာက်င့္သုံးသင့္သည့္ မဂၢင္မ်ားျဖစ္၍ သမာဓိဟုဆုိေလ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အလယ္အလတ္ လမ္းစဥ္ဟုေခၚေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္တရားကုိ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေျပာလုိက သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာဟူေသာ သိကၡာသုံးရပ္ အက်င့္ျမတ္ပင္ျဖစ္ေၾကာင္း မွတ္သားနားလည္ႏုိင္ပါ၏။ ဤလမ္းစဥ္တရားရွစ္ပါးအတုိင္းသာ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္စြာ က်င့္သုံးေနထုိင္ ေလ့က်င့္ႏုိင္ပါလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔၏ အဆုံးပန္းတုိင္ျဖစ္သည့္ နိဗၺာန္ကုိ ဧကန္မုခ် လ်င္ျမန္စြာ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္မည္ ျဖစ္ပါ၏။
ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မႈကုိ ပါဠိအေခၚအားျဖင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒဟု ေခၚ၏။ အရာရာတုိင္းသည္ အေၾကာင္းရွိ၍သာ အက်ိဳးျဖစ္ျခင္း ျဖစ္၏။ ဘ၀တြင္လည္း ထုိ႔အတူပင္ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္ဟုပုိင္းျခားကာ အတိတ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္ အက်ိဳးထင္ရွားျဖစ္ၿပီး ပစၥဳပၸန္ အေၾကာင္းေၾကာင့္ အနာဂတ္ အက်ိဳးျဖစ္ေပၚလာ၏။ ဤသေဘာကား ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ သေဘာပင္ျဖစ္၏။ ထုိသေဘာတရားကုိ ပဋိသမၻိဒါမဂၢသံယုတ္တြင္ အထင္အရွား ဘုရားရွင္ေဟာေတာ္မူထား၏။ ထုိေဟာၾကားခ်က္ကုိ ယူၿပီးဖားေအာက္ဆရာေတာ္က ေအာက္ပါအတုိင္း ထပ္ဆင့္ရွင္းျပထား၏။
``လြန္ေလၿပီးေသာ အတိတ္ဘ၀၀ယ္ ကမၼဘ၀ကုိ ထူေထာင္စဥ္၌ - (က) ေတြေ၀မႈ အသိမွားမႈ ေမာဟသည္ အ၀ိဇၨာမည္၏။ (ခ) အားထုတ္မႈ ကံကုိျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မႈတုိ႔သည္ သခၤါရ မည္ကုန္၏။ (ဂ) ဘ၀ကုိ လုိခ်င္တပ္မက္မႈသည္ တဏွာမည္၏။ (ဃ) ၿမဲၿမံစြာ စဲြယူျခင္းသည္ ဥပါဒါန္ မည္၏။ (င) ေစ့ေဆာ္ေၾကာင့္ၾကမႈ ေစတနာသည္ ဘ၀မည္၏။ လြန္ေလၿပီးေသာ အတိတ္ဘ၀၀ယ္ ကမၼဘ၀ကုိ ထူေထာင္စဥ္၌ ျဖစ္ခဲ့ေသာ ဤတရားငါးပါးတုိ႔သည္ ဤပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ ပဋိသေႏၶ၏ အေၾကာင္းတရားတုိ႔ ျဖစ္ၾကကုန္၏။ ဤပစၥဳပၸန္ ဘ၀၌ - (က) ဘ၀တစ္ခုႏွင့္ ဘ၀တစ္ခုကို ဆက္စပ္တတ္ေသာ အျခင္းအရာအားျဖင့္ ျဖစ္ေသာ ပဋိသေႏၶသည္ ၀ိညာဏ္မည္၏။ (ခ) အမိ၀မ္းသုိ႔ သက္၀င္ဘိသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေသာတရားသည္ နာမ္႐ုပ္မည္၏။ (ဂ) မဟာဘုတ္တုိ႔၏ ၾကည္သည္၏ အျဖစ္သည္ အာယတနမည္၏။ (ဃ) ေတြ႕ထိျခင္းသေဘာသည္ ဖႆမည္၏။ (င) ခံစားျခင္းသေဘာသည္ ေ၀ဒနာမည္၏။ ဤပစၥဳပၸန္ ၀ိပါက၀ဋ္၌ အက်ံဳး၀င္ကုန္ေသာ ဤတရားငါးပါးတုိ႔သည္ ေရွးအတိတ္ဘ၀၌ ကမၼဘ၀ကုိ ထူေထာင္စဥ္၀ယ္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ခဲ့ေသာ ကံေၾကာင့္ျဖစ္ကုန္ေသာ အက်ိဳးတရားတုိ႔တည္း။ ဤပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ အာယတနတုိ႔၏ ရင့္က်က္ၿပီးသည္၏ အျဖစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာၾကကုန္ေသာ- (က) ေတြေ၀မႈ အသိမွားမႈ ေမာဟသည္ အ၀ိဇၨာမည္၏။ (ခ) အားထုတ္မႈ ကံကုိျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မႈတုိ႔သည္ သခၤါရ မည္ကုန္၏။ (ဂ) ဘ၀ကုိ လုိခ်င္တပ္မက္မႈသည္ တဏွာမည္၏။ (ဃ) ၿမဲၿမံစြာ စဲြယူျခင္းသည္ ဥပါဒါန္ မည္၏။ (င) ေစ့ေဆာ္ေၾကာင့္ၾကမႈ ေစတနာသည္ ဘ၀မည္၏။ ဤပစၥဳပၸန္ကမၼဘ၀၌ျဖစ္ေသာ ဤအေၾကာင္းတရားငါးပါးတုိ႔သည္ ေနာင္အနာဂတ္ ပဋိသေႏၶ၏ အေၾကာင္းတရားျဖစ္ကုန္၏။ ေနာင္အနာဂတ္၌ (က) ဘ၀တစ္ခုႏွင့္ ဘ၀တစ္ခုကို ဆက္စပ္တတ္ေသာ အျခင္းအရာအားျဖင့္ ျဖစ္ေသာ ပဋိသေႏၶသည္ ၀ိညာဏ္မည္၏။ (ခ) အမိ၀မ္းသုိ႔ သက္၀င္ဘိသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေသာတရားသည္ နာမ္႐ုပ္မည္၏။ (ဂ) မဟာဘုတ္တုိ႔၏ ၾကည္သည္၏ အျဖစ္သည္ အာယတနမည္၏။ (ဃ) ေတြ႕ထိျခင္းသေဘာသည္ ဖႆမည္၏။ (င) ခံစားျခင္းသေဘာသည္ ေ၀ဒနာမည္၏။ ေနာင္အနာဂတ္ ဥပပတၱိဘ၀၌ ျဖစ္ေသာ ဤတရားငါးပါးတုိ႔သည္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္အပ္ေသာ ကံ၏အေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ကုန္၏။``
အထက္ပါ ေဖာ္ျပခ်က္မွာ ဘ၀က်င္လည္မႈႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မႈ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ပင္ျဖစ္၏။ အတိတ္ကျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ခဲ့ေသာ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ သခၤါရ၊ ကံဟူေသာ အတိတ္အေၾကာင္းတရား ငါးပါးေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္႐ုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာဟူေသာ ဤဘ၀ပစၥဳပၸန္ အက်ိဳးတရားငါးပါး ထင္ရွားျဖစ္၏။ ဤဘ၀ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္လုိက္ေသာ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ သခၤါရ၊ ကံဟူေသာ ပစၥဳပၸန္ အေၾကာင္းတရား ငါးပါးေၾကာင့္ ေနာင္အနာဂတ္၀ယ္ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္႐ုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာဟူေသာ အနာဂတ္အက်ိဳးတရားငါးပါး ထင္ရွားျဖစ္၏။ ဤသုိ႔ အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္စပ္မႈသေဘာကုိပင္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ၿပီး စာဖတ္သူမ်ားအေနျဖင့္ ဤအက်ဥ္းသေဘာမွ်ကုိပင္ သညာသိျဖင့္ နားလည္ေစႏုိင္ေပ၏။
ဤသုိ႔ျဖင့္ သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါးႏွင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အေၾကာင္းကုိ သီးျခားစီအားျဖင့္ တင္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါ၏။ စင္စစ္ ဤတရားမ်ားသည္ သီးျခားစီဟု ဆုိေသာ္လည္း စင္စစ္ တစ္ခုတည္းသာျဖစ္၏။ သစၥာေလးပါးကုိ သိလွ်င္ကား အားလုံးကုိ သိသြားၿပီးျဖစ္၏။ သစၥာေလးပါးတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည္ ဒုကၡသစၥာသည္ တဏွာတည္းဟူေသာ သမုဒယသစၥာေၾကာင့္ျဖစ္သျဖင့္ သမုဒယသစၥာသည္ အေၾကာင္းတရားျဖစ္ၿပီး ဒုကၡသစၥာသည္ အက်ိဳးတရားပင္ ျဖစ္၏။ ဤသည္ကား ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မႈ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ပင္ျဖစ္၏။ ဤပဋိစၥသမုပၸါဒ္သေဘာကုိ မွန္ကန္သည့္ ဉာဏ္ျဖင့္ ေကာင္းစြာသိျမင္ သေဘာေပါက္သြားျခင္းကုိပင္ သစၥာတရားကုိ သိသြားျခင္းဟုဆုိႏုိင္၏။ ထုိ႔အျပင္ ဤသုိ႔ သစၥာတရားကုိ သိသြားျခင္းသည္ မဂၢသစၥာေခၚေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္တရားကုိ မွန္ကုန္စြာ လုိက္နာက်င့္ႀကံျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး ထုိအက်င့္ေၾကာင့္ပင္ တဏွာ၏ ခ်ဳပ္ရာနိေရာဓသစၥာဟုေခၚသည္ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳသြားျခင္းျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါး၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ဟူေသာ တရားေတာ္မ်ားသည္ အမည္အားျဖင့္ သီးျခားစီဟု ထင္ရေသာ္လည္း သစၥာေလးပါးကုိ ထုိးထြင္းသိျမင္သြားၾကသည့္ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား အတြက္ကား အလြန္ရွင္းလင္းလွသည့္ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ တရားမ်ားသာ ျဖစ္ၾကေပ၏။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဆုိရေသာ္ သီးျခားစီျဖစ္သည္ဟု သာမန္ပုထုဇင္မ်ား ထင္ထားသည့္ သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါး၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားမ်ားသည္ ဘုရားအစရွိသည့္ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား အတြက္ကား သစၥာေလးပါးကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳ သိေတာ္မူသည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ႐ႈတ္ေထြးမႈမရွိ ရွင္းလင္းၿပီး မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ တစ္ခုတည္းေသာ အမွန္တရားျဖစ္သည္ဟူသည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္ေပသည္။ သာမန္ပုဂၢိဳလ္မ်ားအေနျဖင့္ကား မွတ္၍သိႏုိင္သည့္ သညာသိျဖင့္သာ နားလည္ႏုိင္သျဖင့္ အလုံးစုံနားလည္ သေဘာေပါက္မႈ မျဖစ္ႏုိင္ေပ။ သုိ႔ေသာ္ ထုိသညာသိကုိ အေျချပဳကာ သစၥာေလးပါးကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳသိျမင္ၿပီး အလုံးစုံသိႏုိင္သည့္ ပညာသိအျဖစ္သုိ႔ ေရာက္ေအာင္ကား ႀကိဳးစားႏုိင္ၾကေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အရိယာတုိ႔သာ အၾကြင္းမဲ့သိျမင္ႏုိင္သည့္ သစၥာတရားမ်ားကုိ သညာသိမွသည္ ပညသိသုိ႔ ေရာက္ေအာင္ ပုထုဇင္ဘ၀မွ အရိယဘ၀သုိ႔ ေရာက္ေစႏုိုင္သည့္ လမ္းစဥ္မ်ားကုိ ႀကိဳးစားပြားမ်ား အားထုတ္သင့္ပါေၾကာင္း တုိက္တြန္းစကားပါးလ်က္…
သစၥာဟူေသာ စကားလုံးကုိ မွန္ကန္ျခင္းဟု ေယဘုယ်အားျဖင့္ နားလည္ထားႏုိင္၏။ ယင္းသစၥာသည္လည္း သမုတိသစၥာႏွင့္ ပရမတၱသစၥာအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးမွတ္ယူႏုိင္၏။ သမုတိသစၥာဟူသည္ ေလာကလူသားတုိ႔က ``မွန္သည္ဟု သမုတ္ထားေသာ အမွန္``ကုိ ဆုိလုိၿပီး ပရမတၱသစၥာသည္ ``မေဖာက္မျပန္ အၿမဲမွန္ကန္သည့္ အမွန္``ကုိ ဆုိလုိ၏။ သမုတိသစၥာသည္ ပညတ္သတ္မွတ္ထားသည္မ်ား ျဖစ္သျဖင့္ ပညတ္၏ သေဘာမွာ အၿမဲေျပာင္းလဲျခင္း သေဘာရွိသျဖင့္ တိက်သည့္ သစၥာဟု မဆုိႏုိင္ေပ။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း စကားလုံးတစ္လုံး၊ အေခၚအေ၀ၚ သတ္မွတ္ခ်က္ တစ္ခုသည္ အခ်ိဳ႕ကာလ၊ အခ်ိဳ႕ေဒသ၊ အခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ မွန္ကန္ေနတတ္ေသာ္လည္း အျခားတစ္ေနရာ၊ အျခားပုဂၢိဳလ္၊ အျခားအခ်ိန္မ်ားတြင္ လဲြမွားေနတတ္သည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ ပရမတၳသစၥာသည္ကား မည္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သည့္ေဒသ၊ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္မ်ားတြင္ မဆုိ မေဖာက္မျပန္ တစ္သမွတ္တည္း ထာ၀ရ မွန္ကန္ေနေသာ သစၥာျဖစ္၏။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း မည္သည့္ႏုိင္ငံ၊ မည္သည့္လူမ်ိဳး၊ မည္သည့္အခ်ိန္ျဖစ္ေစ တစ္ပုံစံတည္း ထင္ရွားျဖစ္ေပၚေနၿပီး မေျပာင္းမလဲ မွန္ကန္ေနျခင္းျဖစ္၏။ ထုိပရမတၱသစၥာတရားကား ယခုဘုရားအစရိွသည့္ အရိယသူေတာ္စင္မ်ား မ်က္ေမွာက္ျပဳ သိျမင္ေတာ္မူသည့္ အရိယသစၥာေခၚ သစၥာေလးပါး တရားျမတ္ပင္ျဖစ္ပါ၏။
ထုိအရိယသစၥာသည္ ေလးပါးအျပားရွိ၏။ ထုိေလးပါးမွာ
၁။ ဒုကၡသစၥာ = ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရား
၂။ သမုဒယသစၥာ = ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း အမွန္တရား
၃။ နိေရာဓသစၥာ = ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္း အမွန္တရား ႏွင့္
၄။ မဂၢသစၥာ = ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္းလမ္းစဥ္ အမွန္တရား ဟူ၍ျဖစ္၏။
မဟာသတိပ႒ာနသုတ္တြင္ ဤသစၥာေလးပါးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဖြင့္ဆုိရွင္းျပထား၏။ ဒုကၡသစၥာေခၚ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရားမ်ားမွာ ပဋိသေႏၶေနရျခင္း၊ အုိရျခင္း၊ နာရျခင္း၊ ေသရျခင္း၊ စုိးရိမ္ပူပန္ရျခင္း၊ ငုိေၾကြးရျခင္း၊ ကုိယ္ဆင္းရဲရျခင္း၊ စိတ္ဆင္းရဲရျခင္း၊ ျပင္းစြာပူပန္ရျခင္း၊ မခ်စ္မႏွစ္သက္ဖြယ္တုိ႔ႏွင့္ ေတြ႕ဆုံေပါင္းသင္းရျခင္း၊ ခ်စ္ခင္ႏွစ္သက္ဖြယ္တုိ႔ႏွင့္ ကဲြကြာေကြကြင္းရျခင္း၊ အလုိရွိသည္ကုိ မရျခင္း၊ အက်ဥ္းအားျဖင့္ စဲြလမ္းေၾကာင္း အာ႐ုံတရားစုျဖစ္သည့္ ခႏၶာငါးပါးတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမုဒယသစၥာေခၚ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း အမွန္တရားဟူသည္ တစ္ဖန္ ဘ၀သစ္ကုိ ျဖစ္ေစတတ္သည့္ ႏွစ္သက္တပ္မက္ျခင္းႏွင့္ တကြျဖစ္ေသာ၊ ထုိထုိဘ၀အာ႐ုံ၌ အလြန္ႏွစ္သက္ျခင္းရွိေသာ တဏွာပင္ျဖစ္ၿပီး ထုိတဏွာသည္ ကာမဘုံ၌တပ္မက္ျခင္း ကာမတဏွာ၊ ႐ူပအ႐ူပဘုံ၌ တပ္မက္ျခင္း ဘ၀တဏွာ၊ ဥေစၦဒဒိ႒ိႏွင့္ တကြျဖစ္သည့္ ၀ိဘ၀တဏွာတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ နိေရာဓသစၥာေခၚ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္း အမွန္တရားဟူသည္ တဏွာ၏ အၾကြင္းမရွိခ်ဳပ္ရာ တဏွာကုိ စြန္႔ရာ တဏွာမွ လြတ္ေျမာက္ရာ တဏွာျဖင့္ မကပ္ၿငိရာ နိဗၺာန္ပင္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ မဂၢသစၥာေခၚ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္း လမ္းစဥ္အမွန္တရားဟူသည္ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္လမ္းစဥ္ျဖစ္သည့္ မွန္ကန္သည့္ အျမင္၊ မွန္ကန္သည့္ အေတြး၊ မွန္ကန္သည့္ စကား၊ မွန္ကန္သည့္ အလုပ္၊ မွန္ကန္သည့္ အသက္ေမြးမႈ၊ မွန္ကန္သည့္ အားထုတ္မႈ၊ မွန္ကန္သည့္ သတိရွိမႈ၊ မွန္ကန္သည့္ သမာဓိရွိမႈတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဖြင့္ဆုိေဟာျပေတာ္မူ၏။
ဤသစၥာေလးပါး အဖြင့္တရားမ်ားကုိ ၾကည့္ပါက အရိယသစၥာတရား၏ မေဖာက္မျပန္မွန္ကန္မႈ ပရမတၱသစၥာကုိ ေကာင္းစြာသေဘာေပါက္ နားလည္ႏုိင္၏။ ဤသစၥာတရား၏ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္မႈကုိ မွတ္ေၾကာက္တင္ စစ္ေဆးၾကည့္ႏုိင္၏။ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရားမ်ားကုိ ၾကည့္ပါက ခႏၶာကုိယ္ရွိထားသည့္ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္မဆုိ ေဖာ္ျပပါ ဒုကၡတရားမ်ားမွ ေရွာင္လဲြ၍ မရေအာင္ မွန္ကန္မႈ ရွိေနၿပီး ထုိမွန္ကန္မႈသည့္ ေနရာမေရြး၊ အခ်ိန္မေရြး၊ ပုဂၢိဳလ္မေရြး မွန္ကန္မႈ ရွိေနသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ ခႏၶာကုိယ္ရွိေနသည့္ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္ သတၱ၀ါမဆုိ ဤဒုကၡမ်ား ရွိေနမည္ျဖစ္သျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာ၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၊ တ႐ုတ္၊ ဂ်ပန္၊ အေမရိကန္၊ ျမန္မာ၊ ကုိရီးယား၊ ဆင္၊ ျမင္၊ ကၽြဲ၊ ႏြား၊ ေခြးစသည့္ ပုဂၢိဳလ္သတၱ၀ါ သတ္မွတ္ခဲြျခားမႈမရွိ၊ အာရွ၊ ဥေရာပ၊ အေမရိက၊ အာဖရိကစသည့္ ေနရာေဒသ ခဲြျခားမႈမရွိ၊ မနက္ ေန႔ ည စသည့္ အခ်ိန္ခဲြျခားမႈ မရွိဘဲ ကာလ၊ ေဒသ၊ ပုဂၢလသုံးမ်ိဳးလုံးတြင္ မွန္ကန္မႈရွိေနသည့္ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္ေသာ ဆင္းရဲေၾကာင္း အမွန္တရားျဖစ္ေၾကာင္း ေသခ်ာစြာ သေဘာက်လက္ခံႏုိင္မည္ ျဖစ္၏။ ဗုဒၶဘာသာ အလုိအရ အက်ိဳးရွိလ်င္ အေၾကာင္းရွိစၿမဲ ျဖစ္သျဖင့္ ထုိဒုကၡမ်ားရွိလ်င္ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း အေၾကာင္းတရားလည္း ရွိ၏။ ထုိသေဘာသည္ အမွန္တရားျဖစ္ၿပီး သမုဒယသစၥာ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း အမွန္တရားဟု ဆုိ၏။ ထုိဆင္းရဲမ်ားျဖစ္ျခင္းမွာ သမုဒယဟူေသာ တြယ္တာမႈ သံေယာဇဥ္ တဏွာေၾကာင့္သာ ျဖစ္၏။ တဏွာရွိသျဖင့္ ဒုကၡရွိလာရျခင္းျဖစ္သျဖင့္ တဏွာသည္ အေၾကာင္းတရားျဖစ္ၿပီး ဒုကၡသည္ အက်ိဳးတရားပင္ျဖစ္၏။ ထုိသေဘာသည္လည္း ခႏၶာရွိသည့္၊ တဏွာရွိသည့္ ပုဂိၢဳလ္သတၱ၀ါတုိင္း၊ အခ်ိန္မေရြး၊ ေနရာမေရြး မွန္ကန္မႈရွိေနမည္သာျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သမုဒယသစၥာကုိ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း အမွန္တရားဟူ၍ ေဖာ္ထုတ္ျပသ ေဟာေျပာေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ ဤသုိ႔ ဒုကၡ၏ အရင္းမူလသည္ တဏွာေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟုသိလွ်င္ ထုိတဏွာ၏ ကုန္ရာလည္း ရွိရမည္ဟု အလြယ္နားလည္ႏုိင္၏။ မွန္၏။ ထုိတဏွာ၏ ကုန္ရာခ်ဳပ္ရာကား နိေရာဓသစၥာဟူေသာ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္း အမွန္တရားပင္ျဖစ္၏။ ထုိနိေရာဓသစၥာကုိပင္ နိဗၺာန္ဟုလည္း ဆုိႏုိင္၏။ စင္စစ္ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရန္မွာ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာခ်ဳပ္မွ ဆင္းရဲခ်ဳပ္မည္ျဖစ္သျဖင့္ တဏွာခ်ဳပ္ရာကုိ ရွာၾကရျခင္းျဖစ္ၿပီး ထုိတရားသည္ နိေရာဓသစၥာပင္ျဖစ္၏။ ဤအမွန္တရားသည္လည္း တဏွာခ်ဳပ္သည့္ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္၊ မည့္သည့္ေဒသ၊ မည္သည့္ကာလမွာမဆုိ ေဖာက္ျပန္ျခင္းမရွိ မွန္ကန္မႈရွိေနမည္သာျဖစ္၏။ ထုိေၾကာင့္ ထုိနိေရာဓသစၥာကုိ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာ၏ ခ်ဳပ္ရာ အမွန္တရားဟု ဆုိျခင္းျဖစ္၏။ ဆက္လက္၍ နားလည္ႏုိင္သည္မွာ တဏွာ၏ ခ်ဳပ္ရာအမွန္တရားကုိ သိေသာ္လည္း ထုိတရားကုိ ရရန္၊ ေရာက္ရန္အတြက္ နည္းလမ္းရွိရေပမည္။ မွန္ကန္ေျဖာင့္ျဖဴးသည့္ လမ္းရွိရေပမည္။ ထုိ႔အတြက္ေၾကာင့္ မဂၢသစၥာဟူေသာ တဏွာဆင္းရဲ၏ ခ်ဳပ္ရာလမ္းစဥ္ အမွန္တရားသည္လည္း မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ သစၥာတရားတစ္ခုအျဖစ္ ဘုရားရွင္ထုတ္ေဖာ္ ျပသေတာ္မူခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ စင္စစ္ မွန္ကန္သည့္ လမ္းဟူသည္ မွန္ကန္သည့္ အျမင္၊ မွန္ကန္သည့္အေတြး၊ မွန္ကန္သည့္ အေျပာ၊ မွန္ကန္သည့္ အလုပ္၊ မွန္ကန္သည့္ အားထုတ္မႈ၊ မွန္ကန္သည့္ သတိ၊ မွန္ကန္သည့္ သမာဓိဟူေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္တရားမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ မည္သူမဆုိ ဤတရားရွစ္ပါး လက္ကုိင္ထားၿပီး ႀကိဳးစားအားထုတ္ႏုိင္လ်င္ တဏွာ၏ ကုန္ရာခ်ဳပ္ရာ နိေရာဓသစၥာဟူေသာ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္မည္သာ ျဖစ္၏။ ဤအမွန္တရားလမ္းစဥ္ သည္လည္း မည္သူမည္၀ါ၊ မည္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သည့္ေဒသဟူ၍ မ်က္ႏွာလုိက္ျခင္းမရွိ ႀကိဳးစားအားထုတ္ႏုိင္သူ မွန္သမွ် လက္ေတြ႕ခံစားသိရွိႏုိင္သည့္ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ သစၥာတရားပင္ျဖစ္၏။
ဤသုိ႔လ်င္ သစၥာေလးပါး တရားေတာ္ျမတ္သည္ တစ္ခုခုႏွင့္တစ္ခု အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္စပ္မႈရွိေနသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ တဏွာဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ဆင္းရဲဒုကၡျဖစ္ရၿပီး၊ ဆင္းရဲရွိလ်င္ ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာလည္း ရွိရမည္ျဖစ္သျဖင့္ ဆင္းရဲျဖစ္ေၾကာင္း တဏွာခ်ဳပ္ရာ နိေရာဓသစၥာလည္း ရွိလာ၏။ ထုိနိေရာဓသုိ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳလုိက လမ္းေျဖာင့္လမ္းမွန္လည္း ရွိရမည္ျဖစ္သျဖင့္ လမ္းစဥ္အမွန္ျဖစ္သည့္ မဂၢင္ရွစ္ပါး လမ္းစဥ္ကုိ ေဖာ္ထုတ္ျပသ ေဟာျပေတာ္မူၿပီး ထုိမဂၢင္ရွစ္ပါးကုိပင္ အစြန္းႏွစ္ပါးလြတ္သည့္ အလယ္အလတ္လမ္းစဥ္ဟု ရွင္းျပေတာ္မူခဲ့ျခင္း ျဖစ္၏။ သစၥာေလးပါး ျမတ္တရား၏ သေဘာအႏွစ္ခ်ဳပ္ကား ေလးနက္ၿပီး ယုတၱိက်လွ၏။ တန္ဘုိးရွိလွပါ၏။ ပညာသိမဟုတ္ေသးဘဲ သညာသိ သိ႐ုံမွ်ႏွင့္ပင္ ပီတိျဖစ္ကာ ေက်နပ္ႏွစ္သက္မိလွပါ၏။
ေျဖာင့္ျဖဴးေသာလမ္းဟု ေခါင္းစဥ္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ မဂၢသစၥာေခၚ မဂၢင္ရွစ္ပါးလမ္းစဥ္ကုိလည္း မဟာသတိပ႒ာနသုတ္တြင္ တစ္ခုခ်င္း ဖြင့္ဆုိရွင္းျပ၍ ဘုရားရွင္ေဖာ္ထုတ္ျပသ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါ၏။ မဂၢင္ရွစ္ပါးတြင္ သမၼာဒိ႒ိ - မွန္ကန္သည့္ အသိအျမင္ဟူသည္ သစၥာေလးပါး၌ မွန္ကန္စြာ သိျမင္ျခင္း (ဒုကၡ၌ သိျမင္ျခင္း၊ ဒုကၡျဖစ္ေၾကာင္း၌ သိျမင္ျခင္း၊ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ(နိဗၺာန္)၌ သိျမင္ျခင္း၊ ဒုကၡခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္သုိ႔ ေရာက္ေၾကာင္းအက်င့္၌ သိျမင္ျခင္း) တုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာသကၤပၸ- မွန္ကန္သည့္ အႀကံအစည္အေတြးဟူသည္ ကာမအာ႐ုံမွ လြတ္ကင္းေသာ ႀကံစည္ျခင္း၊ ဖ်က္စီးျခင္းမွ လြတ္ကင္းေသာ ႀကံစည္ျခင္း၊ ညွင္းဆဲျခင္းမွ လြတ္ကင္းေသာ ႀကံစည္ျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာ၀ါစာ- မွန္ကန္သည့္ ေျပာဆုိျခင္းဟူသည္ မဟုတ္မမွန္ ေျပာဆုိျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ဂုံးတုိက္စကားမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ၾကမ္းတမ္းေသာ စကားမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ၿပိန္ဖ်င္းေသာစကားမွ ေရွာင္ၾကည္ျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာကမၼႏၱ- မွန္ကန္သည့္ အလုပ္ဟူသည္ သူတစ္ပါးအသက္ကုိ သတ္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ အရွင္မေပးသည္ကုိ ယူျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ကာမဂုဏ္တုိ႔၌ မွားယြင္းစြာ က်င့္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာအာဇီ၀- မွန္ကန္သည့္ အသက္ေမြးမႈဟူသည္ မိမိသူတစ္ပါး ႏွစ္ဦးသား ထိခုိက္ေစမည့္ မွားယြင္းစြာ အသက္ေမြးမႈကုိ ပယ္စြန္႔၍ အျပစ္မရွိ မွန္ကန္ေသာ အသက္ေမြးမႈပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာ၀ါယမ- မွန္ကန္သည့္ အားထုတ္ျခင္း ၀ိရိယဟူသည္ မျဖစ္ေသးေသာ အကုသုိလ္တရားတုိ႔ကုိ မျဖစ္ေပၚေစရန္ အားထုတ္ျခင္း၊ ျဖစ္ၿပီးေသာ အကုသုိလ္တရားတုိ႔ကုိ ပယ္ရန္ႀကိဳးစားအားထုတ္ျခင္း၊ မျဖစ္ေသးေသာ ကုသုိလ္တရားတုိ႔ကုိ ျဖစ္ေပၚေစရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ျခင္း၊ ျဖစ္ၿပီးေသာ ကုသုိလ္တရားတုိ႔ကုိ တုိးပြားေစရန္ ႀကိဳးစားအားထုတ္ျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာသတိ- မွန္ကန္သည့္ ေအာက္ေမ့သတိရွိျခင္းဟူသည္ သတိပ႒ာန္တရားေလးပါး (႐ုပ္အေပါင္း၌ ႐ုပ္အေပါင္းကုိ သတိကပ္လ်က္ အႀကိမ္ႀကိမ္႐ႈသည္ျဖစ္၍ ေနျခင္း၊ ေ၀ဒနာတုိ႔၌ ေ၀ဒနာတုိ႔ကုိ သတိကပ္လ်က္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႐ႈသည္ျဖစ္၍ ေနျခင္း၊ စိတ္၌ စိတ္ကုိ သတိကပ္လ်က္ အႀကိမ္ႀကိမ္႐ႈသည္ျဖစ္၍ ေနျခင္း၊ သေဘာတရားတုိ႔၌ သေဘာတရားတုိ႔ကုိ သတိကပ္လ်က္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႐ႈသည္ျဖစ္၍ ေနျခင္း) တုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ သမၼာသမာဓိ- မွန္ကန္သည့္ တည္ၾကည္ျခင္း သမာဓိဟူသည္ ကာမဂုဏ္တရား၊ အကုသုိလ္တရားမ်ားကင္းလ်က္ ရွိေသာ ပထမစ်န္၊ ဒုတိယစ်ာန္၊ တတိယစ်ာန္၊ စတုတၳစ်ာန္တုိ႔သုိ႔ေရာက္၍ တည္ၾကည္ၿငိမ္းခ်မ္းျခင္းတုိ႔ပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း မဂၢင္ရွစ္ပါးကုိ တစ္ခုခ်င္း အက်ယ္တ၀င့္ ရွင္းလင္းေဟာၾကားေတာ္မူ၏။
ဤမဂၢင္ ရွစ္ပါးတုိ႔တြင္ သမၼာဒိ႒ိ၊ သမၼာသကၤပၸတုိ႔သည္ သတိဉာဏ္ကပ္လ်က္ မွန္ကန္စြာ က်င့္သုံးသင့္သည့္ မဂၢင္မ်ားျဖစ္၍ ပညာဟုဆုိၿပီး၊ သမၼာ၀ါစာ၊ သမၼာကမၼႏၱ၊ သမၼာအာဇီ၀တုိ႔သည္ ကာယကံ ၀စီကံတုိ႔ကုိ လုံၿခဳံေစလ်က္ မွန္ကန္စြာ က်င့္သုံးသင့္သည့္ မဂၢင္မ်ားျဖစ္၍ သီလဟုဆုိကာ၊ သမၼာ၀ီရိယ၊ သမၼာသတိ၊ သမၼာသမာဓိတုိ႔သည္ လုံ႔လအားထုတ္မႈျဖင့္ တည္ၾကည္ေလးနက္ေစလ်က္ မွန္ကန္စြာက်င့္သုံးသင့္သည့္ မဂၢင္မ်ားျဖစ္၍ သမာဓိဟုဆုိေလ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အလယ္အလတ္ လမ္းစဥ္ဟုေခၚေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္တရားကုိ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေျပာလုိက သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာဟူေသာ သိကၡာသုံးရပ္ အက်င့္ျမတ္ပင္ျဖစ္ေၾကာင္း မွတ္သားနားလည္ႏုိင္ပါ၏။ ဤလမ္းစဥ္တရားရွစ္ပါးအတုိင္းသာ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္စြာ က်င့္သုံးေနထုိင္ ေလ့က်င့္ႏုိင္ပါလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔၏ အဆုံးပန္းတုိင္ျဖစ္သည့္ နိဗၺာန္ကုိ ဧကန္မုခ် လ်င္ျမန္စြာ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္မည္ ျဖစ္ပါ၏။
ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မႈကုိ ပါဠိအေခၚအားျဖင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒဟု ေခၚ၏။ အရာရာတုိင္းသည္ အေၾကာင္းရွိ၍သာ အက်ိဳးျဖစ္ျခင္း ျဖစ္၏။ ဘ၀တြင္လည္း ထုိ႔အတူပင္ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္ဟုပုိင္းျခားကာ အတိတ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္ အက်ိဳးထင္ရွားျဖစ္ၿပီး ပစၥဳပၸန္ အေၾကာင္းေၾကာင့္ အနာဂတ္ အက်ိဳးျဖစ္ေပၚလာ၏။ ဤသေဘာကား ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ သေဘာပင္ျဖစ္၏။ ထုိသေဘာတရားကုိ ပဋိသမၻိဒါမဂၢသံယုတ္တြင္ အထင္အရွား ဘုရားရွင္ေဟာေတာ္မူထား၏။ ထုိေဟာၾကားခ်က္ကုိ ယူၿပီးဖားေအာက္ဆရာေတာ္က ေအာက္ပါအတုိင္း ထပ္ဆင့္ရွင္းျပထား၏။
``လြန္ေလၿပီးေသာ အတိတ္ဘ၀၀ယ္ ကမၼဘ၀ကုိ ထူေထာင္စဥ္၌ - (က) ေတြေ၀မႈ အသိမွားမႈ ေမာဟသည္ အ၀ိဇၨာမည္၏။ (ခ) အားထုတ္မႈ ကံကုိျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မႈတုိ႔သည္ သခၤါရ မည္ကုန္၏။ (ဂ) ဘ၀ကုိ လုိခ်င္တပ္မက္မႈသည္ တဏွာမည္၏။ (ဃ) ၿမဲၿမံစြာ စဲြယူျခင္းသည္ ဥပါဒါန္ မည္၏။ (င) ေစ့ေဆာ္ေၾကာင့္ၾကမႈ ေစတနာသည္ ဘ၀မည္၏။ လြန္ေလၿပီးေသာ အတိတ္ဘ၀၀ယ္ ကမၼဘ၀ကုိ ထူေထာင္စဥ္၌ ျဖစ္ခဲ့ေသာ ဤတရားငါးပါးတုိ႔သည္ ဤပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ ပဋိသေႏၶ၏ အေၾကာင္းတရားတုိ႔ ျဖစ္ၾကကုန္၏။ ဤပစၥဳပၸန္ ဘ၀၌ - (က) ဘ၀တစ္ခုႏွင့္ ဘ၀တစ္ခုကို ဆက္စပ္တတ္ေသာ အျခင္းအရာအားျဖင့္ ျဖစ္ေသာ ပဋိသေႏၶသည္ ၀ိညာဏ္မည္၏။ (ခ) အမိ၀မ္းသုိ႔ သက္၀င္ဘိသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေသာတရားသည္ နာမ္႐ုပ္မည္၏။ (ဂ) မဟာဘုတ္တုိ႔၏ ၾကည္သည္၏ အျဖစ္သည္ အာယတနမည္၏။ (ဃ) ေတြ႕ထိျခင္းသေဘာသည္ ဖႆမည္၏။ (င) ခံစားျခင္းသေဘာသည္ ေ၀ဒနာမည္၏။ ဤပစၥဳပၸန္ ၀ိပါက၀ဋ္၌ အက်ံဳး၀င္ကုန္ေသာ ဤတရားငါးပါးတုိ႔သည္ ေရွးအတိတ္ဘ၀၌ ကမၼဘ၀ကုိ ထူေထာင္စဥ္၀ယ္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ခဲ့ေသာ ကံေၾကာင့္ျဖစ္ကုန္ေသာ အက်ိဳးတရားတုိ႔တည္း။ ဤပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ အာယတနတုိ႔၏ ရင့္က်က္ၿပီးသည္၏ အျဖစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာၾကကုန္ေသာ- (က) ေတြေ၀မႈ အသိမွားမႈ ေမာဟသည္ အ၀ိဇၨာမည္၏။ (ခ) အားထုတ္မႈ ကံကုိျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မႈတုိ႔သည္ သခၤါရ မည္ကုန္၏။ (ဂ) ဘ၀ကုိ လုိခ်င္တပ္မက္မႈသည္ တဏွာမည္၏။ (ဃ) ၿမဲၿမံစြာ စဲြယူျခင္းသည္ ဥပါဒါန္ မည္၏။ (င) ေစ့ေဆာ္ေၾကာင့္ၾကမႈ ေစတနာသည္ ဘ၀မည္၏။ ဤပစၥဳပၸန္ကမၼဘ၀၌ျဖစ္ေသာ ဤအေၾကာင္းတရားငါးပါးတုိ႔သည္ ေနာင္အနာဂတ္ ပဋိသေႏၶ၏ အေၾကာင္းတရားျဖစ္ကုန္၏။ ေနာင္အနာဂတ္၌ (က) ဘ၀တစ္ခုႏွင့္ ဘ၀တစ္ခုကို ဆက္စပ္တတ္ေသာ အျခင္းအရာအားျဖင့္ ျဖစ္ေသာ ပဋိသေႏၶသည္ ၀ိညာဏ္မည္၏။ (ခ) အမိ၀မ္းသုိ႔ သက္၀င္ဘိသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေသာတရားသည္ နာမ္႐ုပ္မည္၏။ (ဂ) မဟာဘုတ္တုိ႔၏ ၾကည္သည္၏ အျဖစ္သည္ အာယတနမည္၏။ (ဃ) ေတြ႕ထိျခင္းသေဘာသည္ ဖႆမည္၏။ (င) ခံစားျခင္းသေဘာသည္ ေ၀ဒနာမည္၏။ ေနာင္အနာဂတ္ ဥပပတၱိဘ၀၌ ျဖစ္ေသာ ဤတရားငါးပါးတုိ႔သည္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္အပ္ေသာ ကံ၏အေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ကုန္၏။``
အထက္ပါ ေဖာ္ျပခ်က္မွာ ဘ၀က်င္လည္မႈႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မႈ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ပင္ျဖစ္၏။ အတိတ္ကျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ခဲ့ေသာ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ သခၤါရ၊ ကံဟူေသာ အတိတ္အေၾကာင္းတရား ငါးပါးေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္႐ုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာဟူေသာ ဤဘ၀ပစၥဳပၸန္ အက်ိဳးတရားငါးပါး ထင္ရွားျဖစ္၏။ ဤဘ၀ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္လုိက္ေသာ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ သခၤါရ၊ ကံဟူေသာ ပစၥဳပၸန္ အေၾကာင္းတရား ငါးပါးေၾကာင့္ ေနာင္အနာဂတ္၀ယ္ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္႐ုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာဟူေသာ အနာဂတ္အက်ိဳးတရားငါးပါး ထင္ရွားျဖစ္၏။ ဤသုိ႔ အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္စပ္မႈသေဘာကုိပင္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ဟု ဆုိျခင္းျဖစ္ၿပီး စာဖတ္သူမ်ားအေနျဖင့္ ဤအက်ဥ္းသေဘာမွ်ကုိပင္ သညာသိျဖင့္ နားလည္ေစႏုိင္ေပ၏။
ဤသုိ႔ျဖင့္ သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါးႏွင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အေၾကာင္းကုိ သီးျခားစီအားျဖင့္ တင္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါ၏။ စင္စစ္ ဤတရားမ်ားသည္ သီးျခားစီဟု ဆုိေသာ္လည္း စင္စစ္ တစ္ခုတည္းသာျဖစ္၏။ သစၥာေလးပါးကုိ သိလွ်င္ကား အားလုံးကုိ သိသြားၿပီးျဖစ္၏။ သစၥာေလးပါးတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည္ ဒုကၡသစၥာသည္ တဏွာတည္းဟူေသာ သမုဒယသစၥာေၾကာင့္ျဖစ္သျဖင့္ သမုဒယသစၥာသည္ အေၾကာင္းတရားျဖစ္ၿပီး ဒုကၡသစၥာသည္ အက်ိဳးတရားပင္ ျဖစ္၏။ ဤသည္ကား ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မႈ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ပင္ျဖစ္၏။ ဤပဋိစၥသမုပၸါဒ္သေဘာကုိ မွန္ကန္သည့္ ဉာဏ္ျဖင့္ ေကာင္းစြာသိျမင္ သေဘာေပါက္သြားျခင္းကုိပင္ သစၥာတရားကုိ သိသြားျခင္းဟုဆုိႏုိင္၏။ ထုိ႔အျပင္ ဤသုိ႔ သစၥာတရားကုိ သိသြားျခင္းသည္ မဂၢသစၥာေခၚေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င့္တရားကုိ မွန္ကုန္စြာ လုိက္နာက်င့္ႀကံျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး ထုိအက်င့္ေၾကာင့္ပင္ တဏွာ၏ ခ်ဳပ္ရာနိေရာဓသစၥာဟုေခၚသည္ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳသြားျခင္းျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါး၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ဟူေသာ တရားေတာ္မ်ားသည္ အမည္အားျဖင့္ သီးျခားစီဟု ထင္ရေသာ္လည္း သစၥာေလးပါးကုိ ထုိးထြင္းသိျမင္သြားၾကသည့္ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား အတြက္ကား အလြန္ရွင္းလင္းလွသည့္ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ တရားမ်ားသာ ျဖစ္ၾကေပ၏။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဆုိရေသာ္ သီးျခားစီျဖစ္သည္ဟု သာမန္ပုထုဇင္မ်ား ထင္ထားသည့္ သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါး၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားမ်ားသည္ ဘုရားအစရွိသည့္ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား အတြက္ကား သစၥာေလးပါးကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳ သိေတာ္မူသည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ႐ႈတ္ေထြးမႈမရွိ ရွင္းလင္းၿပီး မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္သည့္ တစ္ခုတည္းေသာ အမွန္တရားျဖစ္သည္ဟူသည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္ေပသည္။ သာမန္ပုဂၢိဳလ္မ်ားအေနျဖင့္ကား မွတ္၍သိႏုိင္သည့္ သညာသိျဖင့္သာ နားလည္ႏုိင္သျဖင့္ အလုံးစုံနားလည္ သေဘာေပါက္မႈ မျဖစ္ႏုိင္ေပ။ သုိ႔ေသာ္ ထုိသညာသိကုိ အေျချပဳကာ သစၥာေလးပါးကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳသိျမင္ၿပီး အလုံးစုံသိႏုိင္သည့္ ပညာသိအျဖစ္သုိ႔ ေရာက္ေအာင္ကား ႀကိဳးစားႏုိင္ၾကေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အရိယာတုိ႔သာ အၾကြင္းမဲ့သိျမင္ႏုိင္သည့္ သစၥာတရားမ်ားကုိ သညာသိမွသည္ ပညသိသုိ႔ ေရာက္ေအာင္ ပုထုဇင္ဘ၀မွ အရိယဘ၀သုိ႔ ေရာက္ေစႏုိုင္သည့္ လမ္းစဥ္မ်ားကုိ ႀကိဳးစားပြားမ်ား အားထုတ္သင့္ပါေၾကာင္း တုိက္တြန္းစကားပါးလ်က္…
0 မွတ္ခ်က္မ်ား (...ေရးရန္):
Post a Comment